یا مراقبت از فرزند، شامل حق قانونی مراقبت از یک فرزند و تصمیم گیری درباره اوست. این حق معمولا به والدی واگزار می‌شود که صلاحیت بیشتری دارد و معمولا دادگاه چنین فردی را تعیین میکند. در این موارد اگرچه فرزندادن باید با یک والد زندگی کنند، اما باید والد دیگر را هم ببینند و اوقاتی را با او بگذرانند.

وایلد (روانشناس آمریکایی-۲۰۰۰) ذکر میکند که حضانت بر دو نوع است: ۱-حضانت جسمانی و قانونی. این نوع حضانت به این معنی است که کودک با چه کسی زندگی کند. در اغلب کشور ها، دادگاه چنین تصمیمی را برای والدین میگیرد و یا در این رابطه از فرزندان نظرسنجی میشود. ۲-حضانت روانی. حضانتی که به صِرف والد بودن، خود به خود به فرد داده میشود و فرد مسئول این است که به عنوان یک والد در رابطه با مواردی (مانند: تربیت، تحصیل، بهداشت و درمان، تغذیه) از فرزندش حمایت کند. باید برای والدین توضیح داده شود که در واقع هر دو والد حق نگهداری از فرزند را دارند و حضانت قانونی یک والد، به معنای نفی والد دیگر، و کمرنگ کردن نقش او در فرزندپروری نیست و این تصمیم که فرزند با یکی از والدین زندگی کند، تصمیمی است که با در نظر گرفتن منافع کوک گرفته میشود و این تصمیم نمی‌توانتد به عنوان ابزاری برای طرد والد دیگر و محدود کردن نقش وی باشد.

به عبارتی، والدین باید بدانند که هر دوی آنها حضانت عام و کلی نسبت به فرزندان خود دارند، اما ممکن است نقش یکی از والدین در این رابطه پررنگ تر باشد. البته در مواردی هم دیده شده که فرزند با یکی از والدین زندگی میکند، اما بیشتر مسئولیت هایش بر دوش والد دیگر است. آگاه ساختن والدین از این موضوع به آنها کمک میکند تا به حقوق یکدیگر و نیز به حقوق فرزندان خود، احترام بگذارند.  

انواع حضانت

حضانت ممکن است به پدر، مادر یا بستگان نزدیک واگزار شود. اما اغلب مادران هستند که حق مراقبت از فرزندادن خردسال به آنها واگزار میشود. حضانت انواع مختلفی دارد که به معرفی هر یک از آنها میپردازیم.

حضانت مشترک

در این نوع حضانت، کودک اوقات زندگی‌اش را جداگانه و به تساوی  با هر یک از والدین میگذراند. این والدین هستند که تعیین میکنند چند روز در هفته و چه روز هایی کودک با آنها باشد. این نوع حضانت مستلزم این است که والدین با هم همکاری کنند و مشکلات خود را به فرزند انتقال ندهند. از آنجایی که در این نوع حضانت، تعامل والدینی زیاد است، زوج هایی که با هم در تعارض و کشمکش هستند و ارتباط خوبی با هم ندارند، چندان موفق نخواهند بود. یکی از مشکلات این نوع حضانت این است که فرزند چند روز در هفته با یک والد، و چند روز دیگر را با والد دیگر میگذراند. چنین روشی سازگاری را برای کودک کمی دشوار میکند و تربیت کودک هم برای دو والد کمی سخت میشود. اما اگر والدین رفتار های نسبتا یکسانی داشته باشند و از مشاوره‌ی روانشناس برخوردار باشند، روند نگهداری از فرزند خوب پیش خواهد رفت. اما اگر والدین در صدد بی اعتبار کردن هم باشند و از فرزند به عنوان اهرمی برای کوباندن هم استفاده کنند، در این صورت این نوع حضانت چالشی بزرگ برای والدین و فرزندان ایجاد خواهد کرد.

حضانت مجزا

در این نوع حضانت، فرزندان به صورت عادلانه بین والدین تقسیم میشوند. به هر یک از والدین، سرپرستی یک یا چند کودک سپرده میشود. نحوه دیدار این فرزندان با هم و با والد دیگر، طبق روال قانونی صورت میگیرد. در کشور ما، فرزندان دختر به مادر و فرزندان پسر به پدر سپرده میشوند. در این نوع حضانت هم، در صورتی که والدین ارتباط مناسبی با هم داشته باشند و از فرزندان برای بی اعتبار کردن و کوباندن یکدیگر استفاده نکنند، روند تربیت فرزندان بدون مشکل پیش خواهد رفت.

حضانت منفرد

در این نوع حضانت، کودک تنها حق زندگی با یکی از والدین را دارد و والد دیگر اجازه ملاقات با فرزند را نخواهد داشت. اینگونه حضانت معمولا بر اساس توافق بین والدین و یا حکم دادگاه صورت میگیرد. والدین ممکن است به این نتیجه برسند که زندگی با یک والد برای فرزند بهتر است (در مواردی هم ممکن است والدین در دو کشور مجزا زندگی کنند و امکان زندگی فرزند با هر دو آنها علی رغم تمایل والدین فراهم نباشد). دادگاه ها با توجه به موارد مختلف مانند عدم صلاحیت اخلاقی و روانی، حق  نگهداری را به یک والد، بدون اجازه ملاقات با طرف مقابل واگذار میکنند. در این شیوه حضانت، والدی که به تنهایی مسئول نگهداری از کودک است، ممکن  است مورد آماج خشم کودک قرار گیرد و والدی که از حق حضانت محروم شده است را بدون تقصیر، بی نقص و آرمانی ببیند. در حضانت منفرد، از دست دادن حق حضانت یکی از والدین منجر به تشدید فشار های روانی-عاطفی والد و کودک میشود، چنین والدی حق تربیت فرزند را از دست میدهد و تازه باید با محدودیت های اعمال شده در ارتباط با فرزند کنار آید.

گرچه اغلب حضانت و  نگهداری از فرزندان، به یک والد سپرده میشود که معمولا هم مادر است، اما این به معنای نقش مستقل آنان در فرزند پروری نیست. آنها به ناچار باید با هم مشارکت کنند و با هم همسو باشند. در این راستا لازم است که مفهوم حضانت یا نگهداری از فرزندان به صورت کامل برای والدین روشن باشد.

الهه ضمیری- خبرنگار تحریریه جوان قدس