مراقبت، نظارت، راهنمایی، آموزش و بازخورد دادن، کارکردهای عمده‌ی والدینیِ والدین بعد از جدایی است که اگر به درستی انجام شوند، در فرایند رشد جسمانی، اجتماعی، روانی و شکل گیری هویت شخصی فرزندان تأثیری مثبت می گذارند.

 در این گزارش، مواردی را که والدین بعد از طلاق باید به آنها نظارت داشته باشند تا موجب تضعیف نقش های والدینی نشود، اشاره میکنیم.

کارکردهای والدین بعد از جدایی

۱- مرزهای والدینی: بین والدین و فرزندان باید مرز و حریم مشخصی وجود داشته باشد. آنها در درجه اول والدین هستند نه دوست. والدین مؤثر، والدینی هستند که رابطه‌ی نزدیک و حمایت کننده‌ای دارند، اما صمیمیت، نزدیکی و حمایت آنان با مرز همراه است. مرز یعنی فرزندان در ارتباط با والدین، خود را در جایگاه پایین تری بدانند و بپذیرند که والدین رئیس خانواده هستند، اگرچه از هم جدا شده‌اند. فرزندان باید بدانند که در بسیاری از تصمیم گیری ها باید موافقت والدین را کسب کنند.

۲- جدا کردن احساس از رفتار: زوج ها بعد از جدایی نسبت به هم احساسات منفی دارند. تنفر، خشم، خصومت و حسادت، هیجان های رایج در برخی افراد جدا شده است. البته، وجود این هیجانات نشانه ای است از عدم طلاق عاطفی. به عبارتی وجود این احساسات نشان میدهد که هنوز وابستگی هیجانی بین یک زوج جدا شده وجود دارد.

۳- فرزندان مشاور نیستند: در موارد زیادی فرزندان ارشد جای مشاور را برای والدین خود می گیرند. والدین به ویژه مادر با فرزند به درددل مینشیند و از ظلمی که توسط همسر و خانواده همسر بر او رفته، صحبت میکنند و انتظار دلجویی و حمایت فرزند را دارد. فرزندان گرچه شنونده های خوبی برای والدین هستند، اما باید توجه داشته باشید که آنها با شنیدن خاطرات تلخ زندگی مشترک والدین، تحت فشار روانی قرار میگیرند، زیرا هضم بسیاری از تجارب دردناک والدین برای آنان دشوار است. در مواردی دیده شده است که فرزندان تحت تأثیر درددل های یک والد، از والد دیگر و خانواده اش متنفر شده اند. احساس تنفر و خصومت به سلامت روانی فرزندان در حال رشد صدمه میزند. رسالت والدین نسبت به فرزندان این است که بگذارند فرزندانشان با احساسات مثبت نسبت به خود و دیگران رشد کنند، هر چند این احساسات اندک باشد.

۴- مشارکت والدین: والدین پس از طلاق به جز در رابطه با فرزندان مشارکتی با هم ندارند و انتظار چنین کاری هم نمی‌رود. اما فرزندان بهانه خوبی هستند تا والدین دوباره به هم بپیوندند و در رابطه با برنامه ها و مشکلات فرزندان با هم حرف بزنند و از یکدیگر رهنمود بگیرند. با این کار، هم روند فرزند پروری به خوبی پیش میرود و هم فشار کمتری به والدین وارد میشود.

- مشارکت در قانون‌گذاری: یکی از زمینه هایی که مشارکت والدین در آن ضروری است قانون گذاری است. قوانینی که یک والد برای فرزندان وضع میکند نباید توسط والد دیگر نقض شود.

- مشارکت در نظارت و مراقبت: هر دو والد باید بر رفتار فرزندشان نظارت داشته باشند. گرچه والدی که نگهداری از فرزند را به عهده گرفته است مسئولیت بیشتری دارد اما والد دیگر نیز باید از فرزندان مراقبت کند و بر عملکردشان نظارت داشته باشد.

- مشارکت در راهنمایی و بازخورد: راهنمایی یکی از کارکردهای والدینی است که نباید آن را از فرزندان دریغ کرد. والدین در ارائه‌ی راهنمایی باید با هم هماهنگ باشند. تناقض‌گویی و رد دیدگاه های یکدیگر، فرزندان را در وضعیت ابهام برانگیزی قرار میدهد.

- بازخوردهای مثبت و منفی: وقتی فرزندی از پدر یا مادرش شکایت میکند، والد دیگر باید به دقت به حرف هایش گوش دهد و دلایل شکایت او را پرس‌وجو کند. اگر متوجه شد که فرزند از رفتار نامناسب پدر یا مادر شکایت دارد، به جای اینکه حق را به فرزند بدهد، به او اطمینان دهد که به این موضوع رسیدگی میکند.

۵- ارتباط موثر: ارتباط موثر و سالم با فرزندان در فرایند فرزند پروری ضروری است. ارتباط بستری است که والدین میتوانند وظایف والدینی خود را انجام دهند و کارکرد موثری داشته باشند. عوامل مداخله کننده در روند ارتباط مؤثر:

- جانبداری بی دلیل از فرزند در برابر والد دیگر

- حمایت بیجا از فرزند در بیرون از خانواده، آن هم زمانی که فرزند کار اشتباهی انجام داده است

- ارفاق بیجا به فرزند صرفاً به خاطر اینکه فرزند طلاق است

- نرمش و انعطاف پذیری بی دلیل والدین در برابر فرزند

- استفاده از کودکان به عنوان ابزاری برای کسب اطلاعات و ایفای نقش جاسوسی برای والد دیگر

- مشاجره‌ی والدین با یکدیگر در حضور فرزند

 - رفتارهای پرخاشگرانه‌ی یک والد نسبت به والد، برادر یا خواهر خود در حضور کودک

- ایجاد ترس و ارعاب در کودکان

۶- ارتباط با هر دو والد: جدا از اینکه والدین تا چه اندازه مشکل دارند و چقدر از هم متنفرند، فرزندان به هر دو والد نیاز دارند. فرزندان به محبت، توجه و ارتباط با هر دو والد نیازمندند. والدین باید به این خواسته کودک احترام بگذارند و به آنها بها دهند. ممانعت از ارتباط فرزند یا والد دیگر، نوعی خودخواهی و زیر پا گزاشتن حق فرزندان به شمار میرود. بررسی ها نشانگر آن است که محروم ساختن کودکان از ارتباط با یکی از والدین یا هر دوی آنها به سلامت روانشناختی آنها لطمه میزند و مانع از این میشود که آنها بتوانند خود را با وضعیت پس از طلاق سازگار کنند.

۷- ملاقات های منظم: ملاقات های منظم و هفتگی کودک با والدی که مسئول حضانت از او نیست، ضروری است. کودکان به هر دو والد نیازمندند. همانطور که در آفرینش آنها هر دو والد سهم داشته‌اند، هر دو والد باید در زندگی کودک حضور روانی داشته باشند و کودک حضور آنها را حس کند، مگر آنکه مرگ، یکی از والدین را از کودک جدا کند.

الهه ضمیری-خبرنگار تحریریه جوان قدس