به گزارش قدس خراسان، جمعیت بالای ۴ میلیون نفر، خشکیدن سدها، افزایش و تداوم برداشت آب‌های زیرزمینی در کنار بالا رفتن دمای هوا و نیز اضافه شدن به پهنه شهر مشهد، سایه غول بی‌آبی را هر روز بر سر مردم این شهر سنگین‌تر می‌کند! آمارها تکان‌دهنده است.
دست روی هرچه بگذاری، سرت سوت می‌کشد! «دوستی» با همه رفاقتی که در تأمین آب شهروندان مشهدی در این سال‌ها داشته، رو به خشک شدن است. به فرض اینکه این محال واقع شود و تمام ۶۵ میلیون مترمکعب آب پشت این سد روانه مشهد شود، خیلی که بشود از دوستی آب کشید، تا ابتدای سال جدید است. هرچند که نه می‌شود همه آب باقیمانده پشت دوستی را کف‌کش کرد و نه اینکه سهم ۵۰ درصدی ترکمنستانی‌ها از آب سد دوستی را نادیده گرفت. پس اوضاع خراب‌تر از آن است که با خوش‌خیالی بتوان از کنارش گذشت. نفس دوستی که بند بیاید، آن وقت است که ناچار به روی آوردن ۱۰۰درصدی به منابع آبی زیرزمینی هستیم و این یعنی تبعات پشت تبعات.
بررسی شرایط برداشت از منابع زیرزمینی در شهرستان مشهد نشان از آن دارد که هزار و ۲۲۹ حلقه چاه مجاز، سالیانه ۳۹۳میلیون مترمکعب آب را راهی مزارع کشاورزی می‌کنند. فاجعه وقتی نمایان می‌شود که بیشتر از چاه‌های مجاز یعنی هزار و ۲۷۷ حلقه چاه کشاورزی غیرمجاز شیره آب‌های زیرزمینی را در مشهد می‌کشند با ۴۸ میلیون مترمکعب برداشت! یک حساب سرانگشتی به ما نشان خواهد داد ۲ هزار و ۵۰۵ حلقه چاه مجاز و غیرمجاز کشاورزی سالیانه ۴۴۱میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی برداشت می‌کنند که رقمی قابل توجه است.
سایر چاه‌های عمیق مجازی که آب‌های زیرزمینی دشت مشهد را می‌کشند، سهمی ۳ هزار و ۸۱ حلقه‌ای دارند. نکته عجیب اینکه اینجا نیزغیرمجازها با ۲۸۹ حلقه چاه جولان می‌دهند. در کل ۳هزار و ۳۷۰ حلقه چاه با برداشت سالیانه ۳۴۷ میلیون مترمکعب، سهم قابل توجهی در برداشت منابع آبی زیرزمینی این شهرستان دارند.
جمع و تفریق برداشت آب از منابع زیرزمینی در مشهد، ما را به اینجا می‌رساند که ۴ هزار و ۳۰۹ حلقه چاه مجاز با ۷۳۰میلیون مترمکعب برداشت در سال و هزار و ۵۶۶ حلقه چاه غیرمجاز با ۵۸ میلیون مترمکعب برداشت در سال، ۵هزار و ۸۷۵ چاه مجاز و غیرمجازی را تشکیل می‌دهند که ۷۸۸میلیون مترمکعب آب را هر سال از ذخایر زیرزمینی برمی‌دارند؛ یعنی حدود سه برابر آب مصرفی مردم شهر مشهد!
آمارهای فوق نگران‌کننده است. با اینکه از کنار خسارت برداشت‌های مجاز نمی‌توان گذشت، آمار خیره‌کننده وجود هزار و ۵۶۶ حلقه چاه غیرمجاز از آن مواردی است که ساماندهی آن‌ها نگاه و توجه مسئولان را می‌طلبد. مسئولیت اجتماعی همه در این قبال البته سنگین‌تر است؛ مسئولیتی که به نظر می‌رسد کمترین حساسیتی درباره آن در میان خودمان وجود دارد؛ حساسیتی که قرار بود از حدود پنج سال پیش با طرح مشهد شهر حساس به آب، همگان را متوجه اوضاع نابسامان آب کند.
مشهد شهر حساس به آب، به عنوان بستری برای جلب مشارکت همه با هدف حساس کردن و تغییر شرایط ذهنی آن‌ها و به کارگیری تمامی ظرفیت‌های ارتباطی و اجتماعی جامعه در مسیر مدیریت مصرف آب، از سال ۹۷ مدنظر بوده است. حساس شدن مشهد به موضوع آب، نسخه وزارت نیرو برای شهر مشهد است که به عنوان برنامه‌ای فرهنگی و اجتماعی برای حساس کردن زائران و مجاوران به موضوع آب پیچیده شد که مدیریت آن
بر عهده شهرداری مشهد قرار گرفت. همیاران آب به عنوان پیوست فرهنگی طرح مشهد شهر حساس به آب، موضوع دیگری بود که قرار شد توسط استانداری خراسان رضوی پیگیری و مدیریت شود. پرسش اساسی اینجاست که طرح‌های مشهد شهر حساس به آب و همیاران آب تا چه حد توانسته‌اند به هدفی که برای آن‌ها درنظر گرفته شده، دست پیدا کنند؟
بی‌شک دستاورد چندانی نمی‌توان برای این طرح‌ها قائل شد؛ چرا که اگر جز این بود، اکنون دچار چه کنم، چه کنم‌ها نمی‌شدیم. اگر طرح مشهد شهر حساس به آب، درست پیاده می‌شد و اثرگذاری مطلوب بر زائر و مجاور را به عنوان جامعه هدفش داشت، مصرف آب زائران اسکان داده شده، طبق اظهارنظر مسئول جامعه هتلداران مشهد روزانه برای هر نفر ۴۵۰ لیتر نبود؛ سرانه‌ای که برای مجاوران ۱۲۰ لیتر است و باز هم به استناد مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب مشهد می‌تواند تا ۷۰ لیتر بدون لطمه به مصارف شرب و بهداشت کاهش یابد.
حساسیت‌زایی و همیاری برای نجات جان آب، شعارهایی زیبا و دهان‌پرکن است؛ این‌ها زمانی کارایی خواهد داشت که همه ما مسئولیت اجتماعی پاسداشت و نگهداشت آب را درک کنیم و حاکمیت نیز به این درجه از حساسیت برسد که حتی از یک قطره آب هم نباید گذشت. خرج اعتبار برای ساخت تصفیه‌خانه‌ها و بازچرخانی آب را هزینه برای تداوم زندگی بداند و راه را برای محقق شدن آن‌ها هموار کند.
خبرنگار: هاشم رسائی‌فر
نظر شما