اگر چه منابع هندی حضور وی در تهران را به عنوان سفری از قبل برنامه‌ریزی شده یاد کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد سفر جایشانکار به شکلی غیرمترقبه و با توجه به تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه انجام گرفته باشد.
هدف وزیر خارجه هند و دولت دهلی نو از انجام این سفر را می‌توان در دو حوزه مورد توجه قرار داد:
الف) اهداف جایشانکار در حوزه سیاسی – امنیتی: همکاری ایران و هند در حوزه سیاسی و امنیتی و در سطح منطقه‌ای اتفاق تازه‌ای نیست و دو طرف بر اساس منافع مشترکی که دارند، در بسیاری از مسائل منطقه‌ای شریک راهبردی یکدیگر محسوب می‌شوند. مسائل افغانستان یکی از همین حوزه‌هاست که به طور قطع در این سفر هم مورد توجه و تبادل‌نظر قرار خواهد گرفت. با این حال به نظر می‌رسد تداوم بحران در خاورمیانه و پیامدهای جنگ غزه که با کشیده شدن تنش‌ها به سمت دریای سرخ وسعت یافته است، بیش از همه موضوعات دیگر در کانون توجه این سفر قرار داشته باشد. هند بنابر دلایلی خود را ملزم به مداخله در این مناقشه می‌بیند.
تشدید مناقشه خاورمیانه و گسترش آن به مناطق همجواری همچون دریای سرخ، مستقیم به منافع تجاری و اقتصادی هند لطمه وارد می‌کند. هند در واردات و به ویژه صادرات به‌شدت به حوزه دریانوردی و کشتیرانی وابسته است و در این میان با توجه به نقش آبراهه‌های خاورمیانه و در رأس آن کانال سوئز در اتصال هند به اروپا، امنیت این منطقه برای هند بسیار کلیدی محسوب می‌شود.
در شرایطی که آمریکا به بهانه امنیت این آبراهه‌ها در صدد تشکیل ائتلاف بین‌المللی برآمده و به یمن حمله کرده است، دولت دهلی نو از ورود و مشارکت آشکار با این ائتلاف پرهیز کرده و ترجیح را بر مذاکره و گفت‌وگو قرار داده است. سفر جایشانکار به تهران نیز می‌تواند مؤید پافشاری دهلی نو بر پیگیری همین رویکرد باشد. علاوه بر این با توجه به تحولات نظم بین‌الملل و ظهور قدرت‌ها و قطب‌های جدید منطقه‌ای و جهانی، هند نیز به دنبال ایفای نقشی مؤثرتر در صحنه تعاملات جهانی است.
با توجه به ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی که هند از آن برخوردار است، این کشور می‌تواند در معادلات آینده جهانی نقشی پررنگ تر برعهده بگیرد تا بدین ترتیب از رقبای سنتی چون چین عقب نماند.
ب) اهداف جایشانکار در حوزه اقتصادی: همان‌گونه که برخی مطبوعات هند اشاره کرده‌اند، موضوع همکاری‌های اقتصادی دوجانبه میان تهران و دهلی و به طور خاص پیگیری و تسریع پروژه مهم بندر چابهار یکی دیگر از اهداف این سفر است. موضوع پروژه چابهار مدت‌های مدیدی است که میان دو کشور در حال اجراست، اما متأسفانه بیشتر از سوی طرف هندی در این مورد اهتمام جدی صورت نگرفته است.
در چند سال اخیر و با توجه به برخی عوامل جانبی همچون پیروزی طالبان در افغانستان و نزدیکی هرچه بیشتر روابط هند و آمریکا، دهلی نو کوتاهی زیادی در قبال این پروژه نشان داد. حتی در مقطعی این‌گونه به نظر می‌رسید هند به طور کامل از اجرای این پروژه صرف‌نظر کرده و به کریدورهای جدیدی چون کریدور هندی –عربی- اسرائیلی (عرب- مد) دلخوش کرده است. اما با توجه به وقایع اخیر و ناامنی که در مسیر ترانزیتی خاورمیانه به‌وجود آمده است، به نظر می‌رسد دهلی نو یک‌بار دیگر تمرکز خود را روی پروژه چابهار قرار داده است. به‌خصوص که این پروژه در کریدور شمال –جنوب و فراهم کردن امکان اتصال زمینی هند به اروپا سهمی مهم و حیاتی برعهده دارد.
نظر شما