همزمان با این ایام شبهاتی در فضای مجازی شنیده می‌شود که «در ایران مراسم اعتکاف را در ماه رجب می‌گیرند در صورتی که در آخر ماه رمضان به آن سفارش شده و این ‏یک بدعت و خلاف سنت رسول الله(ص) است».

برای بررسی بیشتر در رد این ادعا، پاسخ حجت‌الاسلام دکتر امیر علی حسنلو، استاد سطوح عالی حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه را در ادامه بخوانید.

‏

بدعت در دین تعریف خاص دارد. بدعت؛ بنیاد نهادن عقیده یا عملی از پیش خود به نام دین است. در اصطلاح، به معنای ایجاد پدیده‌ای بی‌سابقه است که در کتاب، سنت، اجماع و دیگر ادله شرعی بنیادی ندارد.

حرمت بدعت اصطلاحی، از مسلمات شریعت اسلامی است و ضروری دین به شمار می‌رود و گاه در قلمرو عقاید، موجب کفر و شرک می‌گردد. برخی از مسلمانان بر اثر آشنایی با مسائل نو پیدا، دیدگاه نظریه تقسیم بدعت را ارائه دادند اما این نظریه، با مجموعه احادیث شیعی سازگار نیست. بدعت گناهی است که توبه از آن پذیرفته نیست و بدعت‌گزار دچار خواری در دنیا و خشم الهی می‌گردد. در بیان علل و اسباب گرایش به بدعت و بدعت‌گزاری باید به عواملی از این دست اشاره کرد: آگاه نبودن از سازوکارهای خطاب‌ها و عموم‌های قرآن، جهل به مقاصد شریعت، گرایش‌های گمان‌پردازانه، میل‌گرایی و هواپرستی و فرورفتن در متشابهات.

بدعت به معنای ایجاد کردن چیزی بدون پیشینه است  و از ریشه «ب ـ د ـ ع» به معنای ایجاد امر تازه، انقطاع و جدایی است. در آیه ۲۷ سوره حدید: «رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِم» به رهبانیتی اشاره شده که خداوند آن را پدید نیاورد، بلکه خود مسیحیان وضع نمودند.

به اتفاق شیعه و سنی، اعتکاف نه تنها در ماه رمضان بلکه در همه ماه‌ها درست و سنت و مورد سفارش و شرعاً مجاز است. بدعت نیست و در ماه های حرام (رجب، ‏ذیقعده، ذیحجه و محرم) از ارزش معنوی خاصی  برخوردار است و ماه رجب از بقیه ماه های حرام افضل است و البته ارزش ‏اعتکاف در ماه رمضان بالاتر از همه ماه ها است.‏

اعتکاف در حقیقت وقوف پیدا کردن در خانه خالق است و در خانه دل و نهان خانه غیب با حقیقت حق سخن ‏گفتن است و از غیر، لب فرو بستن.

اعتکاف پشت پا زدن به تعلقات نفسی و موانع صعود انسان و ‏بریدن از غیر و پیوستن به دوست می باشد. در فضیلت اعتکاف همین بس که در ردیف طواف خانه خدا ذکر شده ‏و قرین رکوع و سجود آمده است. آنچه بر اهمیت و فضیلت اعتکاف می افزاید اینکه روزه شرط اعتکاف قرار ‏گرفته همان گونه که برای نماز طهارت شرط شده است.‏

 رسول الله(ص) فرمود: «لا ‏اعتکاف الا بصوم»‏ ‏یعنی «اعتکاف بدون گرفتن روزه نمی‌شود». از فضیلت‌های دیگر آن این است که در مسجد ‏برگزار می‌شود و آن هم مسجد جامع شهر از این رو مسجد بودن، خود یک امتیاز است و جامع بودن آن امتیاز ‏دیگر هر چند در مساجد دیگر هم مجاز است.

هر چند اعتکاف ماه مبارک رمضان از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد، اما به دلایل ذیل اعتکاف در همه ماه‌ها ‏جایز است.

1.سیره رسول خدا(ص)

‏‌ رسول خدا(ص) ده روز از ماه مبارک رمضان را در اعتکاف بسر می‌برد که گاهی در ده روز اول ‏و گاهی در ده روز وسط و بیشتر وقت ها در ده روز آخر ماه رمضان معتکف می‌شدند و این عظمت ماه مبارک ‏رمضان را می‌رساند. ولی این بدان معنی نیست که در غیر ماه رمضان اعتکاف تاکید نشده است. چنانچه در ‏روایاتی که شیعه و سنی نقل کرده اند، آمده است که رسول خدا(ص) در ماه شوال نیز معتکف ‏می‌شد و این یعنی سیره خود آن حضرت نیز فقط ماه رمضان نمی‌باشد.‏

2.واجب بودن یا نبودن روزه اعتکاف، دلیل بر درستی آن در غیر ماه رمضان

شیعه و اکثر اهل سنت طبق روایاتی می‌گویند در اعتکاف روزه گرفتن واجب است. ولی شافعیه و برخی از اهل ‏سنت می‌گویند حتی روزه گرفتن نیز لازم نمی‌باشد و این در صورتی درست است که اعتکاف در ماه رمضان ‏نباشد و گر نه روزه ماه رمضان طبق آیات قرآن کریم واجب است و هیچ کس نگفته که معتکف در ماه رمضان می‌‏تواند روزه اش را بخورد.‏

3.افطار روزه در روز اول و دوم دلیل بر جواز آن در غیر ماه رمضان

در احکام اعتکاف آمده است که می‌توان روز اول یا دوم اعتکاف را ترک کرد و روزه را افطار نمود ولی در ‏روز سوم اعتکاف واجب می‌شود و این یعنی اعتکاف در ماه رمضان نباشد زیرا در ماه رمضام معتکف نمی تواند ‏روز اول یا دوم اعتکاف روزه اش را افطار کند.‏ بنابراین هم در نگاه شیعه ‏ و هم در نگاه اهل سنت اعتکاف در همه ماه ها جایز است. شافعی فتوا داده اگر کسی ‏بدون روزه گرفتن، ‌می‌تواند در روز فطر، عید قربان، ایام حج و ... هم در اعتکاف باشد.‏

یادآور می شود که ثواب اعتکاف در ماه مبارک رمضان طبق روایات اسلامی از اعتکاف دو ماه در غیر ماه ‏رمضان، بالاتر است و اعتکاف در ماه رجب به هیچ وجه بدین معنی نیست که مؤمنان از اعتکاف ماه رمضان غافل ‏بمانند و اگر سه روز از ماه رجب را عده‌ای انتخاب می‌کنند برای این است که روزه گرفتن در این سه روز ماه ‏رجب یعنی 13و14و15 رجب اهمیت فراوانی دارد و مؤمنان می خواهند با اعتکاف به ثواب بیشتری نایل شوند و گرنه هیچ ‏اعتکافی به اندازه اعتکاف در ماه رمضان و بخصوص ده روز آخرش ثواب ندارد.‏