به گزارش قدس خراسان، فرسایش خاکی و بیابانی شدن اراضی، یکی از علل ایجاد ریزگردها عنوان می‌شود و از طرفی شهرستان سرخس در خراسان رضوی با وجود کانون‌های ریزگرد، بیشتر از هر جای دیگر متأثر از این پدیده است به طوری که هر از چند گاهی دود این گرد و غبار به چشم مشهد و دیگر شهرها و روستاهای اطراف هم می‌رود و زندگی عادی مردم را دچار اختلال می‌کند.
یکی از فعالیت‌هایی که ارتباط مستقیم با خاک دارد، کشاورزی است. شاید همین موضوع دلیلی برای گفت‌وگو با مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان مرزی می‌شود تا برایمان از مهم‌ترین اقدام‌های این اداره در حوزه کاهش فرسایش خاکی در اراضی کشاورزی بگوید.
جلوگیری از فرسایش خاک با ادوات کشت مستقیم
محمدعلی رهنما در این خصوص می‌گوید: متولی اصلی حوزه ریزگردها منابع طبیعی و محیط زیست است؛ اما نظر به اهمیت بالای این موضوع، ما نیز در جهاد کشاورزی اقدام‌هایی در این راستا انجام داده‌ایم که مهم‌ترین آن اصلاح الگوی کشت است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سرخس با بیان اینکه از سال ۱۴۰۰ طرح اصلاح الگوی کشت را در اراضی دیم شهرستان سرخس آغاز کرده‌ایم، ادامه می‌دهد: سال اول، سه دستگاه ادوات کشت مستقیم داخل منطقه ریزگردها به کار گرفتیم که افزون بر ۲۰۰میلیون تومان هزینه داشت و ۷۰ درصد از محل اعتبارات دولتی و ۳۰ درصد نیز با مشارکت کشاورزان تأمین شد. این ادوات از تردد بیش از حد سایر ادوات کشاورزی که سبب تخریب و فرسایش خاک می‌شود، جلوگیری می‌کند.
وی اضافه می‌کند: سال ۱۴۰۱ نیز بیش از ۵۳۰میلیون تومان برای تأمین پنج دستگاه کشت مستقیم در راستای به کارگیری در سه کانون اصلی ریزگرد شهرستان یعنی چاله‌زرد، صمدآباد و خانگیران هزینه کردیم تا روش کشت از سنتی به کشت مستقیم تغییر یابد. در کشت مستقیم با کاهش عملیات خاک‌ورزی در اراضی، بستر کشت حفظ و از ایجاد گرد و غبار پیشگیری می‌شود. به بیانی دیگر ادوات کشت مستقیم، کمترین خسارت را به اراضی می‌زنند و موجب حفظ بستر خاک و کاه و کلش در مزرعه می‌شوند و از بلند شدن خاک از سطح مزارع جلوگیری می‌کنند.
آیا احیای طرح «طوبی» می‌تواند به کنترل ریزگردها کمک کند؟
طرح «طوبی» در سال ۷۶ با هدف گسترش درختکاری و جنگل‌کاری در کشور پس از توافق میان وزرای جهاد سازندگی و کشاورزی به اجرا گذاشته شد و قرار بود با اجرای این طرح، سطح باغ‌های موجود در کشور در طول یک افق ۱۰ ساله به ۴میلیون هکتار برسد و درختانی شامل زیتون، گردو، بادام و سایر گونه‌های خشکباری کاشته شود؛ اما متأسفانه با انحراف و سوءاستفاده‌هایی که در این طرح رخ داد، پس از مدتی تبدیل به زمینهای برای اعمال نفوذ و مصادره زمینهای ملی برای اغراض شخصی شد؛ طرحی که در صورت موفقیت می‌توانست عامل مهمی در جلوگیری از فرسایش خاکی و ایجاد گرد و خاک باشد.
رهنما در این باره عنوان می‌کند: طرح طوبی از ۱۰ سال پیش تاکنون تمدید نشده و اعتباری هم برایش در نظر گرفته نشده است. احیای این طرح مشروط بر اینکه در یک چارچوب قانونی محکم پیش‌بینی شود، به کنترل ریزگردها به ویژه در مناطقی که استعداد کشت انواع گونه‌های مرتعی و بیابانی وجود دارد، کمک زیادی می‌کند؛ اما همان‌طور که عنوان شد، هم باید تسهیلات برایش در نظر گرفته شود و هم دستگاه‌های مرتبط همکاری خوبی با طرح داشته باشند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سرخس به برگزاری چندین جلسه آموزشی مشترک با اداره منابع طبیعی در راستای کنترل ریزگردها برای کشاورزان این شهرستان اشاره کرده و محور آموزش‌های ارائه شده را در حیطه زراعت و حفظ و احیای مراتع عنوان می‌کند.
تهیه طرح برای کنترل ریزگردها
وی با بیان اینکه برای طرح کشت یک میلیارد نهال نیز کنار همکاران منابع طبیعی بودیم، خاطرنشان می‌کند: قرار است مشاور برای مهار ریزگردهای سرخس طرحی را آماده کند و در آن طرح برای همه دستگاه‌های مرتبط مسئولیت‌هایی مشخص می‌شود. ما هم منتظر هستیم این طرح آماده شود تا بر اساس آن اقدام کنیم.
برخی کارشناسان و صاحبنظران معتقدند استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی موجب تخریب خاک‌های زراعی و بیابانی شدن این اراضی می‌شود و به این ترتیب به افزایش ریزگردها کمک خواهد کرد؛ موضوعی که مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سرخس درباره آن نظر متفاوتی دارد.
رهنما تشریح می‌کند: کودهای شیمیایی بخشی از نیاز غذایی گیاه را تأمین می‌کنند و به میزانی استفاده می‌شوند که لازم باشد. در اراضی دیم، کود شیمیایی استفاده نمی‌شود و در اراضی آبی نیز بیشتر از نیاز گیاه، کوددهی صورت نمی‌گیرد؛ اما مشکل اصلی در زمینه ریزگردها مربوط به کاهش بارندگی‌ها و به تبع آن کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و شور شدن آب‌هاست. این موضوع در نهایت موجب از دست رفتن بستر خاک و بیابانی شدن اراضی می‌شود.
خبرنگار: معصومه مؤمنیان
نظر شما