یکی از صحبت‌های مهم رهبری در زمینه حل معضل ناترازی و همچنین توسعه کشور، استفاده از توانمندی، منابع و ظرفیت‌های بلااستفاده بخش خصوصی بوده است. این موضوع در ماده 3 و ماده 15 قانون برنامه هفتم توسعه به آن اشاره شده است. در همین راستا مجلس در برنامه هفتم توسعه مصوبه ای را در خصوص حضور بخش خصوصی داخلی و خارجی در بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز کشور داشت. به این ترتیب، انحصار بزرگ شرکت ملی نفت در این زمینه شکسته شد و زمینه برای جذب سرمایه گذاران خصوصی به وجود آمده است

به گفته، سخنگوی کمیسیون تلفیق لایحه برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه، از طریق ورود بخش خصوصی به بهره برداری از میادین گازی مشترک، به اصطلاح با یک تیر چند هدف را نشانه‌گیری می‌کنیم. هم بدهی صندوق توسعه ملی از سوی دولت پرداخت می‌شود و هم برداشت از میدان‌های مشترک نفتی افزایش می‌یابد. صندوق توسعه ملی هم از بخش خصوصی که امکان استخراج، اکتشاف و تولید و فروش نفت را دارد استفاده می‌کند. معمولاً سرمایه گذاران خارجی خودشان جزو خریداران محصول هستند. بنابراین، در ازای مشارکت بخش خصوصی خارجی در بهره برداری از میادین گازی مشترک می توانیم به فروش نفت بپردازیم.

به زعم کارشناسان، ورود بخش خصوصی به بهره برداری از میادین مشترک که قبلاً در انحصار شرکت ملی نفت بود، مزیت های زیادی برای کشور دارد. با افزایش برداشت از میادین گازی مشترک و افزایش صادرات می توانیم به تقویت جایگاه خود در بازارهای بین المللی انرژی بپردازیم و افزایش درآمدهای ارزی کشور را رقم بزنیم.

در ادامه نظرات محمدصالح جوکار، رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، جمشید عدالتیان کارشناس اقتصادی، ندیمی نمانیده ادوار مجلس و مرتضوی کارشناس حوزه سیاست گذاری را در خصوص مصوبه  مجلس مبنی بر صدور مجوز برای حضور بخش خصوصی در پروژه های بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک و پیامدهای ناشی از این تصمیم را  می خوانید.

توجه به محدودیت های دولت به لحاظ مالی برای سرمایه گذاری در میادین

جوکار رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها با اشاره به لزوم بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک کشور تصریح کرد: واقعیاتی را باید در این زمینه مدنظر داشته باشیم. محدودیت های دولت به لحاظ مالی برای سرمایه گذاری در این حوزه و محدودیت های مربوط به تحریم ها در ارتباط با ورود بخش خصوصی خارجی به بهرهع برداری از میادین از جمله واقعیت هایی است که باید به آن ها توجه کنیم.

وی ادامه داد: اصل 44 قانون اساسی کشور بر لزوم استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی در پروژه های مختلف از جمله صنایع نفت و گاز تأکید دارد. در همین راستا، مصوبه ی برنامه هفتم توسعه در زمینه ی تسهیل ورود بخش خصوصی داخلی و خارجی به حوزه ی توسعه ی میادین نفت و گاز مشترک کشور مطرح شد.

شرکای ما در میادین مشترک به شدت در حال برداشت از منابع هستند 

رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس خاطرنشان کرد: باید با جدیت به سمت بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز کشور برویم. شرکای ما در این میادین به شدت در حال برداشت از منابع هستند و باید ترازی را در این زمینه ایجاد کنیم و از عقب افتادن بیش از پیش خود جلوگیری کنیم.

جوکار گفت: از نظر بنده، مصوبه ی برنامه هفتم توسعه مبنی بر تسهیل ورود بخش خصوصی داخلی و خارجی به بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک کشور فصل جدیدی برای سرمایه گذاری در این زمینه است. از این طریق می توانیم به افزایش ظرفیت تولید کشور اقدام کنیم و از مزیت های آن بهره مند شویم.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه تا الان نتوانسته ایم به بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک پا به پای شرکای خود بپردازیم، بهترین روش برای جبران این عقب ماندگی، استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی داخلی و خارجی است.

انتقال فناوری و مشارکت در فروش نفت و گاز با جذب سرمایه خارجی

رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس خاطرنشان کرد: ورود بخش خصوصی خارجی به بهره برداری از میادین مورد بحث به لحاظ انتقال فناوری به داخل کشور و مشارکت در فروش نفت و گاز برایمان سودمند است.

جوکار گفت: قبلاً بخش خصوصی خارجی در بهره برداری از میادین نفت و گاز کشور مشارکت داشت. به دلیل تحریم ها این بخش نتوانست ادامه ی همکاری با ما داشته باشد. حالا در قالب مصوبه ی برنامه هفتم توسعه، مشوق هایی در نظر گرفته شده است و در تلاش هستیم از ظرفیت بخش خصوصی خارجی نیز به انحای مختلف استفاده کنیم. شرکت های دانش بنیان قوی فعال در بخش خصوصی کشور که حوزه فعالیتشان در حوزه صنعت نفت و گاز هست؛ می توانند بسترساز افزایش بهره وری در توسعه ی میادین نفت و گاز مشترک کشور باشند.

میادین مشترک نفت و گاز ما با کشورهای همسایه در حال غارت است

ندیمی نماینده ادوار مجلس و کارشناس اقتصادی با اشاره به این موضوع که منافع کشور ایجاب می کند بخش خصوصی در بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز مشارکت داشته باشد و انحصار شرکت ملی نفت در این زمینه شکسته شود، تصریح کرد: ما با ۶ کشور میادین مشترک نفتی داریم. معنایش این است که اگر ما در برداشت از ذخایر غفلت کنیم، دیگران منتظر ما نمی مانند و به برداشت حداکثری می پردازند.

وی ادامه داد: قابلیت فرار بودن گاز و قابل برداشت بودن نفت باعث می شود که حساسیت برداشت از میادین مشترک نفت و گاز اهمیت بیشتری پیدا کند. تجربه های ما در ارتباط با عراق، قطر، عربستان و آذربایجان نشان می دهد که باید به سمت برداشت از میادین مشترک حرکت کنیم و از ظرفیت های موجود مانند بخش خصوصی به درستی بهره ببریم. مشارکت بخش خصوصی در برداشت از میادین مشترک نفت و گاز کشور اقدام درستی است. البته این مصوبه دیرهنگام است اما اجرای درستش می تواند کمک کننده باشد.

ندیمی گفت: واقعیت این است که کشورهای مقابل در حال برداشت حداکثری از منابع هستند و میادین مشترک در حال غارت است. باید برای این موضوع چاره اندیشی اساسی داشته باشیم. به طور مثال، در میادینی که با قطر مشترک هستیم، چند ده سال به لحاظ میزان و تکنولوژی برداشت عقب هستیم. می توانیم به استفاده از سرمایه و تخصص بخش خصوصی بپردازیم و زمینه را برای جبران این عقب ماندگی مهیا کنیم.  پروژه هایی که کشورهای خارجی مانند چین و آمریکا در منطقه پیش برده اند، نشان می دهد که به لحاظ تکنولوژی از جهان عقبیم. باید برای این موضوع نیز فکری کنیم.

استخدام کارگران محلی و اشتغال زایی و رشد اقتصادی منطقه

مرتضوی کارشناس حوزه سیاست گذاری نیز در این باره گفت: حضور شرکت های خارجی در توسعه میادین مشترک نفت و گاز موجب اشتغال زایی و رشد اقتصادی خواهد شد. این شرکت ها کارگران محلی را استخدام خواهند کرد و به توسعه کلی منطقه کمک خواهند کرد. این می تواند تأثیر مثبتی بر اقتصاد محلی داشته باشد و سطح زندگی مردم ساکن در مجاورت این مزارع را بهبود بخشد. همچنین منجر به انتقال دانش و مهارت به نیروی کار محلی و افزایش تخصص آنها در صنعت نفت و گاز خواهد شد.

این در رابطه با فرصت های پیش روی صنعت نفت و گاز ایران با به کارگیری از ظرفیت بخش خصوصی گفت: شکستن انحصار در صنعت نفت و گاز ایران نیز فرصت هایی را برای تنوع در بازار فراهم می کند. در حال حاضر شرکت ملی نفت ایران بر بازار مسلط است و قیمت ها را کنترل می کند. با ورود شرکت‌های بخش خصوصی و شرکت‌های خارجی، رقابت در بازار افزایش می‌یابد که منجر به گزینه‌های بیشتر برای خریداران و قیمت‌های بالقوه بهتر می‌شود. این به نفع تولیدکنندگان و مصرف کنندگان خواهد بود، زیرا بازار رقابتی باعث کارایی و نوآوری می شود. علاوه بر این، شکستن انحصار، وابستگی دولت به درآمد نفت را کاهش می دهد.

کاهش آسیب‌پذیری در برابر شوک‌های خارجی و نوسان نفت

مرتضوی تاکید کرد: در حال حاضر، دولت برای درآمد خود به شدت به صادرات نفت متکی است. با اجازه دادن به شرکت های بخش خصوصی و شرکت های خارجی برای ورود به بازار، دولت می تواند منابع درآمد خود را متنوع کند. این امر اقتصاد را در برابر نوسانات قیمت نفت مقاوم‌تر کرده و آسیب‌پذیری کشور را در برابر شوک‌های خارجی کاهش می‌دهد.

وی گفت: صحبت‌های مهم اخیر رهبری در زمینه حل معضل ناترازی و همچنین توسعه کشور، استفاده از توانمندی، منابع و ظرفیت‌های بلااستفاده بخش خصوصی بوده است. این موضوع در ماده 3 و ماده 15 قانون برنامه هفتم توسعه به آن اشاره شده است و با اجرایی شدن این دو بند، وزارت نفت و همچنین صندوق توسعه ملی، مکلف به استفاده از ظرفیت همکاری با بخش خصوصی در جهت توسعه میادین مشترک نفت و گاز کشور با محوریت توسعه تجارت انرژی ایران و همچنین حل ناترازی انرژی در داخل خواهند بود.

بهره برداری از میادین مشترک نیاز به سرمایه گذاری های کلان دارد

عدالتیان کارشناس اقتصادی نیز در گفت و گو با خبرنگار قدس با اشاره به این موضوع که بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک نیاز به سرمایه گذاری های کلان دارد، تصریح کرد: شاید تعداد شرکت های داخلی که بتوانند در این پروژه ها مشارکت کنند، انگشت شمار باشد. هلدینگ های بزرگ می توانند در این امر مشارکت داشته باشند.

وی ادامه داد: در کشورهای مختلف بخش خصوصی در میادین نفت و گاز سرمایه گذاری می کند. این امر از یک طرف برای سرمایه گذار سود خوبی دارد و از طرف دیگر نقش تصدی گری دولت را کم می کند.

این کارشناس اقتصادی توضیح داد: موضوع مهم این است که بتوانیم زیرساخت های لازم را برای ورود بخش خصوصی به بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک مهیا کنیم. احتمالاً باید مشوق هایی برای بخش خصوصی خارجی ایجاد کنیم و سهم خوبی برای توسعه دهنده ی میدان در نظر بگیریم تا سرمایه گذاران رغبت به این همکاری داشته باشند. بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک باید از اولویت برخوردار باشد. در این امر شکی نیست که هر چقدر ما از بهره برداری از این میادین عقب بیفتیم، طرف مقابل بیشتر بهره برداری می کند.

پیشنهاد در تغییر طرف عقد قراردادها با بخش خصوصی خارجی 

وی ادامه داد: شاید نیاز باشد در شرایط تحریمی یک شرکت خصوصی داخلی با بخش خصوصی خارجی قرارداد ببندد و زمینه برای فعالیت خارجی ها در این میادین فراهم شود. قبلاً دولت قراردادها را با طرف خارجی منعقد می کرد، حالا لازم است تغییری در این مسیر ایجاد کنیم.

این کارشناس اقتصادی توضیح داد: تسهیل حضور بخش خصوصی در بهره برداری از میادین نفت و گاز مشترک به نفع کشور است. انتقال تکنولوژی نیز از مزیت هایی است که می توانیم انتظار داشته باشیم از طریق همکاری بخش خصوصی خارجی در پروژه ها میسر شود. از طرف دیگر ظرفیت تولید کشور نیز بدون نیاز به بودجه دولتی توسعه خواهد یافت و درآمدهای ارزی کشور و رشد اقتصادی نیز افزایش خواهد یافت وی ادامه داد: در این موضوع که بهره برداری از میادین مشترک عقلایی است و باید در دستور کار باشد، شکی نیست. فقط باید به دنبال راه حل هایی باشیم که در شرایط فعلی بتوانیم از ظرفیت های موجود بهره ببریم.

این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: ما میادین مشترکی با کشورهای مختلف داریم که باید برای بهره برداری از آن ها چاره اندیشی کنیم. ارائه ی مشوق به بخش خصوصی برای ورود به این موضوع برایمان نفع دارد. زیرا اگر این کار را نکنیم، بیش از پیش از بهره برداری از میادین مشترک عقب می مانیم و این به ضرر ماست.شرایط تحریم مقتضیات خاص خودش را دارد. هر تصمیمی که می گیریم باید با در نظر گرفتن این موضوع باشد.

لزوم بهره برداری منابع از میادین  و احیای جایگاه خودمان در بازار انرژی

گفتنی است که کشور ایران در حال حاضر با حجم ذخیره قابل استحصال نفت و گاز معادل حدود ۳۴۰ میلیارد بشکه، رتبه نخست را در دنیا دارد. طبق آمار وزارت نفت، باقی‌مانده ذخایر هیدروکربور مایع قابل استحصال، ۱۵۸ میلیارد بشکه و باقی‌مانده گاز قابل استحصال نیز ۳۲.۶ تریلیون متر مکعب برآورد شده که این حجم ذخیره در ۱۸۹ میدان و ۴۱۰ مخزن نفت و گازی ( ۱۷۸ مخزن تولیدی) انباشته شده است.

از مجموع میادین نفتی و گازی یاد شده ۸۹ میدان نفتی و گازی مشتمل بر ۲۳۲ مخزن توسعه نیافته بوده و از حدود ۵۵۰۰ افق اکتشافی شناسایی شده حدود ۱۰۰۰ افق اولویت‌دار تاکنون حفاری نشده و گمانه‌زنی‌ها درباره پتانسیل تولید حداقل ۶.۵ میلیون بشکه‌ای نفت خام و ۱.۵ میلیارد مترمکعبی گاز در کشور هنوز پیشرفتی نداشته است.بررسی ذخایر و تولید منابع هیدروکربوری ایران نشان می‌دهد که نیاز به توسعه همچنان امری ضروری است و پتانسیل بسیار خوبی برای حضور بخش خصوصی و متنوع‌سازی الگوهای واگذاری میادین وجود دارد.

به واسطه بهره برداری منابع از میادین مشترک می توانیم به افزایش درآمدهایمان بپردازیم و به احیای جایگاه خود در بازارهای بین المللی انرژی بپردازیم. به زعم کارشناسان، بهره برداری از میادین مشترک نفت و گاز کشور باید جزو اولویت های دولت باشد. زیرا دیگران به بهره برداری حداکثری از منابع مشترک می پردازند و در واقع سهم ما را صادرات می کنند.