وقتی جامعه به سوی آرمانی به عظمت و تاریخ‌سازی ظهور پیش می‌رود، باید زمینه‌ها و ابزارهای تحقق آن را هم فراهم کند؛ نمی‌شود از تمدن‌سازی و اتصال آن به ظهور مهدوی سخن گفت اما عواملش را نشناخت و به کار نگرفت. در راستای بررسی عوامل مؤثر در ختم شدن انتظار فرج به تمدن‌سازی و ظهور امام عصر(عج) با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین اجرایی، کارشناس و پژوهشگر مهدوی، استاد حوزه و دانشگاه و امام‌جمعه تفرش گفت‌وگو کرده‌ایم.
اخلاق در انتظار زمینه‌ساز و حرکت به سوی ظهور امام عصر(عج) چه جایگاهی دارد و اساساً در ساخت تمدنی که ما را به ظهور وصل می‌کند چقدر نیازمند اخلاق هستیم؟
اخلاق از مهم‌ترین آموزه‌های دینی ما و دارای جایگاهی والاست، چنان که پیامبر اکرم(ص) در تبیین دلایل و فلسفه رسالت خود، بر تکمیل ارزش‌های اخلاقی تأکید دارند و می‌فرمایند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاق». برای آنکه بتوانیم اخلاق را در تحقق سبک زندگی منتظرانه به کار بگیریم، باید بدانیم گستره و قلمرو اخلاق تا کجاست. به‌ویژه آنکه اخلاق، ارکانی دارد؛ نخستین رکن اخلاق آن است که جامعه و فرد را به سمت توحید و یکتاپرستی و عدالت سوق دهد، به‌گونه‌ای که دغدغه انسان فقط و فقط خداباوری باشد. این یعنی اخلاق در انتظار زمینه‌ساز ظهور هم نقشی مهم و کلیدی دارد و باید حلقه‌های گمشده آن در جامعه منتظر کشف و شناسایی شود، چون با علم به ارکان اخلاق و عمل به آن‌هاست که سبک زندگی ما در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، منتظرانه شده و با تأثیر در تمدن‌سازی، جامعه ظهور را دست یافتنی‌تر می‌کند.
احیای چه اخلاقیاتی به ما در تحقق سبک زندگی منتظرانه کمک می‌کند، چه چیزهایی فراموش شده که ما آن‌طور که باید، شاهد انتظار اصیل نیستیم؟
خدای متعال ما را به‌گونه‌ای آفریده که فطرتاً خداباور هستیم و مسیر تعالی‌مان جهت‌گیری خدایی دارد، این اخلاق ما را به سمت ارزش‌هایی همچون عدالت، ایثار، محبت و گذشت در جامعه می‌کشاند. اما در این میان آنچه امروز قدری کمرنگ شده، مسئله بسیار مهم امر به معروف و نهی از منکر است، در حالی که دلسوزی‌های راه‌گشا در حق دیگران در سایه این فریضه انجام می‌شود. امر به معروف و نهی از منکر برای آن است که یکدیگر را بیدار و هوشیار کنیم، چیزی که امروز در غرب، مرده و دلسوزی برای دیگری وجود و معنا ندارد! و اگر اتفاقی برای کسی رخ دهد، کسی برای او دلسوزی نکرده و نگرانش نمی‌شود، متأسفانه این بداخلاقی غربی در حال دامن‌گیری ما نیز است! دعوت به کار خوب (امر به معروف) مصداق‌های مختلفی دارد؛ زمانی نذری و اطعام است و زمانی دیگر توزیع و نذر کتاب (فرهنگی)؛ مهم آنکه در جامعه منتظر و داعیه‌دار تمدن‌سازیِ منتهی به ظهور، امر به معروف و نهی از منکر باید جدی گرفته شود و همه نسبت به هم دلسوز و برای رشد یکدیگر دغدغه‌مند باشند؛ این دلسوزی‌ها در زمینه‌سازی ظهور بسیار اثربخش است. همچنین است آگاهی‌بخشی به دیگران و مطلع کردن آن‌ها از برکات ظهور، چنان‌که که خدای متعال در آیه۵۵ سوره مبارکه نور، مفصل برکاتی را که در عصر ظهور نازل و سفره‌ای را که پیش روی بشر گسترده می‌شود، تشریح کرده و می‌فرماید: «خداوند به کسانی از شما که‌ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده داده به یقین، خلافت روی زمین را به آنان خواهد داد، همان‌گونه که به پیشینیان آن‌ها خلافت بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، برایشان پابرجا و ریشه‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند».
چطور می‌توانیم اخلاق و حلقه‌های گمشده‌اش را در جامعه منتظر احیا و تقویت کنیم؟
گسترش ارکان اخلاق که زمینه‌ساز ظهور می‌شود، نیازمند مجاهدت است؛ همه باید به میدان بیایند، نباید کسی بی‌تفاوت باشد. متأسفانه از مهم‌ترین چالش‌های امروزی جامعه، بی‌تفاوتی است! خیلی‌ها با آنکه انسان‌های مؤمن و به‌اصطلاح خوبی هستند اما کاری به خوب و بد دیگران ندارند؛ این بی‌تفاوتی برای رشد جامعه مضر است. اساساً انتظار فرج با بی‌تفاوتی و فرهنگ «به من چه؟» همخوانی و سازگاری ندارد. فضاهای آموزشی به‌ویژه مدارس باید در این باره فعال شوند، چون مدرسه بهترین فضا برای گسترش اخلاق و پررنگ کردن آن است! اما از مدرسه غافل هستیم. اگر حواس مدرسه به نماز باشد، اخلاق و معنویت در دانش‌آموزان تقویت می‌شود، چون این ظرفیت در آن‌ها وجود دارد. استقبال بالای دانش‌آموزان از اعتکاف، از گرایش و اقبال آن‌ها به معنویت حکایت می‌کند.
در آموزه‌های امام رضا(ع) چه راهبردی برای انتظار زمینه‌ساز ظهور وجود دارد که کاربست آن‌ها در جامعه امروز و مدعی تمدن‌سازی هم کارگشاست؟
امام رضا(ع) مانند جد بزرگوارشان رسول خدا(ص) انتظار فرج را برترین اعمال می‌دانند، نه حالت صرف درونی و قلبی؛ بنابراین ایشان بر تلاش برای خدمت به امام عصر(عج) و پا به رکاب بودن برای ایشان تأکید می‌کنند. ایشان همچنین منتظران را به تلطیف قلوب با یاد همیشگی امام عصر(عج) سفارش کرده‌اند و عدالت‌محوری را رهاورد انتظار می‌دانند، به عبارت دیگر در سیره و اندیشه حضرت ثامن‌الحجج(ع) انتظار باید در عمل تجلی داشته باشد و به رعایت عدالت، اخلاق، ایثار و دیگر فضائل بینجامد. علاوه بر این، عالم آل‌رسول(ع) بر علم‌آموزی هم تأکید دارند و این همان چیزی است که رهبر معظم انقلاب هم برای ساخت تمدن نوین اسلامی که زمینه‌ساز دولت مهدوی است، بر آن تأکید ویژه کرده‌اند.
علم مؤثر در تمدن‌سازی و زمینه‌سازی برای ظهور چه ویژگی‌ها و کیفیتی دارد؟
این نوع نگاه، برداشت و استفاده ماست که علمی را نافع یا جز آن می‌کند! قرآن و روایات، علاوه بر علوم عقلی به علوم تجربی هم نظر دارند و جامعه اسلامی را به کسب علوم نافع در ابعاد فردی و اجتماعی توصیه می‌کنند. وقتی قرار است در عصر ظهور امام عصر(عج) همه 27حرف علم آشکار شود، جامعه زمینه‌ساز ظهور ایشان هم باید کوشش و جدیت در علم‌آموزی و توسعه علم و کاربست علوم برای اهداف متعالی و الهی داشته باشد. به تصریح روایات، دولت کریمه امام عصر(عج) بر آموزه‌های قرآنی مبتنی است و حقیقت قرآن را اجرا می‌کند، پس به نظر می‌رسد منتظران ایشان هم در علم‌آموزی و به‌کارگیری علم در تمدن‌سازی باید چشم و گوششان به قرآن و آموزه‌های وحی باشد تا این‌گونه راه را از بیراهه تشخیص دهند.
آمنه مستقیمی
نظر شما