بدیهی است که اگر در کودکی مورد اذیت و آزار و بدرفتاری والدین قرار گرفته باشید، ممکن است در صورت احساس خشم دست به پرخاشگری بزنید. ابراز دیگر هیجانات، مانند شادی و غم نیز مهم است. آیا ابراز هیجانات در خانواده‌ شما تنها به ابراز خشم و ناراحتی هیجانات منفی محدود بود یا هیجانات مثبت نیز در خانواده شما ابراز می‌شد؟ با بررسی این موارد متوجه می‌شوید که شیوه‌ی ابراز هیجانات شما تا چه اندازه شبیه والدین‌تان است.

توجه به نقشی که در خانواده داشتید نیز مهم است. آیا در نقش قربانی بودید؟ آیا فرزندی بودید که از شما انتظار داشتند نقش والد را به عهده بگیرید؟ آیا در نقش ناجی یا مراقبت کننده بودید؟ آیا در خانواده سپر بلا بودید؟ افرادی که در گذشته نقش قربانی داشته‌اند، ممکن است در مقایسه با دیگران احساس خشم بیشتری کنند اما خشم خود را سرکوب کنند. درباره‌ی پدرتان و در کل درباره مردها چه پیام‌هایی از خانواده دریافت کردید؟ درباره‌ی مادرتان و در کل درباره‌ی زن‌ها چه پیام‌هایی از والدین دریافت کردید؟ پیام‌های مثبت و منفی دریافت شده نسبت به مردان و زنان بر روی نگرش و رفتارتان تأثیر می‌گذارد. چگونگی ابراز خشم تحت تأثیر الگوهای خانوادگی است. برخی افراد خشم خود را به صورت کلامی نشان می‌دهند. طبیعی است کودکانی که در چنین خانواده‌هایی زندگی می‌کنند، این شیوه‌ی ابراز خشم را یاد می‌گیرند. به علاوه عده‌ای خشم را به صورت آشکار و فعال ابراز می‌کنند در حالی که عده‌ای دیگر آن را به شیوه‌ای غیرمستقیم و غیرفعال ابراز می‌نمایند.

با انواع پرخاشگری آشنا شوید

پرخاشگری می‌تواند به شکل‌های مختلفی دیده شود. فریاد زدن، توهین کردن، تحقیر کلامی خود یا دیگران و مواردی از این دست «پرخاشگری کلامی» نامیده می‌شوند.

در پرخاشگری غیرکلامی، فرد به اذیت و آزار خود یا دیگران و در نهایت به کشتن خود یا دیگران اقدام می‌کند. مواردی مانند شکستن اشیا، آتش زدن و تخریب اموال عمومی نیز «پرخاشگری غیرکلامی» محسوب می‌شوند.

پرخاشگری کلامی در خانم‌ها و پرخاشگری غیرکلامی در آقایان بیشتر دیده می‌شود. برای مثال، خانم‌ها اغلب به صورت کلامی با هم درگیر می‌شوند و به هـم دشنام می‌دهند، درحالی که آقایان ممکن است باهم گلاویز شوند و کتک کاری راه بیندازند.

ابراز مستقیم خشم

برخی افراد خشم خود را به صورت آشکارا و مستقیم ابراز می‌کنند؛ مانند حمله کردن، فریاد زدن، تحقیر یا صدمه‌زدن به اشیا یا افراد. این افراد حتی ممکن است به خود نیز صدمه بزنند. ابراز مستقیم خشم نسبت به خود و دیگران، زیان‌های جسمانی، روانی و اجتماعی فراوانی برای فرد و دیگران به بار می‌آورد.

ابراز غیرمستقیم خشم

برخی افراد خشم خود را به صورت غیرمستقیم ابراز می‌کنند؛ مانند غر زدن، نق زدن، گله و شکایت کردن، غیبت کردن، ایراد گرفتن، قهر کردن، اخم کردن و در را به هم کوبیدن. گرچه ممکن است این افراد در ظاهر روابط بین فردی آرامی داشته باشند اما این شیوه ابراز خشم، به مرور از اعتبار شخصیتی آنها می‌کاهد و سبب می‌شود که دیگران بر روی چنین افرادی حساب باز نکنند. به علاوه، ابراز غیرمستقیم خشم، به تضعیف احساس ناامنی و بی اعتمادی در سطح جامعه منجر می‌شود.

سرکوب کردن خشم

برخی افراد هرگاه خشمگین می‌شوند، خشم خود را فرو می‌خورند. آن‌ها در ظاهر آرام به نظر می‌رسند اما در درونشان فشار زیادی احساس می‌کنند. کسانی که از روی ترس، ضعف یا به هر دلیلی، خشم خود را فرو می‌خورند و سکوت می‌کنند، در درازمدت به مشکلات جسمانی مانند سردرد، میگرن، فشار خون بالا و زخم معده مبتلا می‌شوند. به علاوه افسردگی به عنوان یک بیماری روان‌پزشکی نیز در کمین این افراد است. جمله‌ی معروفی از فروید هست که می‌گوید: «افسردگی، ناشی از خشم فروخورده است.» فرو خوردن خشم، همچنین با مشکلات قلبی و عروقی نیز ارتباط دارد.

خشم بیمارگونه

عده‌ای از مردم، به دلیل ابتلا به مشکلات جسمانی، مانند سردرد و دیگر دردهای مزمن یا مشکلات روان پزشکی مانند بدبینی، قادر به کنترل خشم خود نیستند. به همین دلیل، در صورت احساس خشم ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه‌ی مخربی از آنها سر بزند. افراد مبتلا به اختلال دو قطبی به ویژه مانیا، مبتلایان به اسکیزوفرنیا، اختلالات هذیانی و مصرف‌کنندگان مزمن مواد ممکن است در صورت احساس خشم، پرخاشگری شدیدی از خود نشان دهند. چه بسا دیده شده است که بیمار پارانویید، به دلیل شدت خشم ناشی از بدبینی و سوءظن، طرف مقابل خود را از پای درآورده است.

الهه ضمیری - خبرنگار تحریریه جوان قدس