مسجد، محور فعالیت‌های دینی از صدر اسلام بوده و ائمه جماعات ستون اصلی رونق و پویایی مساجد هستند. نقش روحانی مساجد چه در اقامه نماز و چه در ایجاد نشاط فرهنگی و معنوی در مساجد نقش بی بدیلی است و حوزه علمیه به عنوان نهاد تربیت‌کننده روحانی و طلبه مسئولیت خطیری در این عرصه دارد.
ما با هدف بررسی نقش حوزه‌های علمیه در تربیت امام جماعت با حجت‌الاسلام والمسلمین اسدالله غفاری؛ مدیر اداره مسجد و طرح هجرت معاونت تبلیغ حوزه های علمیه گفت‌وگو کرده ایم که در ادامه می‌خوانید؛
ویژگی‌هایی که حوزه در مورد یک امام جماعت تراز و خوب قائل است چیست؟ یعنی چه ملزومات علمی و اخلاقی باید در شخصیت یک روحانی باشد که برای امام جماعت شدن منتخب شود؟
یکی از شروط مهمی که ما برای این کار لحاظ می‌کنیم داشتن سطح علمی مناسب است یعنی روحانی باید حداقل مدرک سطح دو حوزه را کسب کرده باشد و بتواند جایگاه امام جماعتی را در مسجد تقویت کرده و ارتقاء ببخشد. از نظر کارکردی هم سابقه تبلیغی داشته باشد.
طرحی به نام «مسجد تراز انقلاب اسلامی» را در حال اجرا داریم و لازم است امام جماعتی که قصد دارد در این طرح شرکت کند و در این عرصه ورود داشته باشد حداقل موارد مرتبط با مسجد مانند قدرت مدیریت مسجد، برنامه‌ریزی و توانایی برقراری ارتباط و هدایت و رهبری را داشته باشد؛ برای مبلغانی که الان فعال هستند و مسجد در اختیار دارند دوره آموزشی امامت و مدیریت مسجد برگزار شده است تا سطح خود را تقویت کنند و توقع از مساجد عملیاتی شود و شرح وظایفی که از سوی معاونت تبلیغ برای آنان بیان شده است، اجرا کنند.
در مورد بحث ملزومات اخلاقی هم که بدیهی و یقینی است زیرا جایگاه امام جماعت، جایگاه حساس و مهمی است و مردم توقعاتی از امام جماعت دارند که حتی از مبلغ ندارند. آشنایی با سبک تلاوت و قرائت نماز هم جزء مسائل مهم است. امام جماعت باید تا حد ممکن عدالت را رعایت کند که مردم به او اعتماد داشته باشند یعنی در مجموع وجهه عمومی خوبی نزد مردم محل داشته باشد و فراتر از حداقل‌ها تلاش کند که حداکثرهای اخلاقی هم از سوی او رعایت شود.
آیا نظارت بر فعالیت ائمه جماعات در راستای فعالیت‌هایی که توضیح دادید وجود دارد؟
ما یک مجموعه تبلیغی هستیم که مبلغ و امام جماعت را اعزام کرده و در حد امکان شرایط را هم برای آنان فراهم می‌کنیم و نظارت و ارزیابی هم از جهت آموزشی و محتوایی و سایر شرایط بر عده خود ماست و ادارات استانی ما سرکشی و نظارت دارند تا درصد موفقیت روحانیون و مبلغان اعزامی در طرح مسجد تزار انقلاب اسلامی را بررسی کنند و اینکه چقدر در اجرای کارها موفق بوده است؛ بنابراین جنبه نظارتی باید وجود داشته باشد.
برنامه‌هایی که برای ائمه جماعات دارید صرفا در قالب طرح هجرت است یا برنامه‌های دیگری هم وجود دارد؟
برنامه‌های ما عمدتا در قالب همان طرح هجرت و برخی طرح‌ها مانند مسجد تراز انقلاب اسلامی است ولی مبلغان اعزامی طرح هجرت هم از ابتدا، مسجدمحور بوده‌اند و شاید به تعداد انگشتان یک دست مبلغ طرح هجرت داریم که مسجد در اختیار نداشته باشند و مثلا در حسینیه فعالیت کند تا مسجد بنا شود وگرنه مابقی همگی در مسجد فعالیت دارند؛ اقامه نماز جماعت و کارهای فرهنگی هم جزء برنامه‌های اصلی آنان است.
ما برای مبلغان اعزامی طرح هجرت چند طرح را مدنظر داریم از جمله طرح ثقلین که قرآنی است و شعار ما «هر مسجد؛ یک پایگاه قرآنی» است و خردسالان و نوجوانان و افراد میان‌سال و مسن مخاطب این برنامه هستند یعنی مختص قشر خاصی نیست و باید از طریق بیان معارف تفسیری و سیره اهل بیت(ع) آنان را جذب کنند.
طرح دیگر ما «پیوند آسمانی» است که براساس آن افرادی که ازدواج نکرده‌اند شناسایی شده و دوره آموزشی خانواده برای آنان اجرا و تلاش می‌شود تا ازدواج در محلات رواج بگیرد.
چند روحانی و مبلغ در طرح هجرت فعالیت دارند؟
الان ۵هزار و ۴۰۹ نفر روحانی و مبلغ فعال در طرح هجرت داریم که حدود ۴هزار نفر درگیر طرح مسجد تراز انقلاب اسلامی هستند؛ از این تعداد، بیش از سه هزار نفر تمام‌وقت در مسجد هستند و صرفا وقت خود را صرف مدیریت مسجد و اقامه نماز و ... می‌کنند و مابقی هم در کنار اقامه نماز، اشتغال به کارهای دیگر از جمله فعالیت‌های اداری دارند.
در بحث روحانیون طرح هجرت که فقط فعالیت آنان در چارچوب کارهای مسجد است آیا امور معیشتی تامین می‌شود تا دغدغه کمتری داشته باشند؟
برای افرادی که در طرح هجرت صرف فعالیت دارند کمک هزینه معیشتی قرار داده‌ایم که مبلغ زیادی نیست ولی تا حدودی هزینه‌های آنان را جبران می‌کند و حقوق ماهیانه است که براساس فعالیت آنان پرداخت می‌شود؛ در مورد افرادی که فعالیت ساعتی دارند باز دو گروه می‌شوند؛ گروهی که کاملا جهادی فعالیت دارند و درآمد آنان از طریق شغلی که دارند تامین می‌شود و بابت خدمت در مسجد از ما وجهی دریافت نمی‌کنند؛ اما گروه دوم که شغلی ندارند مورد پشتیبانی در حد فعالیت ساعتی قرار می‌گیرند.
برخی می‌گویند طلاب علاقه چندانی به پذیرش مسئولیت امام جماعت مسجد به صورت ثابت ندارند، نظر شما چیست؟
میزان درخواست از سوی طلاب برای مسئولیت امام جماعت زیاد است ولی ما توانایی لازم را از جهت مالی نداریم چون بودجه محدودی در اختیار ماست؛ متقاضی زیاد است و مراجعات در استان‌ها و قم بالا است ولی این محدودیت اجازه جذب همه آنان را نمی‌دهد.
آیا برنامه‌هایی در راستای حمایت مدیریتی از امام جماعت مثلا حمایت اعضای هیئت امنا وجود دارد؟
در طرح ثقلین بیان شده است که اگر خود امام جماعت توانایی لازم برای اجرای طرح را ندارد می‌تواند از افراد توانمند در این عرصه به خصوص فعالیت‌های فرهنگی استفاده کند و این مسئله در طرح پیش‌بینی شده است و البته مساجدی که توانایی مالی خوبی دارند از امام جماعت حمایت می‌کنند ولی برخی مساجد چنین توانایی را ندارند.
اعزام و حمایت از مبلغان و روحانیون جزء سنت علما و مراجع در گذشته بوده است، آیا مراجع تقلید کنونی هم این نوع فعالیت‌ها را دارند؟
بله وجود دارد ولی به صورت محدود است زیرا بیوت مراجع هم محدودیت‌های خاص خود را دارند و بعضا حمایت آنان در قالب پرداخت شهریه و یا حمایت از مساجد است ولی مستمر نیست زیرا هزینه‌های سنگین و قابل توجهی لازم است و وسع بیشتر مراجع به این مقدار نمی‌رسد.
در مسجد طرح قرائت روزانه با عنوان انس با قرآن برقرار است ولی به نظر می‌رسد مباحث محتوایی به خصوص با محوریت قرآن یا وجود ندارد یا اندک است، برای رفع این خلأ برنامه خاصی دارید؟
الان آنچه وجود دارد قرائت یک یا دو صفحه قرآن است که گاهی همراه با ترجمه و گاهی هم تفسیر یک یا چند آیه که طرحی عمومی در همه مساجد است ولی طرح ثقلین جنبه آموزشی دارد و از قبل افراد ثبت نام می‌شوند تا این دوره را بگذرانند لذا هم محتوا در اختیار ائمه جماعات می‌گذاریم و هم اگر تشویق و جایزه بخواهند بدهند هم از آنان حمایت می‌کنیم.
البته ما محدودیت‌هایی در بحث اعزام داریم ولی در عین حال آمادگی برای بهره‌مندی از روحانیون توانمند در حوزه و دانشگاه را هم داریم یعنی اگر نتوانیم از جهت مالی کاری بکنیم ولی از جهت محتوایی و معنوی پشتیبانی و حمایت می‌کنیم؛ الان بخشی از مساجد در سراسر کشور که بیشتر مساجد را تشکیل می‌دهند هر سه وقت نماز جماعت ندارند و شاید یک یا دو وعده نماز برپا شود. در مواردی هم چون ائمه جماعات شاغل هستند فرصت کمتری می‌توانند بگذارند ولی ممکن است روحانیونی در حوزه و دانشگاه باشند که می‌توانند در این عرصه خدمت کنند و این جزء شئون روحانیت است تا اجازه ندهند مسجدی خالی از اقامه نماز باشد و از این مسئله استقبال می‌کنیم.
گاهی در برخی مساجد شاهدیم که فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی و اردو و ... برگزار می‌شود ولی برخی مساجد هم خبری از این نوع کارها نیست، چقدر از این فعالیت‌ها مرتبط با امام جماعت و کارکرد حوزه علمیه است؟
مسجد برای موفقیت نیازمند امام جماعت تراز است یعنی امام جماعتی که سابقه خوبی در این عرصه دارد و بانشاط و با انگیزه است و در این صورت مردم هم همراهی خواهند کرد؛ باید مساجد را از این حالتی که در برخی مناطق وجود دارد بیرون بیاوریم و اجازه ندهیم که مانند خانه سالمندان شود. البته این کار مستلزم صرف وقت از سوی ائمه جماعات و همراهی و هماهنگی سایر فعالین مسجد است. ما برنامه‌هایی در این زمینه داریم؛ از جمله اینکه دوره‌های آموزشی کاربردی برای این افراد برگزار می‌شود و استادان مجربی داریم که در این زمینه توانمند هستند و تجارب خود را منتقل می‌کنند.
نظر شما