به همت معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه ادیان و مذاهب وبینار تخصصی «حجاب در سپهر عمومی» با حضور و سخنرانی دکتر فاطمه توفیقی؛ استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با موضوع «مسئله شناسی حجاب» برگزار شد.
دکتر توفیقی با بیان اینکه برای اولین بار در ایران در دوران مشروطه حجاب تبدیل به مسئله می‌شود اظهار کرد: زمانی که درباره حجاب صحبت می‌کنیم این بحث مرتبط با مسئله امروز ماست. مسئله حجاب در دوران‌های مختلف و در ادیان و جوامع مختلف وجود داشته است. اما بیان مسئله حجاب در این زمان و در دوران مشروطه و در دوران معاصر متفاوت است. منظور از دوران معاصر، دوران هم‌زمانی با جریان احیای دینی و در ایران و به طور خاص از مشروطه به بعد است. اما موضوعی که ما در مورد آن بحث می‌کنیم در دوران مدرنیته به‌وجود آمده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: در زمان مشروطه اتفاق جدیدی می‌افتد و وقتی که مسئله حجاب مطرح می‌شود یک فضای عمومی دوجنسیتی تشکیل می‌شود. چراکه قبل از آن، این فضا وجود نداشت و فضای عمومی فضای تک‌جنسیتی و مردسالاری بود. در همین دوران غرب‌شناسی و شرق‌شناسی کنار هم شکل می‌گیرند و استعمار همراه با عنصر فرهنگی به داخل کشور نفوذ می‌کند. درباره دوجنسیتی بودن این فضای عمومی می‌توانید کتاب‌های محمد توکلی و کتاب زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش افسانه نجم‌آبادی را مطالعه کنید. برای حوزه شرق شناسی نیز می‌توانید کتاب شرق شناسی ادوارد سعید را مطالعه کنید.
وی مسئله شناسی حجاب را به سه بُعد دینی که شامل بُعد (کلامی، فقهی، تفسیری و تاریخی)؛ بُعد سیاسی، اجتماعی و حقوقی و سوم بُعد بین المللی، استعماری و امپریالیستی تقسیم بندی نموده و گفت: این مسائل از یکدیگر جدا هستند اما با یکدیگر ارتباط داشته و ما باید به مجزا بودن و ارتباط این مسائل با یکدیگر توجه داشته باشیم.
دکتر توفیقی مسائل مرتبط با بُعد سیاسی، اجتماعی و حقوقی مسئله حجاب را به مسائلی همچون ساختار سیاسی و شکل فضای عمومی و مهندسی فرهنگی ارتباط داده و گفت: بعد سیاسی، اجتماعی و حقوقی شامل روابط بین دو جنس، برابری شهروندان یا امتیاز دینداران، منزلت اجتماعی، سلیقه و مد و طبقاتی بودن پوشش خواهد بود.
وی ادامه داد: در بعد بین المللی و استعماری چند مسئله حائز اهمیت است. اولین مورد پروژه‌ای سیاسی به صورت برنامه‌ای فرهنگی است. دومین مورد همراه شدن تاریخی سکولاریسم با آزادی جنسی و کم‌پوششی است و سومین مورد واکنش‌های استعمارزدایان به فرودست‌انگاری حجاب است. چهارمین و آخرین مورد نیز واکنش برخی از نظریه‌پردازان همچون لیلا ابولغد به آزادسازی زنان مسلمان با اشاره به جنگ در افغانستان خواهد بود.
دکتر توفیقی در جمع‌بندی مطالب خود افزود: در هنگام استفاده از لفظ حجاب و سخن گفتن از پوشش سر و لزوم آن، یا ادله و الزام آن باید برایمان روشن باشد که دقیقاً از چه چیزی و در چه جایگاهی صحبت می‌کنیم. همچنین قانون و امر دینی و اجتماعی ـ سیاسی و بین المللی با هم مرتبط هستند و در عین حال این دو از یکدیگر تفکیک شده‌اند.
نظر شما