بر اساس اظهارات مسئولان سازمان محیط زیست در حالی که برای مدیریت پسماند از روش‌های مدرن و به‌روز استفاده می‌شود اما در کشور این روش‌ها وجود ندارد.
معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با ما ضمن تأیید زیان و خسارتی که پسماندها و دفن آن‌ها به محیط‌زیست و اقتصاد کشور وارد می‌کند به راه‌حل‌های خود برای حل این مشکل اشاره کرد.
گفت‌وگوی ما با علی سلاجقه را بخوانید.
بنابر آمارهای اعلام‌شده، پسماندها سالانه ۸۷هزار میلیارد تومان به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند و این در حالی است که از بیش از ۶۰۰ مرکز دفن کشور تنها چهار یا پنج مرکز دفن مهندسی با فناوری نوین و بازیافتی داریم و بقیه آن‌ها به روش تلنباری دفن می‌شوند. چرا نتوانسته‌ایم از شیوه‌های نوین مثل هاضم و پیرولیز که در جهان برای مدیریت پسماند به‌کار می‌رود استفاده کنیم؟
مایلم این آمار و رقم را اصلاح کنم. زیان و خسارتی که پسماندها و دفن آن‌ها به محیط‌زیست و اقتصاد کشور وارد می‌کند بسیار بیشتر از ۸۷هزار میلیارد تومان است؛ رقمی که شما به آن اشاره کردید تنها قیمت و ارزش خود پسماندی است که می‌تواند بازیافت شود و مورداستفاده قرار گیرد.
اما راهکار اصلی برای حل معضل پسماند و زباله در کشور، تفکیک از مبدأ است که ابتدا نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. نخست اینکه در جامعه ما اسراف و مصرف زیاد وجود دارد و طبعاً تولید زباله هم زیاد است. ما با پدیده‌های مختلفی در این زمینه مواجهیم؛ مثل حجم بالای پلاستیک در زباله‌ها که برای محیط زیست مضر است و باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود تا یک کار پایدار انجام گیرد و نیاز است رسانه‌ها به‌ویژه در این خصوص مشارکت کنند.
باید در زمینه تفکیک زباله از مبدأ سرمایه‌گذاری و هزینه شده و یک صنعت ثانویه به‌کار گرفته شود، به این معنا که نخست، پسماند تولید نشود و دوم اینکه اگر پسماند تولید شد تفکیک آن در مبدأ انجام گیرد.
حالا اگر در جایی فعلاً این امکانات نیست و زباله به روش دفن و تلنبار جمع‌آوری می‌شود و ممکن است به منابع خاک و آب اضافه شود، توصیه من به شهرداری‌ها و وزارت کشور که مدیریت پسماندهای عادی بر عهده آن‌هاست این است و مصرانه از آن‌ها می‌خواهم به مقوله زباله و پسماند به‌عنوان یک سرمایه نگاه کنند.
طبعاً استفاده از روش‌های نوین برای بازیافت و تبدیل زباله به مواد قابل‌استفاده اجازه نمی‌دهد کیفیت زباله افت کرده و تبدیل به شیرابه‌ای شود که هم برای طبیعت مضر است، هم موجب افزایش جمعیت حیوانات و حشرات موذی و گسترش بیماری‌ها می‌شود و هم فضای نامطبوعی را در اطراف شهرها به وجود می‌آورد.
دستگاه‌های متولی می‌توانند زباله را به‌محض جمع‌آوری و یا انباشت، تبدیل به ارزش‌افزوده کنند که هم درآمدزا خواهد بود و هم ظرفیت اشتغال‌زایی بالایی دارد.
ما دستگاه‌ها را مکلف به اجرای تکالیفشان در زمینه محیط‌زیست و زباله می‌کنیم و محکم هم ایستاده‌ایم و کارگروه ملی پسماند نیز از ظرفیت حاکمیتی و نظارتی خود به‌صورت کامل استفاده می‌کند. همچنین خود را به نامه‌نگاری و گرفتن گزارش محدود نمی‌کنیم و در کارگروه ملی پسماند، مدیران دستگاه‌ها، شهرداران و استانداران را احضار و عملکرد آن‌ها را بررسی می‌کنیم و اگر درجایی ایراد و مانعی باشد باید برطرف شود.
خوشبختانه الان در چند نقطه از کشور کارهای بسیار خوبی انجام‌گرفته و پایلوت مناسبی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و سمن‌ها اجراشده است. در چند روستا در شمال کشور این پروژه‌ها در حال اجراست و این طرح را در کارگروه ملی پسماند کشور مطرح کردیم که به‌عنوان دستور کار شهرداری‌ها قرار گیرد و در خصوص دفع پسماند و بازیافت و تبدیل آن از ظرفیت سمن‌ها و مردم استفاده شود، در غیر این صورت متأسفانه هم منابع آب‌وخاک ما آلوده می‌شود و از بین می‌رود و هم چهره شهرها و روستاهایمان زشت خواهد شد، ضمن آنکه موجب گسترش انواع بیماری‌ها می‌شود.
پس یک‌بار دیگر تأکید می‌کنم ما در کارگروه ملی پسماند صرفاً گزارش‌گیری نمی‌کنیم و پس از دریافت و بررسی گزارش‌ها برای اصلاح امور مصوبه داریم و آن‌ها را پیگیری می‌کنیم. فکر می‌کنم با توجه به تأکیدهای رئیس‌جمهور که هم میدانی پیگیر هستند و هم دستورهای لازم را داده‌اند و البته جزو مسئولیت‌های ذاتی سازمان ما هم است، اتفاق‌های خوبی در حال رخ دادن است.
چندی پیش خانم خزعلی، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده از امضای قراردادی برای بهره‌مندی از ظرفیت زنان خانه‌دار و فرهنگ‌سازی و استفاده از مشارکت مردمی در جمع‌آوری پسماند با شهرداری و جهاد کشاورزی خبر داده بود. از این تفاهم‌نامه خبر دارید؟
موضوعی که اشاره کردید تفاهم‌نامه‌ای میان این معاونت و شهرداری‌ها و جهاد کشاورزی است. ولی ما به‌عنوان سازمان حفاظت محیط‌زیست با کارگروه محیط‌زیست و خانواده معاونت زنان و امور خانواده ریاست جمهوری طرحی را با عنوان جمع‌آوری خشکاله اجرا کرده‌ایم که در آن از ظرفیت زنان بی‌سرپرست یا بدسرپرست برای جمع‌آوری و تفکیک زباله خشک استفاده شده است تا کمکی هم به معیشت این قشر باشد.
آیا هنوز باند مافیایی مدیریت پسماند در کشور فعال است؟ این مافیا چقدر می‌تواند در ایجاد مانع برای حرکت از روش‌های سنتی به مکانیزه و مدرن در دفع و بازیافت زباله اثر بگذارد؟
قطعاً مافیای زباله وجود دارد و فعال است. وقتی ارزش زباله ۸۷هزار میلیارد تومان است مافیای زباله هم وجود دارد و فعال است و اثرگذاری خیلی بالایی هم در آنچه مطرح کردید، دارد.
موضوع مدیریت یکپارچه پسماند در چه مرحله‌ای است؟
ما به‌عنوان متولی و مسئول کارگروه ملی پسماند وظایفمان را انجام می‌دهیم و تاکنون هم یک‌سری فرایندهای دفع زباله و پسماند کاملاً قابل‌ردیابی شده است. در بحث پسماند ویژه و صنعتی فرایندها با سامانه‌ای که سازمان محیط‌زیست دارد به‌طور کامل رصد می‌شود. من به‌طور جدی می‌گویم یکی از قوی‌ترین سامانه‌های جامع کشور که زیرسامانه‌های بسیاری دارد توسط ما طراحی و اجرا شده است و با کمک آن، پسماندهای ویژه و صنعتی را از مبدأ تا مقصد رصد می‌کنیم و وقتی مقصد، آن‌ها را دریافت کرد به ما اعلام می‌کند و ثبت می‌شود.
همچنین در زمینه پسماندهای ویژه و پزشکی و بیمارستانی به‌خوبی مدیریت کرده‌ایم و بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و حتی پزشکان مشارکت خوبی در این طرح دارند و وزارت بهداشت هم به‌خوبی پای‌کار است.
اما اختلافاتی در بحث آیین‌نامه‌ای وجود دارد؛ مثلاً اینکه آیا پسماند خطرناکی که وارد فرایند تبدیل می‌شود تا به پسماند عادی تبدل شود استانداردها و شاخص‌های لازم را پیدا می‌کند یا نه که در حال رفع این اختلاف با وزارت بهداشت هستیم.
البته باید یادآوری کنم ایجاد سازمان پسماند به وزارت کشور محول شده که امیدواریم آن را به‌صورت جدی پیگیری کند.
نظر شما