آیت‌الله حبیب‌الله شعبانی موثقی، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه همدان، شب گذشته، ۲۱ خردادماه در جلسه ۸۴ تفسیر قرآن کریم «سوره حمد» که در مسجد مهدیه همدان برگزار شد، اظهار کرد: آیه «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ» ضرورت هدایت بشر را می‌رساند، در جلسات قبل بیان شد ویژگی‌هایی که این دنیا دارد می‌طلبد که خداوند برای بشر هدایت قرار دهد.

ضرورت هدایت این است که بنا بر گفته قرآن کریم دنیا عالم خوف، حزن، غصه و ظلمت است. وقتی تعبیر قرآن این است که این عالم، عالم ترس و غصه است یعنی اگر انسان از خدا جدا شود دائماً درگیر این مسائل خواهد بود و غصه و ترس از او جدا نخواهد شد. بنابر آیه دوم سوره بقره «ذَٰلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ ۛ فِیهِ ۛ هُدًی لِلْمُتَّقِینَ» شکی در سخنان خداوند نیست.

ادبیات و تعبیر دیگری که خداوند در مورد دنیا به کار برده شقاوت است، هر چقدر هم انسان تلاش کند دچار این شقاوت و بدبختی است، خوشبختی واقعی و راحتی واقعی در این دنیا وجود ندارد خاصیت و باطن این عالم اسفل‌السافلین است، البته این شقاوت زودگذر است.

یکی از ویژگی‌های دیگری که خداوند برای این دنیا بیان می‌کند عالم دشمنی است، «بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ» (زخرف/ آیه ۶۷) ویژگی این دنیا دشمنی و دشمن‌تراشی است؛ دشمنی که مسلط بر ماست که بارها در قرآن بیان شده «إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»، بنابراین راه‌حل نجات از همه شقاوت‌ها و سختی‌ها هدایت‌پذیری است «فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًی» (بقره/ آیه ۳۸).

خداوند با قرار دادن هدایت نخواست ما گرفتار دشمنی شیطان شویم، هر جا اختلاف و دشمنی وجود دارد شیطان هم هست. ایام انتخابات نزدیک است در نظر داشته باشیم هر جا اختلاف و دشمنی نمایان شود شیطان حضور دارد.

دو ابزار مهم شیطان در به ضلالت کشاندن انسان

انسان یا در مسیر ضلالت و گمراهی است یا در مسیر هدایت است. خداوند انسان را هدایت می‌کند تا در صراط مستقیم قرار بگیرید و این هدایت در چند جهت صورت می‌گیرد. شیطان هم برای گمراهی انسان از چند ابزار استفاده می‌کند، اول اینکه در فکر و باور انسان دخالت می‌کند باورهای اصیل و مسلم را تبدیل به شک و تردید می‌کند، دوم اینکه تصرف در رفتار انسان شهوت‌ها و تمایات انسانی را زینت می‌دهد، بنابراین قرآن کریم برای اینکه از مسیر هدایت خارج نشویم بیان می‌کند که فکر و اندیشه خود را اصلاح کنیم، بعد از آن هم اصلاح رفتارها مورد تأکید قرآن کریم است.

صراط مستقیم مبدأ و مقصد دارد؛ از یک مبدأ از این عالم مادی آغاز می‌شود و به یک مقصد که بهشت است می‌رسد، مبدأ این مسیر عبادت است و مقصد آن رضوان الهی که قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ» و انسان به مقام «ارْجِعِی إِلَیٰ رَبِّکِ رَاضِیَةً مَرْضِیَّةً» می‌رسد. صراط مستقیم انتها ندارد، برخی در ایستگاه‌های اول متوقف می‌شوند، اما انسان در این مسیر می‌تواند به مقامی برسد که بنا به گفته قرآن مقام عندیت با پروردگار عالم است.

انواع هدایت الهی

هدایت یعنی رسیدن به یک کمال با آدرسی مشخص؛ خداوند به چند گونه انسان را هدایت می‌کند، یکی از هدایت‌های خداوند هدایت تکوینی یا عامه است که با ابزارهایی همچون عقل، فکر و فطرت این مهم انجام می‌شود، تا به سمت خدا کشیده شویم، این ابزار را همه انسان‌ها از جمله کافر و مسلمان هم دارند. خلقت انسان به‌گونه‌ای است که به سمت خدا کشش دارد و در کل سیستم خلقت به این نحو است.

هدایت تشریعی نیز یک روش دیگر هدایت از سوی خداوند است، این نوع هدایت به‌وسیله انبیای الهی انجام می‌شود، وقتی ۱۷ رکعت نماز در روز به ما تکلیف شده یعنی این راه رفتن به بهشت است، همان‌طور که در آیه «فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًی» مطرح شد. اینکه بگوییم خداوند ارحم‌الراحمین است و اعمال را انجام ندهیم نه نماز بخوانیم، نه روزه بگیریم، نه حج به‌جا بیاوریم، نه خمس و زکات بدهیم سعادتمند نخواهیم شد، بلکه راه سعادتمندی و رسیدن به بهشت انجام دستورات خداوند است. وقتی مسیر را اشتباه برویم مشخص است که به مقصد که خداوند است نمی‌رسیم.

اگر پزشکی دستوری به ما بدهد هر چند که او دوست صمیمی ما باشد، شرط بهبودی رعایت دستورات اوست. آیا اگر براساس تجویز و نسخه او رفتار نکنیم چون با او صمیمیت داریم بیماری ما رفع می‌شود؟ بنابراین بخشی از هدایت خدا دستورات اوست و توجه به رساله عملیه مهم است.