هفتم ماه ذی الحجه مصادف است با سالروز شهادت پنجمین اختر تابناک آسمان ولایت حضرت امام محمد باقر(ع). امامی که ویژگی‌های پسندیده شخصیتی و اخلاقی ایشان به مسائل علمی و دینی ایشان محدود نمی‌شود و با تفحصی در زندگی امام محمدباقر(ع) می‌توان به نکات کلیدی ارزشمندی از شخصیت ایشان دست پیدا کرد.

گفت‌وگوی ما با خطیب اندیشمند، جناب حجت‌الاسلام سید حسین مؤمنی در مورد برخی از این ویژگی‌هاست.

لقبی که از پیامبر(ص) به امام باقر(ع) رسید

حجت‌الاسلام مؤمنی با بیان اینکه از دوران امام سجاد، امام باقر و امام صادق علیهم السلام می‌توانیم به دوران تبیین فکری، علمی و فرهنگی اسلام یاد کنیم، می‌گوید: این سه امام بزرگوار انقلاب فرهنگی را شکل دادند. جرقه این انقلاب فرهنگی را امام سجاد(ع) با تربیت شاگردان چند ده نفری زد. تأسیس این انقلاب را نیز امام باقر(ع) با شاگردان چند صد نفری در علوم مختلف انجام داد و شاگردان چند هزار نفری امام صادق(ع) عاملی برای تثبیت و توسعه جهانی این انقلاب گردید.

ایشان به روایتی از شیخ صدوق(ره) اشاره کرده و ادامه می‌دهد: شیخ صدوق(ره) از حضرت صادق(ع) نقل می‌کند که پیغمبر(ص) روزی به جابر بن عبد الله انصاری که از صحابه و علاقه مند خاص خاندان نبوت بود، فرمود: «ای جابر تو زنده می‌مانی تا آنکه فرزندم محمد بن علی بن الحسین علیهم السلام را که در تورات به باقر معروف است ملاقات کنی، چون وی را ملاقات کردی سلام مرا به او برسان». پس از سال ها جابر از داخل کوچه‌ای رد میشد که نگاهش به آقازاده‌ای افتاد و دید که جمال او جمال پیغمبر خداست، مجذوب او شد. به سمت او رفت و سؤال کرد «اسم شما چیست؟ ایشان جواب داد اسم من اسم پیغمبر خدا یعنی محمد است. پدرم علی بن الحسین است و من فرزند امام سجاد هستم، باقر هستم. جابر پیشانی امام باقر(ع) را بوسید و به محضر حضرت عرض کرد: من حامل سلام جدتان پیغمبر خدا هستم. پیغمبر خدا به من فرمود که جابر تو میبینی از نسل من کسی را که اسمش اسم من است، شمایل و چهره او مثل من است و شکافنده علم است». این شکافنده علم پیشگویی نبی مکرم اسلام(ص) خطاب به جابر است و به همین سبب پنجمین امام شیعیان، امام باقر(ع) را شکافنده دانش‌ها و مؤسس انقلاب فرهنگی می‌دانیم. امام باقر(ع) با بیانات ارزشمندشان به شاگردان و امام صادق(ع) در بیان قانون و فرمول در این سبک بسیار مؤثر و تأثیرگذار هستند. ما نیز برای حرکت در این مسیر و دستیابی به حیات طیبه باید از کلام نورانی این بزرگواران بهره گیریم.

امام باقر(ع) مجاهد خستگی ناپذیر

این مدرس حوزه علمیه قم به دوران و زمانه امام محمد باقر(ع) اشاره کرده و توضیح می‌دهد: امام باقر(ع) حدود ۱۹ سال امامت شیعیان را از سال 95 تا سال 114 قمری بر عهده داشت و در این مدت که می‌توان گفت یکی از ناشناخته ترین دوره های تاریخ اسلام است، با پنج تن از خلفای ظالم بنی امیه هم عصر بود. ولید بن عبدالملک، سلیمان بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک و هشام بن عبدالملک که کدام از آنان به نحوی به ایشان ظلم می‌کردند. از این میان فقط عمر بن عبدالعزیز حرکت‌های مثبتی انجام داد و فساد و ظلم و تبعیض مبارزه کرد. او همچنین اموال بیت‌المال را از خانواده خود و بنی امیه پس گرفت و جلوی سب امام علی(ع) را گرفت و فدک را به بنی هاشم باز گرداند و جلوی منع حدیث را گرفت. این که مقام معظم رهبری می‌فرماید «امام باقر(ع) الگوی کامل تلاش و مبارزه و مجاهدت خستگی ناپذیر و پُر از مشکلات برای اشاعه دین و کلمه ی حق و راه انداختن جریان فکری درست در دنیای آن روز بودند» نیز اشاره به سختی‌های این پیشوای پنجمین شیعیان دارد. از مهم‌ترین و بارزترین فعالیت‌های امام باقر(ع) مبارزه‌ فکری و عقیدتی بود که شامل بیان قرآن، بیان حدیث و بیان احکام، معارف، تکالیف شرعی و اخلاقیات می‌شود و حضرت(ع) در آن زمانه خاص ضمن تبیین اسلام حقیقی و خط فکری نبی مکرم اسلام، با تحریفاتی که دشمنان اسلام به وجود آورده بودند، به مبارزه برخاستند.

توصیه‌های امام باقر(ع) به جابر جعفی

حجت‌الاسلام مؤمنی به یکی از وصایای نورانی امام باقر‏(ع) اشاره کرده و می‌گوید: طبق روایتی که در تحف العقول آمده، حضرت(ع) به یکی از اصحابش، جابر بن یزید جعفی در مورد چگونگی برخورد با رفتارهای گوناگون مردم، الگوی پنج وجهی ارائه نموده است که سبب استواری و پایداری فرد در برابر اجتماع می‌شود. باقرالعلوم(ع) می‌فرماید: ««وَ أُوصِیکَ بِخَمْسٍ إِنْ ظُلِمْتَ فَلَا تَظْلِمْ وَ إِنْ خَانُوکَ فَلَا تَخُنْ وَ إِنْ کُذِّبْتَ فَلَا تَغْضَبْ وَ إِنْ مُدِحْتَ فَلَا تَفْرَحْ وَ إِنْ ذُمِمْتَ فَلَا تَجْزَع» ای جابر! تو را در برخورد با مردم به پنج چیز وصیت می‌کنم: 1. اگر بر تو ظلم و ستمی شد، تو ستم مکن 2. اگر به تو خیانت کردند، تو خیانت نکن 3. اگر تکذیب شدی، غضب مکن 4. اگر مدح شدی، شاد مشو 5. اگر نکوهش شدی، بی‌تابی مکن. در این توصیه‌، امام باقر(ع) جابر را از ۵ وضعیت نامطلوب و زشت باز داشته و به او فرمان نه گفتن به خواسته‌های نفسانی و جسارت خویشتن داری در برنامه جهاد اکبر و نه گفتن به این انفعالات نا به جا را آموزش داده است. دستوراتی که با عمل به آن به سلوک الی الله رسیده و لذت و آرامش در دنیا و آخرت روزی و بهره خواهد شد.