فقدان ناگهانی رئیس‌جمهور خدوم و مردمی، گرچه داغ بزرگی بر دل مردم گذاشت و ضربه سنگینی بر حرکت جامعه وارد کرد، ولی موج همراهی مردمی در تشییع شهدای خدمت، این تهدید را به فرصتی برای تحکیم رابطه دولت و ملت و بالا بردن تراز دولتمردان تبدیل کرد.
انتخابات زودهنگام هم عرصه دیگری برای رشد سیاسی و تقدیر مقدرات جامعه در این آوردگاه سیاسی که به تعبیر رهبر معظم انقلاب «لیلةالقدر نظام اسلامی» است، پدید آورده است.
در این میان، حوزه و روحانیت به عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های مرجع جامعه، نقش‌آفرینی ویژه‌ای در انتخابات دارند.
روحانیت و بلکه انسان مسلمان نمی‌تواند دربرابر جامعه پیرامون خود بی‌تفاوت باشد، چرا که اهتمام به امور مسلمین، در بیان پیامبر(ص) از شروط مسلمانی شمرده شده است.
وظیفه حوزه و روحانیت، به‌عنوان نهاد متولی امر دین و وارث انبیا، ابلاغ دین به مردم و تلاش برای تحقق آن است.
تلاش برای اصلاح تک‌تک انسان‌های جامعه، تنها بخش فردی این وظیفه بوده و اصلاح نهادها، قانون، فرهنگ، شخصیت‌های حقوقی، ساختارها، مناسبات و شبکه روابطی که جامعه را پدید می‌آورند، از اصول تحقق دین در جامعه است.
بنابراین روحانیت نه‌تنها دربرابر تک‌تک انسان‌ها، بلکه درخصوص کلیت جامعه نیز مسئولیت دارد. حفظ وحدت، قانون‌مداری، ظلم‌ستیزی، احقاق حق، موضع‌گیری در مقابل باطل، امر به معروف و نهی از منکر، دعوت به خیر، حساسیت درخصوص نظامات اجتماعی، دخالت در تعیین سرنوشت، اطاعت از ولی و حاکم جامعه اسلامی و… از جمله این مسئولیت‌هاست.
اهمیت انتخابات؛ اهمیت اسلام
انتخابات نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت جامعه اسلامی دارد. وقتی اهتمام به امور مسلمین از شروط مسلمانی شمرده شده، انتخابات که نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت جامعه اسلامی دارد نیز اهمیت می‌یابد؛ چه از نظر اصل مشارکت مردم در انتخابات و چه از نظر واگذاری امور مسلمین به گزینه اصلح.
با درک نقش مردم در حکمرانی دینی که یکی از پایه‌های مقوم حکومت دینی در کنار مشروعیت به‌شمار می‌رود، انتخابات نیز نقش ویژه‌ای در حکمرانی دینی خواهد داشت.
در این عرصه، روحانیت نمی‌تواند خاموش و بدون نقش باشد و وظیفه خود می‌داند با تمام توان برای آگاهی مردم و کیفیت‌بخشی به انتخابات تلاش کند.
به تعبیر امام خمینی(ره) «در این ایام که مسئله رئیس جمهور را اعلام می‌کنند، باید اشخاصی که در حوزه‌ها هستند دست از کارها بردارند و در شهرها، دهات و روستاها راه بیفتند و کمک کنند و اگر این کار را نکنند، فردا نزد خدا مسئول هستند؛ باید مردم را در دخالت در امور و انتخاب رئیس‌جمهور دعوت کنند. اهمیت این، همان اهمیتی است که اسلام دارد».
روحانیت چه وظیفه‌ای دارد؟
وظیفه اصلی روحانیت در انتخابات، راهبری فکری، فرهنگی و سیاسی است که هدف از آن تحقق رشد عمومی در فرصت انتخابات و دخالت آگاهانه مردم در تعیین سرنوشت خواهد بود.
اصلاح فرایندهای شناخت و انتخاب اصلح، معرفی شاخص‌های انتخاب و روش تطبیق آن، تبیین جریان‌شناسی فکری و سیاسی نامزدها و گروه‌های سیاسی، تلاش برای اخلاقی کردن فضای انتخابات و معرفی روش‌های مطلوب تبلیغات و مدیریت افکار عمومی از جمله مهم‌ترین وظایف روحانیت است.
در این عرصه، شناخت تاکتیک‌ها، تکنیک‌ها و راهبردهای جنگ رسانه‌ای و شناختی که روزبه‌روز، نوبه‌نو و فربه‌تر می‌شوند نیز برای تمامی کنشگران فرهنگی به‌ویژه جامعه روحانیت امری ضروری است تا مرعوب نشده و در مارپیچ سکوت و کنشگری محافظه‌کارانه گرفتار نشوند.
اولویت، مشارکت عمومی
بررسی صلاحیت‌ها بر اساس روند قانونی و توسط شورای نگهبان انجام می‌شود و طبیعتاً کسانی تأیید صلاحیت می‌شوند که سابقه مشخصی داشته‌اند. نامزدهایی که در هر انتخابات تأیید صلاحیت می‌شوند، کف صلاحیت‌ها را دارند و خطر بنیادینی از سوی آن‌ها کشور را تهدید نمی‌کند؛ هرچند انتخاب افراد غیراصلح ممکن است روند حرکتی کشور را با کندی و حتی وقفه یا عقب‌گرد مواجه کند که به زیان مردم است.
بنابراین اصل نخست کنشگری سیاسی روحانیت در هر انتخابات، اصل شرکت در رأی‌گیری و مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی خود و جامعه است. آن‌گونه که از بیانات امام و رهبر معظم انقلاب برداشت می‌شود، اصل مشارکت، اهمیت بیشتری حتی نسبت به انتخاب فرد اصلح دارد.
قرمز و آبیِ سیاسی!
فرصت انتخابات، همیشه در معرض آسیب‌هایی است که در هر انتخابات سر برمی‌آورد و ممکن است فرصت بی‌بدیل انتخابات برای رشد سیاسی جامعه را زائل کند.
یکی از این آسیب‌ها، یارکشی حیدری‌نعمتی یا قرمز و آبی است که بدون توجه به ابعاد مختلف ویژگی‌های نامزد مطلوب و اصلح، رقابت سیاسی را از رقابت صلاحیت‌ها و ویژگی‌ها، به رقابت اسم‌ها و عکس‌ها و قبیله‌های سیاسی تبدیل می‌کند.
چنین فضایی که ناشی از غلبه ذهنیت‌ها، حب و بغض‌ها و فضاسازی‌های رسانه‌ای و کنش‌های سیاست‌ورزان بی‌اخلاق است، عرصه را بر انتخاب آگاهانه و عقلایی تنگ می‌کند. البته شکستن این فضای سیاست‌زده نیز مشکل است.
دعوت به شاخص‌محوری
در چنین موقعیتی، روحانیت در کنار سایر نخبگان و خواص فرهنگی‌اجتماعی و گروه‌های مرجع، می‌تواند شاخص‌های انتخاب مطلوب و اصلح را معرفی و مردم را به عقلانیت و انتخاب آگاهانه، بدون جانب‌داری، حب و بغض و غلبه ذهنیت مثبت و منفی درخصوص نامزدها راهنمایی کند.
به تعبیر رهبر معظم انقلاب «یک انتخاب خوب، یک انتخاب درست، نه فقط در طول چهار سال، گاهی در طول ده‌ها سال تأثیراتش برای کشور باقی می‌ماند. برای انتخابِ خوب باید فکر کرد، باید معیارها را شناخت».
باید فهرستی از مهم‌ترین شاخص‌های رئیس‌جمهور اصلح از اسناد بالادستی و بیانات بزرگان انقلاب استخراج کرده و با مشخص کردن اهمیت هر شاخص، نسبت همه نامزدها با این شاخص‌ها را سنجید و تحلیل کرد.
چالش معرفی مصداق
انتظار مردم متدین از روحانیت این است به عنوان مرجع فکری و دینی جامعه، تا آخرین مرحله در کنار آن‌ها باشد و در شناسایی نامزد اصلح نیز یاری‌شان دهد. روحانیت علاوه بر دعوت به اصل انتخابات و معرفی شاخص‌ها، ممکن است در تطبیق شاخص‌ها بر نامزدها و یافتن اصلح نیز به مردم کمک کرده و نامزد اصلح را از منظر خود به مردم معرفی کند.
باید دانست روحانیت عهده‌دار تبیین خطوط کلی و شاخص‌های انتخاب است و اگر وارد تطبیق و تعیین مصداق می‌شود، صرفاً تشخیص شخصی‌اش را اعلام می‌کند که ممکن است به دلایل مختلفی مثل ناکافی بودن اطلاعات درباره اشخاص، دقیق نباشد. بنابراین اقتضای توجه به رشد سیاسی مردم این است در معرفی نامزد اصلح به بیان یک نام اکتفا نشود و با تبیین شاخص‌ها و روش تطبیق آن بر نامزدها همراه شود.
اما معرفی نامزد از سوی روحانیت یا هر گروه مرجع دیگری به معنای نفی سایر نامزدها یا خروج آن‌ها از دایره اسلام و انقلاب و نظام نیست. روحانیت برای همه اقشار، احزاب و جناح‌ها شأن پدری دارد و وظیفه خود را در قبال همه آن‌ها انجام می‌دهد، ولی ممکن است گزینه‌هایی را برای تحقق منافع همه مردم، مناسب‌تر تشخیص دهد و معرفی کند.
تضمین تداوم صلاحیت!
انسان‌ها معصوم نیستند و تضمینی وجود ندارد تا ابد سالم بمانند. این طبیعت انسان است و نمی‌توان به خاطر یک احتمال جزئی، یک وظیفه کلان را متوقف کرد.
انسان باید وظیفه خود را در هر موقعیتی بشناسد و به آن عمل کند. تأییدات امام و رهبر معظم انقلاب درخصوص شخصیت‌ها نیز تابع همین قاعده است که «ملاک، حال فعلی افراد است» و قرار نیست حمایت از یک نامزد در انتخابات به معنای تأیید و حمایت ابدی از او باشد.
در واقع حمایت مصداقی، مشروط بر سلامت و تداوم صلاحیت آن فرد است و اگر نامزدی به مردم معرفی می‌شود، بر مبنای وجود فعلی شاخص‌های صلاحیت است و تداوم آن شاخص‌ها نیاز به بررسی و پایش مستمر دارد.
خبرنگار: محمد ولیان‌پور
نظر شما