شیخ عبدالحسین امینی، معروف به علامه امینی، صاحب کتاب شریف «الغدیر»، فرزند شیخ احمد امینی تبریزی است که در سال ۱۳۲۰ هجری قمری در تبریز متولد شد. او ابتدا در کنار پدر که از عالمان پرهیزگار آن دیار بود، پرورش یافت و در مدارس همان شهر، مقدمات علوم را آموخت. سپس از محضر عالمانی همچون سیدمحمد مولانا، سیدمرتضی خسروشاهی و شیخ حسین استفاده کرد و پس از آن راهی نجف شد. در نجف اشرف نزد استادان بزرگی همچون سیدمحمد فیروزآبادی و سیدابوتراب خوانساری کسب فیض کرد.
علامه امینی در همان جوانی به مقام بلند علمی نائل آمد و از مراجع بزرگی همچون سیدابوالحسن اصفهانی، میرزا محمدحسین نائینی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی و شیخ محمدحسین کمپانی اصفهانی اجازه اجتهاد و از عالمان بزرگ دیگری اجازه روایت دریافت کرد. اخذ این اجازات در سنین جوانی نمایانگر مقامات علمی، دینی و اجتماعی علامه امینی است. او سپس به دیار خود بازگشت و در آنجا به نمایاندن حقیقت و خدمت به دین اسلام و مکتب تشیع پرداخت.
علامه امینی به‌حق یکی از مصلحان راستین دینی و اجتماعی بود که در همه حرکات و سکنات خویش در اندیشه سامان بخشیدن به نابسامانی‌های علمی و اجتماعی بود و به‌خوبی درک کرده بود که بسیاری از مطالب ناروا، نادرست و سست‌بنیانی که در بعضی از کتب منتشر می‌شود، چگونه اذهان مردم را متشنج و بنیان وحدت و همگرایی اجتماعی اسلامی را ویران می‌کند. دغدغه اصلی علامه امینی این بود که اذهان مسلمانان را از تغذیه‌های مسموم و تألیفات تفرقه‌آمیز و سرشار از جعل و بهتان دور نگه دارد و صفا، صلاح، عزت و شرف را به میان اقوام مسلمان بازگرداند.
او در این راه چنان با اخلاص گام برمی‌داشت که توانست با تألیف کتاب گران‌سنگ «الغدیر»، عنایت صدها دانشمند، متفکر و اصلاح‌طلب را جلب و آنها را در مسیر تقریب واقعی مذاهب با خود همراه و همسو کند و در نشر ولایت حضرت علی بن ابیطالب(ع) گامی مهم و اساسی بردارد.
علامه امینی در عشق امیرالمؤمنین علی(ع) مستغرق و محبت و شیفتگی آن امام همام سراسر وجودش را فرا گرفته بود. این عشق آسایش او را سلب کرده و علامه امینی را در گستره کتابخانه‌های جهان و منابع اصیل دینی به جست‌وجو و پژوهش ۴۰ ساله واداشته بود تا اینکه سرانجام به خلق اثری گران‌سنگ چون «الغدیر» توفیق یافت.
علامه امینی تلاش می‌کرد تا موضوع ولایت و رهبری حضرت علی(ع) پس از پیامبر(ص) را از مظلومیت برهاند و حق را از لابه‌لای کتابخانه‌ها و نسخه‌های خطی خاک‌گرفته بیرون آورد. علاوه بر این، او تحریفات و دگرگونی‌هایی را که درباره آیات قرآن و سخنان پیامبر(ص) درباره حضرت علی(ع) صورت گرفته بود، نمایان کرد.
عظمت شخصیت ایشان و جایگاه اثر جاودانش چنان است که بسیاری از اندیشمندان سنی، شیعه و مسیحی را شیفته خود کرده و آنان را بر آن داشته تا درباره مقام والای علامه امینی و کتاب «الغدیر» به تألیف اثر بپردازند و امانت و سخت‌کوشی‌های علمی او را ستوده و کتابش را گرامی بدارند.
علامه امینی برای جست‌وجوی علمی، گردآوری معلومات و استنساخ بعضی از کتب به شهرهای عراق نظیر نجف، کربلا، بغداد، کاظمین و سامرا و کشورهایی چون هند، سوریه و ترکیه مسافرت کرد تا از مصادر و منابع اولیه حداکثر استفاده را در اثبات حقانیت ولایت علی(ع) داشته باشد. ایشان خود فرمود: «من برای نوشتن کتاب الغدیر، ۱۰ هزار کتاب را که ممکن است هر کتاب در چندین مجلد باشد، از بای بسم‌الله تا تای تمت خوانده و به ۱۰۰ هزار کتاب مراجعه کرده‌ام.»
الغدیر؛ اثری بدون نقاد
با آنکه حدود ۵۸ سال از تاریخ تدوین «الغدیر» می‌گذرد، تاکنون کسی یا گروهی نقد یا ردی بر این کتاب منتشر نکرده و یا تصحیحی بر صفحه‌ای از آن ننوشته است. با آنکه مطالب «الغدیر» با اعتقاد بسیاری از مسلمانان همسو و هم‌راستا نیست، اما از آنجایی که با اتکا به منابع و مآخذ متقن این گروه‌ها نوشته شده، هیچ نقدی بر این کتاب نگاشته نشده است. مصادر و منابعی که در «الغدیر» مورد استفاده قرار گرفته، همگی از منابع علمای اهل سنت است. این انتخاب به این معنا نیست که کتب اهل سنت در نظر علامه امینی دارای اعتبار بیشتری از کتب علمای مذهب شیعه بوده، بلکه یکی از قواعد اساسی منطقی در جدل و احتجاج این است که از طریق ارائه مسلمات طرف مقابل با آنها به گفت‌وگو پرداخته شود.
علامه امینی با عنایت به همین قاعده منطقی، مطالب «الغدیر» را با استناد به اقوال و آرای اهل سنت تألیف کرد و خود در این‌باره فرمود: «مطالبی که ما در الغدیر گفته‌ایم، مذهبی نیست، بلکه اسلامی است؛ یعنی مسائلی نیست که فقط مذهب شیعه به آنها معتقد باشد، بلکه مطالبی است که در میان جمیع مذاهب اسلامی متفق علیه است.»
هر شیعه مولا علی(ع) با خواندن این کتاب احساس غرور می‌کند و هر فرد اهل تسنن با مطالعه آن به فکر فرو می‌رود. «الغدیر» مؤدبانه و با ادبیاتی هنرمندانه حقایق را بیان می‌کند و از همه مخاطبانش می‌خواهد تا منصفانه به موضوع ولایت امیرالمؤمنین(ع) بنگرند. «الغدیر» تنها کتابی است که اهل سنت را بر سر دوراهی قرار می‌دهد؛ آنان یا باید مفاد آن را رد کنند که در این صورت باید از بسیاری کتب مرجع و منابع اصیل مذهبی خود عدول کنند و یا مطالب «الغدیر» را پذیرا باشند.
در تقریظ‌های «الغدیر» هر چه هست، ارج‌گذاری به مقام علمی این عالم فرزانه است که این‌چنین به وحدت مسلمانان همت گماشته است. این استقبال عمومی از ارزش و اعتبار والای «الغدیر» و منابع و مصادر آن حکایت دارد.
محتوای «الغدیر»
کتاب شریف «الغدیر» در ۲۰ جلد به زبان عربی با نثری بسیار هنرمندانه و ادبی نگارش یافته که تاکنون ۱۱ جلد آن به چاپ رسیده است. از این ۱۱ جلد فقط هفت جلد آن به فارسی ترجمه شده و در دسترس فارسی‌زبانان قرار دارد. مطالب مندرج در کتاب «الغدیر» را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ مطالبی در اثبات ولایت مطلقه ائمه اطهار(ع) از طریق اثبات خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علی(ع) و دوم مطالبی در خصوص نفی ولایت غیرمعصوم در اسلام. در ادامه، مطالب اجمالی در خصوص محتوای مجلدات این کتاب گران‌سنگ ارائه می‌شود.
در جلد اول، مرحوم علامه امینی مسلمانان را به چنگ زدن به حبل الله المتین فرا می‌خواند و کتاب را با دو حدیث شریف از پیامبر(ص) که از طریق شیعه و سنی روایت شده است، شروع می‌کند. ایشان در مجلد دوم، غدیریه‌های قرن اول و دوم، نام شاعران و زندگی‌نامه آنها را آورده است. غدیریه‌های امیرالمؤمنین، حسان بن ثابت، دعبل خزاعی، عمروعاص، کمیت و... از آن جمله‌اند. غدیریه، عنوان اشعاری درباره ماجرای ولایت حضرت علی(ع) در روز غدیر است.
در جلد سوم، غدیریه‌های قرن سوم و چهارم هجری ثبت شده است. بررسی کتاب‌ها و رساله‌هایی که سراسر توهین و افترا به پیامبر(ص) و خاندان او بوده نیز در این جلد صورت گرفته و به خوبی به خواننده نشان داده شده که چگونه برخی نویسندگان آیات قرآن را در مسیر اهداف خویش تفسیر، تحریف و تعبیر می‌کنند.
جلد چهارم غدیریه‌های قرون چهارم، پنجم و ششم هجری را شامل می‌شود، شرح حال ۳۱ نفر از غدیریه‌سرایان مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته و روح حاکم بر این جلد، شعر و ادب است.
در جلد پنجم غدیریه‌های قرن ششم تا هفتم درج شده که ۱۱ غدیریه را دربر می‌گیرد. در این جلد علامه امینی تحقیق عمیقی برای اثبات مناقب اهل بیت(ع) و ائمه(ع) انجام داده است. او در این جلد احادیث مناقب ائمه(ع) را از نظر صحت سند و متن بررسی و با نقل سخنان منکران این احادیث با سند و مدرک، گفته‌های آنها را رد می‌کند. همچنین در این جلد به موضوع جعل حدیث نیز پرداخته شده و نام ۷۰۰ نفر کذاب و حدیث‌ساز را درج کرده است. ایشان ۱۰۰ حدیث جعلی در خصوص فضائل خلفا و ائمه مذاهب اربعه را نیز با ارائه دلیل ساختگی بودن آنها تبیین کرده است.
در جلد ششم غدیریه‌های قرن هشتم نقل شده و علامه امینی برای بررسی احادیث منابع مناقب حضرت علی(ع) در این جلد، ۱۵۰ منبع و مصدر از کتب اهل سنت ذکر کرده است. در جلد هفتم نیز به غدیریه‌های قرن نهم پرداخته شده و مباحثی از جمله ولایت از دیدگاه شیعه و سنی مطرح شده است.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
نظر شما