به گفته ایشان «آموزش و پرورش برای ایجاد تحول با استفاده از نیروهای فکری، کارآمد و زبده کشور، فلسفه نظام تعلیم و تربیت را بر اساس هویت دینی و ملی تدوین کند و نظام آموزش و پرورش را بر مبنای آن تغییر دهد».

کارشناسان نظام آموزشی نیز معتقدند تحول در آموزش و پرورش باید با تکیه بر نوآوری، مشارکت و رقابت، کاربردی کردن آموزش و تأمین نیازهای جدید ملی و استفاده از دستاوردهای جهانی استوار باشد .

لزوم باور سیاست گذاران برای تحول

عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به اینکه نخستین نکته در تحول آفرینی در نظام آموزشی باور سیاست گذاران و برنامه ریزان و تصمیم گیران به این موضوع است، به ما می گوید:کسانی که در فرایند کار آموزش و پرورش درحال سیاست گذاری، برنامه ریزی و تصمیم گیری هستند باید باور کنند که آموزش و پرورش فعلی وضع مطلوبی ندارد و نیاز به تحول و نوآوری دارد.

مهدی نوید ادهم در توضیح لزوم این باور و ضرورت طراحی یک نظام آموزشی نو ادامه می دهد: معمولاً وقتی صحبت از ناکارآمدی و یا کاستی در کارآمدی آموزش پرورش به میان می آید دلایلی سطحی و غیر دقیق مطرح می شود، حال آنکه مشکلات و چالش های بسیار ریشه ای وجود دارد که اگر امروز نتوانیم در آموزش و پرورشمان تحول ایجاد کنیم فردا خیلی دیر خواهد بود.

وی یکی از دلایل این ضرورت را همراهی و همکاری با تحولات محیطی می داند و می گوید: محیطی که امروز در آن به سر می بریم به شدت درحال تغییر است،تغییراتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در بعد فناوری و غیرفناوری به وجود آمده و خواهد آمد که سبک زندگی و فرایندهای زندگی را دگرگون کرده است.

وی با تأکید براینکه سرعت تحولات و تغییرات علمی، مهارتی، فکری و فناورانه آنقدر زیاد است که آموزش‌ و پرورش باید بتواند این تغییرات را در برنامه‌های درسی به مخاطبان خود منتقل کند، می افزاید: همه نهادهای تعلیم و تربیت در دنیا هم با این تغییرات روبه ‌رو هستند؛ دانشی که امروز آموزش‌ و پرورش یاد می‌دهد، چند سال دیگر باید از همه لحاظ همچون محتوا و کتاب های درسی تغییر کند و نوآوری‌ها و دانش تازه ای را که تولید می‌شود، آموزش دهند.

این صاحبنظر در حوزه آموزش و پرورش با بیان به اینکه این تغییر تنها در فناوری نمی تواند اتفاق بیفتد، می افزاید:فناوری بسیاری از روندها و فرایندها را تغییر داده و اگر قرار است آموزش و پرورش بچه ها را برای خوب زیستن آماده کند، باید ببینیم آن خوب زیستن در کدام دنیا قرار است اتفاق بیفتد؛ دنیایی که ویژگی های آن با ویژگی های امروز و دیروز به شدت متفاوت است و ما باید برای آن دنیای آینده بچه ها را آماده کنیم که شباهت های آن با گذشته بسیار اندک است.

باورهای دانش آموزان تغییر کرده است

نوید ادهم با تأکید براینکه مخاطب ما یعنی دانش آموزان تغییر کرده اند،بیان می کند:دانش آموز امروز، دانش آموز ۱۰ سال و ۵۰ سال پیش نیست، او در یک دنیای جدید و زیست بوم تازه و فناورانه متولد شده و زندگی می کند و بسیاری از رفتارها و باورهای فردی و اجتماعی، ویژگی های اخلاقی، رفتاری و ویژگی های عاطفی اش تغییر کرده است.

اگر در دنیای گذشته بچه ها صبورتر و با حوصله تر بودند و می توانستند یک ساعت یا دو ساعت پای درس بنشینند و یا کتابی را بخوانند و مطلبی را یاد بگیرند، دانش آموز امروز به دلیل حضور در یک دنیای شتابناک فناورانه به شدت کم صبراست، حضور ذهن ندارد که مثلاً یک درس و یا متن طولانی را بخواند.

قبلاً بچه‌ ها به مدرسه می‌ رفتند که خواندن، نوشتن و حساب کردن یاد بگیرند و در نهایت آن‌ها را آماده ورود به تحصیلات تکمیلی، دانشگاه یا بازار کار می کردیم؛ اما الآن نظام آموزشی این هدف را ندارد و در واقع دانش‌آموزان به مدرسه می‌روند تا مهارت‌های زیستن را یاد بگیرند و برای زندگی آماده شوند؛ خوب زیستن به مهارت‌هایی نیاز دارد که یکی از آن مهارت‌های دانش کلاسیک است که علاوه بر آن باید خیلی چیزها در مدرسه آموزش داده شود.

وی با تأکید براینکه تحول هزینه دارد و این هزینه ها، تنها هزینه های مادی نیست،بلکه مجموع هزینه ها را در بر می گیرد و باید تأمین شود، می افزاید: اگر تصمیم گیران،سیاست گذاران چه در خود آموزش و پرورش و چه دستگاه هایی که برای آموزش و پرورش تصمیم می گیرند، مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس و دولت توجه کنند که ما با یک دنیای دیگری مواجه هستیم و آموزش و پرورش دیگری می خواهیم، وارد بحث تحول می شوند و هزینه های این تحول را هم می پردازند.

تغییر باید هوشمندانه باشد

وی می افزاید: تغییر در آموزش ‌و پرورش ضروری و مستمر است و یکباره اتفاق نمی‌افتد؛ باید هوشمندانه و مدیریت‌ شده باشد؛ نباید از تغییرات ترسید، باید از تغییرات کارشناسی ‌نشده و تغییراتی که هوشمندانه نیست، نگران بود و ترسید.

وی به سند بنیادین آموزش و پرورش که از سال ها پیش برای طراحی یک نظام نو آموزشی تدوین شده، اشاره می کند و می افزاید: تدوین کنندگان این سند با همین پیش فرض و تحولات محیطی سال ها وقت صرف کردند تا آن را تدوین کنند، هر چند این سند پس از سال ها نیاز به بازنگری دارد، اما فعلا باید همین سند فعلی را مبنا قرار دهیم و بعد از ترمیم به آن عمل کنیم .

وی با تأکید بر اینکه اجرای این سند اقتضائاتی دارد، ادامه می دهد:چون آموزش و پرورش با همه نهادها و ارگان ها در تماس است؛ باید همه این نهادها به میدان بیایند یعنی همان چیزی که در سند از آن به عنوان «عزم ملی»یاد شده است؛ بسیاری از مشکلات بیرون آموزش و پرورش است و تا آن ها حل نشود سند تحول اجرایی نمی شود.

وی یکی دیگر از اقتضائات جدی تحول در نظام آموزشی را ثبات مدیریت می داند و می گوید: آموزش و پرورش باید وزیری داشته باشد که هم به تحول در این نظام معتقد باشد و هم چند سال در پست خود بماند تا بتواند تحول ایجاد کند.

وی ادامه می دهد: متأسفانه پس از تدوین سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش، بیشترین تغییر و تحول در وزرای آموزش و پرورش بوده است این تغییر و تحولات درون سازمانی نبود، بلکه افراد دیگری تصمیم گرفتند که او نباشد و همین عامل موجب بی ثباتی در سیستم و مانعی برای طراحی یک نظام جدید آموزشی بود.

وی نیروی انسانی را یکی دیگر از الزامات تحول در آموزش و پرورش می داند و ادامه می دهد: اصلی ترین مؤلفه آموزش و پرورش نیروی انسانی آن است؛ چرا تحول آفرینی، نیروهایی با شایستگی های لازم می خواهد؛ وقتی بیش از ۱۰۰ هزار نفر در سال های اخیر با حداقل شایستگی ها وارد آموزش و پرورش می شوند، اینها نمی توانند تحول آفرین باشند و حتی مانع تحول هم خواهند بود.

باید ارتقای کیفیت نظام تربیت معلم و افزایش مستمر شایستگی ها و توانمندی های علمی،حرفه ای و تربیتی فرهنگیان یکی از اصلی ترین اهداف تحول درنظام آموزشی باید باشد. باید روزآمد ساختن برنامه های درسی مراکز و دانشگاه های تربیت معلم و شیوه های یاددهی و یادگیری برای پرورش معلمان با انگیزه، کارآمد، متدین، خلاق و اثربخش از جمله سیاست های لازم برای تحول و نوآوری در آموزش و پرورش باشد.

لزوم ارائه تعریف دقیق از تحول

یک کارشناس نظام تعلیم و تربیت هم با اشاره به اینکه برای تحول در نظام آموزشی باید ابتدا تعریف دقیقی از تحول ارایه شود، می گوید: ما سطوح مختلف برنامه ریزی برای آموزش و پرورش را می شناسیم؛ این برنامه ریزی در یک بخش اقتصادی به نام آموزش در نظام برنامه بودجه ای و در برنامه های توسعه چند ساله ما معنی دارد.

علیرضا رحیمی برنامه ریزی آموزشی را به معنای ارتباط بین نیروی انسانی و نیروی آموزش دیده و یا نیاز به آموزش عنوان می کند و به خبرنگار ما می گوید:از طرف دیگر برنامه ریزی آموزشی برای تحول در درون خود آموزش و پرورش و برنامه درسی به عنوان نقشه یادگیری و طراحی تدریس همه جزو طراحی نظام آموزشی خواهد بود.

ابتدا باید نو بودن و غیرتقلیدی بودن این نظام آموزشی را تعریف کنیم، اگر قرار باشد همچون گذشته حرف های شعاری و بدون پشتوانه زده شود در انتها خروجی آن هیچ تحولی در نظام آموزشی ما ایجاد نخواهد کرد.

این کارشناس آموزشی، برنامه ریزی برای تحول در آموزش و پرورش و نظام آموزشی را یک نیاز اساسی عنوان می کند و ادامه می دهد: این برنامه ریزی باید به طور مرتب هر ۵ سال در سطح بخش آموزش و پرورش و هر ۳ سال در سطح بخش های زیرمجموعه آموزش و پرورش و یا هر سال در برنامه های درسی شکل بگیرد.

رحیمی می گوید:هر برنامه ریزی یک هدفی را دنبال می کند؛ باید آن هدف دقیقاً مشخص شود تا ببینیم مقصودمان از برنامه ریزی و تحول دقیقاً چیست؛ آیا منظور تحول در برنامه های درسی است، یا منظور تحول برای برنامه ریزی کلان برای مقوله آموزش و ارتباط با نظام اقتصادی و نظام برنامه ریزی علمی است.

وی با تأکید براینکه متأسفانه هنوز فهم و درک معنای اصطلاحات تحولی در نظام آموزش و پرورش برای برخی ناشناخته است، می افزاید:تمام آموزش و پرورش از ابتدا تا انتها باید دارای برنامه ریزی باشد و به طور کلی تحول باید در مجموعه عوامل نظام آموزشی همچون برنامه درسی، مدرسه، معلم، یادگیرنده، تجهیزات، مواد آموزشی و نظایر آن ایجاد شود؛ چراکه نظام آموزشی مجموعه ای از اجزای بهم مرتبط است که برای رسیدن به هدفی مشخص با یکدیگر در تعامل هستند.

این کالرشناس ادامه می دهد: با توجه به اهمیت و نقش نظام آموزشی در افزایش و توانمندسازی مهارت ها، ارزش های معنوی و هدایت افراد به سمت زندگی توأم با خوشبختی و تربیت انسان ها و پیشرفت جوامع، اتخاذ بهترین سیاست های آموزشی کارآمد و مؤثر در شرایط مختلف، امری ضروری است.