عزاداری در محرم تعظیم و بزرگداشت راه و خون پاک امام حسین(ع) است که در مسیر احیای اسلام فدا شد؛ ابراز ارادت و دل‌دادگی به دین و آرمان‌های والای الهی است. این تعظیم شعائر گرچه عملی مستحب مؤکد است ولی اجرای درست و منطبق با ارزش‌های دینی آنقدر اهمیت دارد که همچون رعایت واجبات است ولی گاهی شاهدیم برخلاف روح اصیل و پاک این مناسک، برخی آن را به سمت بیان مطالب سخیف و ناصواب پیش می‌برند که می‌تواند کارکرد صحیح و ماندگار آن را مخدوش کند.

در این باره با آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی؛ استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت‌وگو کرده است که در   ادامه آن را می‌خوانیم؛

درباره اهمیت عزاداری امام حسین(ع) سخن بسیار گفته شده است شما وجه بارز این مهم را در چه می‌دانید؟

بدون شک برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) یکی از شعائر بزرگ شیعیان محسوب می‌شود که در طول تاریخ توانسته ارزش‌های مکتب تشیع را حفظ و از نسلی به نسل دیگر منتقل کند. امام حسین(ع) همان‌طور که در روایت وارد شده عامل بقای حقیقت اسلام است و به تعبیری که نقل شده است «حسین منی و انا من حسین» که در تفسیر این عبارت گفته شده است که حسین(ع) فرزند نبی خاتم؛ نوه بزرگوار آن حضرت است و رسول اکرم(ص) اگر فرمودند «و انا من حسین» از این باب بوده است که مکتب اهل بیت(ع) که حقیقت اسلام بوده و اسلام حقیقی در آن تجلی دارد توسط امام حسین(ع) باقی می‌ماند.

آیا نفس برپایی عزاداری کارکرد مطلوبی دارد و سطح بالاتر آن چیست؟ 

بقای این مکتب به همین مجالس و عزاداری‌ها و توجه به امام حسین(ع) بوده و هست، بنابراین نفس برپایی عزاداری کارکرد خود را دارد اما در کنار اهمیت برگزاری این مجالس که در واقع فرصتی است برای آشنایی بیشتر با مکتب امام حسین(ع) و حقائق دین به شکل عمومی و مسائل مربوط به امامت به صورت خاص، باید توجه داشت که مسائل فرهنگی جانبی این مجالس باید به گونه‌ای باشد که با ارزش‌ها و آرمان‌های امام حسین(ع) سازگار باشد و با معیارها و موازین اسلامی تنافی نداشته باشد بنابراین یکی از مهمترین مسائلی که باید در این گونه مجالس مورد توجه قرار بگیرد اجتناب از محرمات است.

امام حسین(ع) در راه امر به معروف و نهی از منکر شهید شدند، امر به معروف یعنی دعوت مردم به نیکی‌ها و نهی از منکر یعنی بازداشتن مردم از بدی‌ها و از آنچه که دین از آنها منع کرده است. بنابراین مجالس امام حسین(ع) باید به گونه‌ای باشد که خود آن مجالس مصداق امر به معروف و نهی از منکر باشد.

یعنی کسانی که وارد این مجالس می‌شوند دعوت شوند به نیکی‌ها و خیرات و آنچه که خداوند به آن امر کرده است و به تعبیری نهی بشوند از آنچه که از آنها منع کرده است و اگر خدای ناکرده در این گونه مجالس مصداقی از منکر تحقق پیدا بکند و یا معروفی مورد غفلت قرار بگیرد مثلا به نماز بی اعتنایی بشود و مقدسات دیگری مورد توجه قرار بگیرند، بدون شک این با آرمان امام حسین(ع) سازگار نیست.

رسالت و وظیفه مسئولان هیئات، سخنرانان و مادحین و مخاطبان در حفظ آرمان‌های امام حسین(ع) چیست؟

در این مجالس همه افرادی که شرکت می‌کنند چه برگزارکنندگان این مجالس و چه مردمی که به عنوان مخاطب و شنونده شرکت می‌کنند و چه گویندگان مسئولیت دارند. همه مسئول هستند که حافظ آرمان‌های امام حسین(ع) باشند هر یک به شکلی و به نحوی از انحاء و به تناسب موقعیت و جایگاه خودشان، گویندگانی که در این گونه مجالس معارف دینی به مردم عرضه می‌کنند باید مطالب‌شان دانایی و دانش مردم را نسبت به دین افزایش بدهد و در کنارش ایمان و باور آن‌ها را به حقائق دینی تقویت کنند.

باور و ایمان حقائق دینی در اسلام مبتنی بر ارزش‌ها و موازین عقلی است، اسلام دین عقل، دین خرد، دین دانایی و معرفت و روشنایی است، نه دین جهل و خرافه و افسانه. بنابراین گوینده‌ای که آنجا سخن می‌گوید باید اطلاعاتی درست و صحیح از اسلام ارائه کند. اگر خدای ناکرده مطالب نادرستی از اسلام را بیان بکند و اطلاعات غلط در اختیار مردم قرار بدهد این خودش نوعی مصداق اشاعه منکر خواهد بود و به نحوی از انحاء خلاف آرمان امام حسین (ع) است.

برخی برای جلب مخاطب به مطالب سست و ضدعقل روآورده و بعضا به توسعه خرافات کمک می‌کنند، توصیه شما در این باره چیست؟

اگر این جلسات عزا با توسعه خرافه‌ها و مطالب باطل، ایمان مردم را متزلزل کند و نسل متفکر و خردمند ما را نسبت به این گونه مجالس کم اعتنا کند، این با آرمان امام حسین(ع) و با ارزش‌های اسلامی ناسازگار است. مجالس امام حسین(ع) باید مجلس تبیین حقایق دین و مجلس معارف دین در کنار شور و عشق به امام حسین(ع) باشد. اگر ذاکری آنجا ذکر مصیبت می‌کند باید آنچه را که مستند به مستندات تاریخی و متناسب با شان امام حسین(ع) است برای مردم بیان کند، باید حقایق تاریخی و آن مصیبت‌هایی را که امام حسین(ع) و خاندان بزرگوار، فرزندان و یاران باوفای ایشان تحمل کردند به زبان مناسب، که زیباترین زبان برای بیان این احساسات زبان شعر است برای مردم بیان کنند. 

اما نباید مطالب نادرست تاریخی که سند درستی ندارند و یا حتی مطالبی که احیانا با مفاهیم اسلامی ناسازگاری دارد به اسم معارف امام حسین(ع) یا به اسم عشق به امام حسین(ع) عرضه شود.

عشقی که در اسلام ارزشمند است، عشق مبتنی بر عقل و خرد است آن عشق سرخی که عقل سرخ را در واقع نورانی می‌کند معرفت و حقیقت دین را باید تجلی‌بخش باشد و آن را در قالب ایمان و باور برای مردم متجلی کند. نه اینکه ما مطالب خلاف دین، خلاف تاریخ، خلاف عقل را به مردم عرضه بکنیم، به اسم اینکه عشق به امام حسین(ع) را می‌خواهیم در جامعه توسعه بدهیم.

گفت‌وگو از علی فرج زاده