یکی از مهم‌ترین وظایف ما شیعیان، برگزاری مجالس روضه و توسل به اهل‌بیت(ع) و اقامه عزا برای آنان است. اهمیت اقامه عزا و گریه و مصیبت در کلام اولیای الهی به‌خوبی مشهود است. بدیهی است هدف از این همه سفارش و تأکید در آیات و روایات، تنها شکل ظاهری مجالس نیست بلکه این مجالس راهی برای رسیدن به تعالی روحی و معنوی هستند. مجالسی که باید آداب، حرمت‌ها و حد و حدود آن را دانست و حفظ کرد تا نه تنها از مسیر حق و هدف خارج و دچار آفات و انحرافات نشوند بلکه بتوان از برکات آن نهایت بهره را برد. اما گاهی برخی افراد از سر جهل یا کج‌فهمی سبب اخلال در تعظیم شعائر اسلامی و یا هتک حرمت مجالس ائمه اطهار(ع) می‌شوند. نمونه آن، رفتار برخی از بانوان در مراسم عزاداری امام حسین(ع) بود که عزاداری آنان با حجاب نامناسب سبب بروز واکنش‌های متفاوتی در جامعه شد.

شأن مجلس اباعبدالله الحسین(ع) حفظ شود

حجت‌الاسلام عالی در مورد اقدام این افراد می‌گوید: در مراسم با عظمت حسینی مسئله‌ای پیش آمده و در برخی جلسات و هیئت‌ها افرادی که پوشش مناسبی ندارند، وارد شده و به عزاداری مشغول شدند. وظیفه ما این است مانع میهمانان سیدالشهدا(ع) نشویم اما مراقب باشیم شأن مجلس امام حسین(ع) و هیئت عزاداری حسینی حفظ شود.

ایشان یادآور می‌شود: در گفت‌وگویی که حضرت موسی(ع) در کوه طور با باری تعالی داشت، خداوند به او امر کرد «فاخلع نعلیک، انک بالواد المقدس طوی». این دیدار که در سوره طه گزارش شده، حکایت از این دارد سرزمین مقدس، شأن و آدابی دارد و باید رعایت شود. بر اساس روایات معتبر، هر جایی که مجلس عزای امام حسین(ع) باشد ملائکه مقرب خداوند در آن مجالس حاضر می‌شوند و آنجا قبه و بارگاه حضرت است. همچنان که از ابوهارون مکفوف نقل است برای امام جعفر صادق(ع) روضه‌ای خواند. آن حضرت فرمود: «به‌خدا قسم ملائکه مقرب خدا شعر تو را که در اینجا برای امام حسین(ع) گفتی شنیدند و بیشتر از ما گریه کردند». شئون چنین مکان مقدسی باید حفظ شود. ضمن اینکه حجاب همه جا وظیفه است، بیرون و درون ندارد و وظیفه شرعی همگان است. اگر فردی بخواهد در این مراسم دینی شرکت کند، به او خوشامد گفته شود ولی محترمانه هم تذکر داده شود شأن مجلس سیدالشهدا(ع) حفظ شود.

بانوان؛ نخستین عزاداران امام حسین(ع)

این نکات در حالی بیان می‌شود که به گواه تاریخ، بانوان در بزرگداشت عزای اهل‌بیت(ع) سابقه طولانی و درخشانی دارند و با وجود محدودیت‌ها، عواطف و احساسات خود را درخصوص مصیبت‌های اهل بیت(ع) نشان داده‌اند. آنان نخستین افرادی بودند که برای حضرت سیدالشهدا(ع) عزاداری کردند. روز عاشورا پس از شهادت امام حسین(ع) زنان حرم امام(ع) و بانوان بازمانده نهضت عاشورا جمع شده و در رثای امام حسین(ع) عزاداری و نوحه‌خوانی کردند. بانوانی عفیف که پس از قرن‌ها هنوز هم با رعایت حجاب، دستور روشن و قاطع دین اسلام، زینب‌گونه به دفاع از شعائر دینی می‌پردازند. اما چند صباحی است که بی‌حجابی و بدحجابی برخی افراد گریبان دنیای امروز را گرفته و رد پایی از آنان در مجالس عزای حسینی دیده شده است. حضوری که انتشار آن در فضای مجازی، سبب واکنش‌های متفاوت و پرسش‌های متعددی درباره این شکل از عزاداری و بدعت در آن شده است.

حجت‌الاسلام نصرالله درویشی، معاونت آموزش و پژوهش مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه در این خصوص توضیح می‌دهد.

ایشان در ابتدا با بیان اینکه درزمینه هر پدیده‌ اجتماعی باید تبیین و تحلیل‌های مختلفی انجام داد، توضیح می‌دهد: برای مسائل مختلف نیاز است تبیین‌های جامعه‌شناختی، رسانه‌ای و پیوست‌های رسانه‌ای و تحلیل‌های اطلاعاتی و امنیتی داشته باشیم و آن پدیده را از ابعاد مختلف فرهنگی، مذهبی، دینی و... ببینیم. تحلیل ما هم متناسب با زاویه دید متفاوت است. هر تحلیلی که صورت می‌گیرد، چون کنش اجتماعی است حتماً باید پیوست فرهنگی، امنیتی، رسانه‌ای و مذهبی نیز در مورد آن مدنظر قرار گیرد.

حجت‌الاسلام درویشی یادآور می‌شود: در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) اتفاقی در جامعه رخ داده است. جامعه‌ای که سالیان سال در فرهنگ دینی و ملی آن ارادت به اهل‌بیت(ع) و به‌طور خاص امام حسین(ع) وجود داشته و مردم با فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف، در برهه‌های زمانی متفاوت به اشکال و قالب‌های متعدد به آن بزرگواران عرض ارادت داشته‌اند و این امر از برجستگی‌های فرهنگی مردم ایران نسبت به جریان عاشورا و اباعبدالله‌الحسین(ع) است. در روزهای اخیر شاهد بودیم برخی افراد با پوششی خاص وارد فضای عزاداری شدند که بُعد رسانه‌ای نیز پیدا کرد و تحلیل‌های متعدد در مورد آن صورت گرفت.

آیا هدف، وسیله را توجیه می‌کند؟

معاون آموزش و پژوهش مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه بیان می‌کند: باید توجه کرد هدف، وسیله را توجیه نمی‌کند. بر اساس آموزه‌های دینی برای اشاعه فرهنگ مذهبی، چون هدف خوبی است، نمی‌توانیم از هر وسیله‌ای برای رسیدن به آن استفاده کنیم. این نکته در آموزه‌های دینی منع شده است، ضمن اینکه امری عقلایی است. ارتباط با اهل‌بیت(ع)، ارتباط معنوی با خداوند و ارتقای معنویت کاری بسیار خوب و پسندیده است، اما نمی‌تواند به هر شکل و نحوی رقم بخورد. برای این ادعا نمونه قرآنی و تاریخی نیز وجود دارد. پس از اینکه پیغمبر اکرم(ص) به رسالت مبعوث شدند، از آنجایی که دین اسلام جهانی و همه‌گیر است، برای هدایت مردم -آقایان و بانوان- به اسلام وظیفه پیدا کردند، اما در آیه12 سوره ممتحنه آمده افرادی که مایل هستند مسلمان شوند، باید به مسائلی توجه کنند. برای مسلمان شدن باید عفت اجتماعی داشت و مؤلفه‌هایی را برای ایمان رعایت کرد. «ای پیامبر! هنگامی که زنان با ایمان نزد تو آمدند تا با تو بیعت کنند که چیزی را شریک خدا نگیرند و دزدی نکنند و مرتکب زنا نشوند و فرزندانِ خود را نکشند و در میان دست و پای خود، مرتکب هیچ‌گونه نسبت ناروایی نشوند و در هیچ کار خیری تو را نافرمانی نکنند، پس با آنان بیعت کن و برای آنان از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزنده و مهربان است».

درویشی ادامه می‌دهد: برای مؤمن شدن نیز محدودیت و چارچوبی تعریف شده است. فرهنگ عزاداری برای اهل‌بیت(ع) بیش از هزارو300 سال در فضای جامعه اسلامی مطرح است اما چون عزاداری خوب است، نمی‌شود به صورت دلخواه به آن ورود کنیم. عزاداری نیز مانند هر کار دیگر، آداب و تشریفاتی دارد که باید متناسب با آن برنامه‌ها پیش برویم.

عزاداری؛ گسست یا پیوست؟

ایشان تصریح می‌کند: نکته مهم دیگر این است هدف از عرض ارادت و حضور در مجالس و محافل عزاداری چیست؟ اگر بخواهیم برای امام حسین(ع) عزاداری کنیم قرار است چه اتفاقی رقم بخورد و چه دستاوردی داشته باشد؟ بدیهی است تخلیه هیجانی یا کنش اجتماعی مدنظر نبوده و افق بالاتری مورد توجه است و در این مراسم شرکت می‌کنیم تا به آن افق برسیم. حرکت اباعبدالله الحسین(ع) برای این بود که تمام رهروان مسیر حسینی به خدا و قرب الهی نزدیک شوند، پس هر کاری که سبب شود از خدا فاصله بگیریم، هرچند در قالب عزاداری، حضور در هیئت، زنجیرزنی و... آن نقطه مطلوب فرایند عزاداری نیست.

در حالی‌که برخی کارشناسان به تذکر و مدارا با افراد هنجارشکن تأکید دارند، برخی دیگر نیز این پرسش در ذهن آنان نقش بسته که چرا در این‌گونه مواقع و شرایط مساوی، با آقایانی که بدپوشش هستند مقابله نمی‌شود؟

حجت‌الاسلام درویشی پاسخ می‌دهد: این مقایسه نادرست است. اگر کار نادرستی به هر دلیلی در جامعه شیوع پیدا کرد و فعلاً قادر به اصلاح و تعدیل آن نبودیم، باید چکار کنیم؟ چون این کار درست نیست، پس اجازه دهیم کارهای نادرست دیگری نیز انجام شود؟ این کار مانند این است فردی به هر دلیلی دچار بیماری گوارشی شده اما چون بیمار است، او را رها کرده  و اجازه دهیم به سایر ویروس‌ها و بیماری‌ها هم دچار شود. این قیاس باطل است. حجاب واجب است و ما وظیفه داریم در همه حال به رعایت آن امر به معروف کنیم و این امر در مجالس عزای اباعبدالله(ع) اهمیت بیشتری نیز پیدا می‌کند.