حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمجتبی حسینی یمین، مدرس دانشگاه ، ۱۶ مردادماه در کارگاه «اخلاق خبرنگاری» ، اظهار کرد: در حرفه خبرنگاری ممکن است بعضی از مواقع درگیر برخی از گناهان شد، از جمله این گناهان دروغ است، اگر دروغ را بخواهیم تعریف کنیم گفته‌ای است که خلاف حقیقت باشد، اما معنای دیگری هم دارد که در آیه اول سوره منافقون اشاره شده است: «إِذَا جَاءَکَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّه وَاللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَکَاذِبُونَ؛ چون منافقان نزد تو آیند، می‌گویند: گواهی می‌دهیم که تو بی‌تردید فرستاده خدایی. و خدا می‌داند که تو بی‌تردید فرستاده اویی، و خدا گواهی می‌دهد که یقیناً منافقان دروغگویند.»
وی ادامه داد: خداوند در مورد شهادت دادن منافقان در این آیه می‌فرماید که دروغ می‌گویند هر چند آنها گفتند که شهادت می‌دهند حضرت محمد(ص) فرستاده و رسول خداست و اصل این گفته راست است، اما چون بر خلاف اعتقاد منافقان بود خداوند این کلام و شهادت دادن را دروغ می‌داند، پس معنای دیگر دروغ گفته‌ای است که بر خلاف عقیده باشد.
این مدرس دانشگاه گفت: اگر در رسانه‌ای که فعالیت داریم خبر، نکته و موضوعی را تهیه و منتشر کنیم که به آن اعتقادی نداشته باشیم، مرتکب دروغ شده‌ایم. اولین شرط کار خبر صادق بودن است، گاهی یک اداره یا مدیرکل خبری یا آماری را می‌دهد که خبرنگار می‌داند دروغ است، در اینجا وظیفه خبرنگار طبق گفته قرآن کریم این است که آن را منتشر نکند «وَتَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَیٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ؛ و باید با یکدیگر در نیکوکاری و تقوا کمک کنید نه بر گناه و ستمکاری.» (مائده/ آیه ۲)
انواع دروغ
وی گفت: گاهی گفته کسی دروغ است، گاهی رفتار او، به‌طور مثال گاهی از فردی خوشمان نمی‌آید، اما در ظاهر به او می‌گوییم خیلی ارادت داریم، یا فردی که مسئولیتی دارد به او احترام می‌گذاریم، اما وقتی سمت و مسئولیتی ندارد دیگر به او احترام نمی‌گذاریم این برخورد دروغ در رفتار است. گاهی لحن انسان دروغ است، به‌طور مثال در جلسه‌ای هنگام آوردن نام شهیدی بغض کنیم که این بغض و ناراحتی ما واقعی نبوده است. گاهی آمار ما دروغ است، به‌طور مثال ۷۵ درصد پیشرفت در پروژه‌ای را ۸۰ درصد اعلام می‌کنیم.
حسینی یمین اظهار کرد: گناهان از نظر حقوقی به دو دسته تقسیم می‌شوند جرایم مطلق یا مقید، در جرایم مقید نتیجه مهم است و در واقع عمل باید منجر به نتیجه شده باشد تا جرم محسوب شود، اما جرایم مطلق مقید به نتیجه نیست. دروغ از جمله جرایم مطلق است یعنی نتیجه آن اهمیتی ندارد صرف خود این عمل جرم و گناه است، ما نمی‌توانیم بگوییم چون این دروغ تأثیر و یا آسیبی برای کسی نداشته پس دروغ یا گناه محسوب نمی‌شود، البته میزان گناه انواع دروغ مختلف است، دروغی که اثر و تخریب زیادی دارد به نسبت دروغی که نتیجه و اثری نداشته گناه و عقوبت کمتری دارد.
این مدرس دانشگاه افزود: در تفکر ماکیاولیستی بیان می‌شود حاکم برای رسیدن به هدف مقدس از هر وسیله‌ای می‌تواند استفاده کند، اما در اسلام ما برای رسیدن به هدف حق نداریم از وسیله‌ای نامقدس استفاده کنیم. امام صادق(ع) فرمودند: «از کذب مفترع بپرهیزید» یعنی مطلبی را از کسی نقل کنیم که او هم از کسی شنیده و این مطلب را بدون واسطه از منبع اول نقل کنیم بدون اینکه نامی از واسطه بیاوریم هم جزو موارد دروغ است. این نکته را در پایان‌نامه نوشتن و مقاله‌نویسی باید رعایت کرد که مصداق دروغ نشود. به‌طور مثال ما به‌عنوان خبرنگار خبری را تهیه کرده‌ایم که در قالب نشست نبوده است اما آن را به‌عنوان یک نشست منتشر می‌کنیم این مورد هم از مصادیق دروغ محسوب می‌شود. در مشاغلی که قرار می‌گیریم سعی کنیم دروغ نگوییم همه ما همان انسانی باشیم که هستیم و صداقت داشته باشیم.
دروغ مصلحتی
وی بیان کرد: گاهی ما دروغ‌هایی را با عنوان دروغ مصلحتی بیان می‌کنیم، این نوع دروغ شاید در کل زندگی ما دو یا سه بار پیش نیاید، چراکه دروغ مصلحتی را تنها در زمانی می‌توان بیان کرد که جان، مال و ناموس کسی به خاطر بیفتد یا احتمال جنگ باشد و آن هم در صورتی که راهی غیر از دروغ نباشد.
این مدرس دانشگاه گفت: کنایه دروغ حساب نمی‌شود در مکالمات روزمره خود ممکن است از این کنایه‌ها استفاده کنیم، به‌طور مثال «صدبار گفته‌ام ...» چون همه می‌دانند در واقع این مطلب صدبار بیان نشده پس دروغ محسوب نمی‌شود. اگر انسان وعده‌ای بدهد که خلاف واقع باشد این وعده دروغ هم از جمله موارد دروغ محسوب می‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: «النجاه فی الصدق» آسایش و آرامش در راستی است، دروغ موجب می‌شود اعتماد در بین مردم از بین برود. اما اگر همه رفتارهای مکردم و مسئولان براساس صداقت باشد در این صورت همراهی مردم و مسئولان بسیار بیشتر می‌شود.
حسینی یمین اظهار کرد: گاهی دروغ اشاعه پیدا می‌کند و به آن شایعه می‌گویند یعنی دروغی که آن را نشر داده‌ایم در این صورت هر بازدید آن خبر یا پست یک دروغ محسوب می‌شود. البته دروغ در مشاغل و حرفه‌های دیگر هم به فراخور دیده می‌شود، به‌طور مثال اگر تعمیرکاری نمی‌تواند وسیله‌ای را تعمیر کند خوب است صادقانه بگوید نمی‌توانم.
راهکار آلوده نشدن به دروغ در حرفه خبرنگاری
وی گفت: راهکار آلوده نشدن به گناه در کار حرفه‌ای در مرحله اول مسئله شناختی است، در این زمینه کتاب «معراج‌السعاده» و «گناهان کبیره» فصل دروغ پیشنهاد می‌شود، خواندن این کتاب‌ها موجب می‌شود در دروغ گفتن تردید کنیم.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: یک روش عمومی برای ترک هر گناهی وجود دارد، اگر می‌خواهیم دروغ را کنار بگذاریم لازم است چهار امر را انجام دهیم؛ مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه، به این صورت که برای خود شرط بگذاریم در صورت ارتکاب به گناه جریمه نقدی پراخت کنیم، بهتر است این مبلغ نقدی برای صدقه و کمک به فقرا باشد، بعد از این شرط گذاری مراقب اعمال خود باشد، در انتهای هر روز اعمال خود را محاسبه کند و در نهایت جریمه‌ای که برای خود قرار داده را پرداخت کند یعنی متعهد باشد که مبلغ را حتما پرداخت کند، چراکه پرداخت این جریمه برای انسان سنگین می‌آید و موجب ترک هرچه زودتر آن گناه می‌شود.
نظر شما