حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدتقی سبحانی، رئیس بنیاد بین‌المللی امامت در همایش «نکوداشت علامه مجلسی؛ احیاگر حدیث شیعه و میراث اهل بیت(ع)» که روز گذشته، ۱۸ مردادماه در صداوسیمای مرکز اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: قرار است ذیل عنوان «نکوداشت بین‌المللی علامه محمدتقی مجلسی» فعالیت‌های گوناگون علمی، ترویجی، پژوهشی و آموزشی شکل بگیرد و این حرکت صرفاً تبلیغی نیست.

وی افزود: در خصوص اهمیت شخصیت علامه مجلسی می‌توان گفت که ایشان از دو منظر در تاریخ فرهنگ و تمدن ما شایسته دقت و بررسی است؛ یکی از منظر نمودهایی که در طول زندگی خود در ابعاد گوناگون تولید کرده و برای زمانه خود و نسل‌های بعد از خود محصولاتی به جا گذشته که ما امروز از آنها بهره‌مندیم و باعث احیای دوباره دانش‌ها و علوم شیعی شده است.

رئیس بنیاد بین‌المللی امامت ادامه داد: نمی‌توان تشیع را بدون آثار ایشان بازشناسی کرد؛ زیرا علامه مجلسی بخشی از واقعیت تاریخ ما و تشیع است و سهم بزرگی در نشر معارف دارد؛ در نتیجه ایشان را در کنار تشیع باید عین تشیع دانست.

وی اضافه کرد: از دیدگاه دیگر، علامه مجلسی فقط به محصولاتش شناخته نمی‌شود، بلکه نماد تشیع و فرهنگ شیعه در دوره‌ای تاریخی به‌شمار می‌رود که تا امروز به‌طور مستمر باقی مانده است. این دو دیدگاه باعث شده که بسیاری از مخالفان با مشاهده آنها، شمشیر اتهام، دشنام و دروغ‌گویی را علیه ایشان برکشند.

به گفته سبحانی، علامه محمدتقی مجلسی از شخصیت‌هایی نیست که سال‌های بعد از زندگی‌اش شناخته شده باشد، بلکه در طول حیاتش آثاری منتشر کرد و در نسل‌‎های بعد نیز این نماد بروز و ظهور یافت. شاه عبدالعزیز دهلوی که به سراج هند معروف است، حدود ۵۰ سال بعد از حیات علامه مجلسی، عالمی برجسته شناخته می‌شد و در کتاب خود گفته: «تشیع مذهب مجلسی است و هر چه امروز به‌مثابه تشیع شناخته می‌شود، چیزی جز مذهب پایه‌گذاری شده به دست مجلسی نیست.» بخشی از این سخن به این معناست که علامه مجلسی احیاگر تشیع در عصری خاص بود و از سوی دیگر، انگشت اتهام را به سوی ایشان نشانه می‌رود و اصالت تشیع را زیر سؤال می‌برد. 

وی بیان کرد: متأسفانه جامعه و عالمان شیعه در حمایت و صیانت از شخصیت مجلسی کوتاه آمدند، بسیاری از مستشرقان غربی علیه ایشان بیانیه‌هایی صادر کردند و اتهاماتی به دروغ به علامه نسبت دادند. ما کار بایسته‌ای در مقابل آنها انجام ندادیم؛ ولی امیدواریم که چنین مجالسی اندکی از مظلومیت و غربت را از چهره مرحوم علامه مجلسی پاک کند. علامه مجلسی در عصری ظهور کرد که به معنای آغاز شکل‌گیری تمدن شیعی در ایران است. بعد از دوران فترت بزرگی که میان بغداد و اصفهان صفویه ایجاد شد، عصری به وجود آمد که دوران انحطاط فرهنگ شیعی لقب گرفته است.

رئیس بنیاد بین‌المللی امامت تصریح کرد: مقام معظم رهبری می‌فرماید: «قبل از دوران عالمان اصفهان، دو تشیع عوامانه و اخباری‌گری در جهان اسلام و به‌ویژه در ایران وجود داشت.» تشیع عوامانه آمیخته با تصوف، اندیشه اخباری‌گری و نگاهی ظاهرگرا، نمی‌توانست حقایق و معارف تشیع و اهل‌ بیت(ع) را شرح دهد. در این دوره تمدنی شیعه که آغاز شکل‌گیری دولت ملت شیعی در جغرافیای بزرگ ایران اسلامی بود، با صحنه‌ای مواجهیم که گویی عملاً میراث تشیع در این سرزمین وجود ندارد؛ فقه شیعه، حدیث شیعه و تفسیر قرآن شیعه در این سرزمین حضور جدی نداشت و به همت عالمان بزرگی از جبل عامل، از جمله مرحوم محقق کرکی، شیخ بهایی و دیگران احیا شد؛ ولی بخش بزرگی از میراث معرفتی شیعه که اساس تمدن‌سازی شیعه بر آن استوار بود، در این دوره مغفول ماند.

وی توضیح داد: بعد از دوران مدرسه قم که کتاب‌های بزرگ حدیثی نگاشته شد و بعد از چند اثر فقهی حدیثی در بغداد تا زمان مدرسه اصفهان، حدیث شیعه هیچ‌گونه رشد و شکوفایی نداشت. جوامع حدیثی ما در قم و بغداد در قرون سوم تا پنجم نوشته شد و از آن پس تا قرن دهم تقریباً میراث حدیثی نداریم و فقط حدیث‌های فرعی وجود داشتند. بعد از جوامع اربعه حدیثی، بزرگان مدرسه علمی اصفهان بار دیگر حدیث شیعی را احیا کردند. 

سبحانی اظهار کرد: علامه مجلسی بعد از مرحوم فیض کاشانی با کتاب «الوافی» و مرحوم شیخ حر عاملی با کتاب «وسائل‌الشیعه»، همت ورزید و برای بازنمایی، بازسازی و ارائه میراث حدیثی اهل بیت(ع) دست به کار شد. مرحوم علامه مجلسی از هر دوی آنها اجازه اجتهاد داشت و در سال اتمام کتاب «وسائل‌الشیعه»، بعد از تحریر کتاب «الوافی»، در سال ۱۰۷۲ نگاشتن کتاب بحارالانوار را آغاز کرد که نشان می‌دهد مجلسی بزرگ در عین ارج‌گذاری به این آثار بزرگ، احساس می‌کرد که باید همت به خرج دهد تا نهایتاً در سال ۱۱۰۶ این کتاب نوشته شد. اگر به تنهایی قصه کتاب بحارالانوار بیان شود، برای عظمت مرحوم مجلسی کافی است. 

وی تأکید کرد: محققان بعد از علامه مجلسی اذعان دارند که اگر ایشان نبود، بخش بزرگی از میراث حدیثی شیعه از بین می‌رفت. علامه افرادی را به کتابخانه‌های دنیا اعزام می‌کرد تا کتاب‌های گوناگون، حتی تک‌نسخه‌ای‌ها را به اصفهان بیاورند تا بحارالانوار نگاشته شود.  این کتاب دایرﺓالمعارفی به‌شمار می‌رود که همه میراث امامیه در آن تنظیم شده است.