در چند سال اخیر حتی در بسیاری از سازمان ها برای این موضوع، طرح هایی تعریف شده و برای عملیاتی و نهادینه کردن آن، واحدها و ستادهایی در سازمان های مختلف در نظر گرفته شده است.
با وجود این به نظر می رسد هنوز هم اصل مشکل به قوت خود باقی است. مسئله تکریم ارباب رجوع ریشه هایی عمیق در بافت جامعه دارد که صرفا با اقداماتی در سطح، نمی توان آن را محقق کرد.
یک استاد جامعه شناسی در این باره به قدس آنلاین می گوید: در طول تاریخ اصولا دیوان سالاری و پدیده ارباب رعیتی حاکمیت داشته است و در واقع از قدیم دیوان سالاران برترین های جامعه و نورچشمی ها بوده اند که ثروت و قدرت در اختیار آن ها بوده است و ملاکان و اربابان نسبت به رعایا فرمانروایی می کردند و هر آنچه می خواستند به رعیت می گفتند و آن ها نیز رعایت می کردند.
دکتر امان الله قرائی مقدم ادامه می دهد: متأسفانه به ویژه از بعد دوره قاجار تمام اختیارات و سرنوشت مردم جامعه در دست دیوان سالاران بوده و همچنان هست.
وی اذعان می کند: اگرچه در ظاهر گفته می شود جامعه ما اینگونه نیست اما هنگامی که سر و کارتان به اداره یا سازمانی بیفتد، می بینید که تصمیم گیرندگان آن سازمان از مسئول گرفته تا پادو، آبدارچی و کارمند آن اداره خود را برتر، فاضل تر، داناتر و شایسته تر از مردم عادی و ارباب رجوع می بینند و در واقع این همان حاکمیت ارباب رعیتی است. بنابراین چنانچه به اداره ای مراجعه کنید و کمی صدای خود را بلند کنید کارشکنی می کنند و کارتان را راه نمی اندازند.
این استاد دانشگاه می افزاید: براساس نظریه ماکس وبِر؛ جامعه شناس آلمانی، حاکمیت قانون و مقررات در سازمان های بروکراسی ما ارجحیت ندارد و کارمندان آن چنان که دلشان می خواهد قانون را تعبیر و تفسیر می کنند و فردی را که به آن ها احترام می کند مراعات می کنند و به ارباب رجوعی که چیزی ندارد سخت گیری می کنند.
قرائی مقدم تصریح می کند: به غیر از نهادها و سازمان های خصوصی در دیگر نهادها، کارکنان خود را برتر از مردم می دانند هرچند در این باره استثنائاتی هم وجود دارد و کارمندان وظیفه شناسی پیدا می شوند که حق ارباب رجوع را رعایت و او را تکریم می کنند.
راهکاری برای رعایت حق ارباب رجوع
این جامعه شناس می گوید: یکی از راهکارها حاکمیت قانون است تا افراد نتوانند از قانون، تبصره ها، مواد قانونی و آیین نامه ها به دلخواه خود استفاده کنند و خود را برتر از دیگران بدانند.
وی نظارت مدیران بالادستی را یکی دیگر از راهکارها می داند و ادامه می دهد: مدیری که در رأس امور در حال کنترل و نظارت امور است باید به رفتار و کردار کارمندان خود نهایت دقت را داشته باشد تا آنان ملزم به تکریم ارباب رجوع باشند.
شایسته سالاری
قرائی مقدم تصریح می کند: در جامعه ما شایسته سالاری مطرح نیست و بیشتر روابط مداری حاکم است آن چنان که به قول معروفاز ما بهتران را استخدام کرده اند.
این جامعه شناس ادامه می دهد: در هرم بروکراسی دنیا، یک ضلع هرم بروکراسی قانون مداری است و ضلع دیگر، انتخاب های غیرشخصی است یعنی شما را بر اساس حسَب و نسَب و امتیازات این چنینی ارزش گذاری نکنند بلکه براساس گذر از فیلترهایی از جمله درجه مردم داری و شایستگی استخدام کنند.
قرائی مقدم می گوید: متأسفانه در جامعه ما رعایت قانون و مقررات در استخدام ها صورت نمی گیرد بنابراین هر فردی که پارتی دارد استخدام می شود و از شرایط خود سوء استفاده می کند و خودش را برتر و نخبه می داند در نتیجه، شایسته سالاری در جامعه حاکم نمی شود.
نظر شما