مسیر ریلی جلفا ضمن اینکه سهل‌ترین مسیر دسترسی ریلی ایران به بازار اوراسیاست، تا اتصال به راه‌آهن ترکیه در منطقه چشمه ثریا نیز تنها ۱۴۰ کیلومتر فاصله دارد و بهترین و مقرون به صرفه‌ترین راه دستیابی به اروپاست. کارشناسان می‌گویند خط آهن جلفا - نخجوان با بیش از ۱۰۷ سال قدمت، سهل‌ترین و ارزان‌ترین راه دسترسی ایران به بازارهای اوراسیا و اروپاست. خط آهن نخجوان- تبریز در سال ۱۲۹۵ شمسی و دوره‌ای که محمدحسن میرزا، ولیعهد احمدشاه در دارالسلطنه تبریز حضور داشت، به بهره‌برداری رسید تا گمرک جلفا به عنوان بزرگ‌ترین پایانه صادراتی و وارداتی ایران زمین در آن تاریخ، اهمیت افزون‌تری یابد و این شهر مرزی علاوه بر حمل و نقل جاده‌ای از مزیت حمل و نقل ریلی نیز برخوردار شود. این اتفاق که بعداً به شکل برقی کردن خط آهن ۱۳۰ کیلومتری جلفا- تبریز دنبال شد،
چشم و چراغ تجارت ایران
جلفا را به چشم و چراغ تجارت ایران تا نزدیکی‌های وقوع جنگ جهانی دوم تبدیل کرد؛ پس از جنگ و با شناخته شدن راه دریایی خلیج فارس، خط آهن جلفا - نخجوان انحصار خود در صادرات و واردات را از دست داد، اما همچنان پررونق‌ترین پایانه مرزی کشور محسوب می‌شد. این روال تا فروپاشی شوروی سابق در اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی و اشغال قره‌باغ و هفت ایالت دیگر جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان ادامه داشت، اما پس از آن و با قطع ارتباط میان جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان، آفتاب شکوه تجاری و اقتصادی جلفا و خط آهن جلفا- نخجوان نیز غروب کرد. در تبیین اهمیت تجاری خط آهن جلفا- نخجوان در مبادلات تجاری کشورمان، اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که تا آن تاریخ روزانه ۴۰۰ واگن بار در انبارهای عمومی گمرک جلفا به عنوان بزرگ‌ترین انبارهای گمرک کشور تخلیه می‌شد و آذربایجان شرقی بدین واسطه با ۲۵هزار دستگاه کامیون، بزرگ‌ترین ناوگان باری ایران را در اختیار داشت.
جابه‌جایی سالانه ۴میلیون تن بار
به عبارت دیگر برآوردهای کارشناسی حاکی از جابه‌جایی سالانه ۴میلیون تن بار توسط خط آهن جلفا- نخجوان در سال‌های پیش از فروپاشی شوروی سابق بود که با در نظر گرفتن مدت زمانی خود، رقم بزرگی محسوب می‌شد. پس از جنگ اخیر قره‌باغ و آزادی سرزمین‌های اشغالی توسط جمهوری آذربایجان و انعقاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه میان روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای ایجاد کریدور حمل و نقل میان باکو و نخجوان و تلاش برخی بازیگران منطقه‌ای برای استفاده از این فرصت به منظور نهادینه کردن هژمونی خود، بار دیگر اهمیت احیای خط آهن جلفا- نخجوان به عنوان دروازه دسترسی کشورمان به منطقه قفقاز و به تبع آن به بازار اوراسیا و اروپا برجسته شده است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
کارشناسان با اشاره به تلاش ایران برای تنوع‌بخشی به کریدورهای حمل و نقل و ارتباطی خود در منطقه شمال غرب می‌گویند احیای خط آهن جلفا - نخجوان علاوه بر نقش بر آب کردن تلاش روسیه و ترکیه برای دور زدن کشورمان در ایجاد مسیرهای حمل و نقل بین‌المللی در منطقه قفقاز، حدفاصل دریای سیاه تا دریای خزر، سرمایه‌گذاری هنگفت و سرسام‌آور برای ایجاد خط ریلی میان ایران و ارمنستان را نیز غیرضروری می‌کند.
به عبارت دیگر ایران با فعال کردن این خط آهن در سایه دیپلماسی فعال اقتصادی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، نه تنها به سادگی و با حداقل هزینه با جمهوری‌های قفقاز جنوبی و روسیه ارتباط ریلی پیدا می‌کند، بلکه به واسطه آن، حمل و نقل ریلی صادرات و واردات به اروپا نیز از این طریق میسر می‌شود. از همین رو است که هیئت‌های کارشناسی کشورمان در یک سال گذشته، سفرهای متعددی برای بازدید میدانی و بررسی احیای خط آهن جلفا - نخجوان به این منطقه مرزی داشته و همه آن‌ها بر ضرورت تحقق ان امر به عنوان مزیت نسبی در دسترس کشورمان تأکید دارند؛ آنان معتقدند هر گونه اهمال در این ارتباط می‌تواند فرصتی برای رقیبان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای استفاده از این امکان به نفع منافع خود باشد.
نظرات کاربران مجازی
نکته جالب اینکه بازگشایی خط آهن جلفا- نخجوان از مباحث مطرح در فضای مجازی نیز محسوب می‌شود و کاربران شبکه‌های اجتماعی با تأکید بر ضرورت تحقق این مهم، مزایای چندی برای آن قائل هستند.
حل شدن مشکل اتصال ریلی ایران به ارمنستان بدون هزینه ساخت خط جدید، امکان ادامه مسیر قطارهای ایرانی از جلفا تا وان ترکیه و از آنجا به استانبول و اروپا و اتصال به گرجستان و تعریف کریدورهای جدید ترانزیت از جمله مزایایی هستند که کاربران فضای مجازی برای احیای خط آهن جلفا - نخجوان برمی‌شمارند. آنان می گویند با از سرگیری فعالیت خط آهن جلفا - نخجوان، اتصال راه آهن کشورمان به راه آهن جمهوری آذربایجان و روسیه و کریدور ترانزیتی شمال اروپا نیز محقق می‌شود.
یکی از کاربران فضای مجازی نیز منافع گاهی متضاد ترکیه و روسیه و کشورهای قفقاز با هم و با ایران را از مشکلات احیای این خط ریلی دانست و گفت: اگر دستگاه دیپلماسی کشورمان برای برطرف کردن این تضادها، تلاش و اهتمام جدی به خرج دهد از صرف میلیاردها دلار هزینه ساخت خطوط ریلی جدید ممانعت شده و صرفه‌جویی ارزی بزرگی عاید کشور شده و در کنار آن منابع درآمدی جدیدی برای همه کشورهای ذی‌نفع از جمله ایران گشوده می‌شود.
نظر شما