در یک سال گذشته جبهه مقاومت در جهان اسلام در خط مقدم درگیری با صهیونیست‌ها قرار داشت و قله‌های این جبهه در این مسیر به شهادت رسیدند. «محمود حبیبی کسبی» شاعر معاصر که مخاطبان بیشتر او را با شعر «شاه پناهم بده» می‌شناسند یکی از شاعرانی است که قطعات برجسته‌ای را در حوزه مقاومت خلق کرده است؛ شاعری که چندی پیش در آیین تجلیل از شاعران حماسی‌سرا و مداحان حماسی‌خوان از ایشان قدردانی شد. گفت‌وگوی ما با او را در ادامه می‌خوانید.
شما را مخاطبان با شعر «شاه پناهم بده» می‌شناسند اما در حوزه مقاومت به ویژه سید الشهدای مقاومت هم اشعاری دارید و به همین مناسبت در جشنواره مقاومت تجلیل شدید، وضعیت شعر مقاومت به ویژه پس از شهادت‌های اخیر را چطور می‌بینید؟
بله در همایش تجلیل از شاعران حماسی‌سرا و مداحان حماسی‌خوان از تعدادی شاعران حماسی‌سرا و مداح تجلیل کردند که کارنامه آن فرد در حوزه مقاومت مورد توجه بود نه فقط یک اثر خاص.
درباره وضعیت شعر حماسی باید بگویم در سال‌های دفاع مقدس که شعر حماسی در تهییج رزمندگان بسیار نقش داشت و شاعران حماسی‌سرا و مداحان حماسی‌خوان بسیار به این حوزه توجه داشتند؛ در روزگار ما و در یک سال اخیر با ماجراهای غزه و لبنان و شهادت سران مقاومت؛ شعر مقاومت به دوران اوج رسید.
بسیاری از شاعران اهل بیت(ع) در این یک سال به میدان آمدند و شعر ولایی و اهل بیتی را با حوادث روز جهان اسلام و مقاومت و پایداری در هم آمیختند و گونه‌ای از شعر را ارائه کردند که بسیار زیبا و ماندگار است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ شعر رسانه انقلاب اسلامی بود و در سال‌های دفاع مقدس این هنر در خدمت انقلاب و آرمان‌های آن قرار گرفت و در یک سال اخیر شاعران معاصر ما نسبت به ماجراهای جهان اسلام و شهادت قله‌های این جبهه مثل سید نصرالله، هنیه، یحیی سنوار و... واکنش داشتند و آثار ماندگاری خلق کردند.
جایگاه شعر را به عنوان یک رسانه، در حال حاضر چگونه می‌بینید؟
فراتر از اینکه شعر رسانه آرمان‌های انقلاب اسلامی و جبهه مقاومت است، بهتر است بگوییم شعر، رسانه مکتب تشیع و البته رسانه فارسی زبان‌ها در جهان اسلام است.
در طول تاریخ شعر رسانه مکتب شیعه و جبهه حق بوده و در این دوران این نقش پررنگ شده است. عالم بزرگی مثل علامه امینی وقتی می‌خواهد مناقب امیرالمؤمنین(ع) را بیان کند در کتاب ارجمند الغدیر با زبان شعر حقانیت حضرت علی(ع) را اثبات می‌کند؛ چون ممکن است در روایت‌ها به دلیل اینکه نثر هستند، بشود تغییراتی داد و می‌دانیم روایاتی جعلی هستند اما شعر به راحتی قابل تغییر نیست زیرا اگر یک واژه را برداریم نمی‌توانیم کلمه دیگری به جای آن بگذاریم چون تمام قاعده، وزن و ردیف شعر به هم می‌ریزد. در وقایع تاریخی جهان اسلام همواره شعر به عنوان یک سند تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است. در دوران ما این روند ادامه پیدا کرده و در حدود نیم قرن پس از انقلاب اسلامی؛ تفکرات مکتب تشیع و آرمان‌های انقلاب اسلامی با حوادث معاصر در هم آمیخته است. این تلاقی رسانه زبان فارسی و رسانه مکتب تشیع موجب شده شعر آیینی و ولایی به عنوان اصلی‌ترین و کارآمدترین رسانه انقلاب و مکتب تشیع مطرح شود.
شعر معاصر چگونه رسانه جبهه و تفکر مقاومت شده و نقش ایفا کرده است؟
همواره شاعران انقلاب در سال‌های پس از انقلاب شعر و هنر خود را در خدمت اندیشه‌های انقلاب قرار دادند چه در زمان وقوع انقلاب، چه در سال‌های دفاع مقدس، چه در تجلیل از مجاهدت مدافعان حرم و حالا در دفاع از محور مقاومت.
شاعران معاصر ما نخستین هنرمندانی در جهان اسلام بودند که نسبت به وقایع کشور و جهان اسلام واکنش سریع داشتند و به نوعی نیروی محرک هنرمندان رشته‌های دیگر مثل موسیقی، داستان، نقاشی و... بودند یعنی شعر نقش هنر مادر را در روزگار معاصر ما دارد بازی می‌کند.
هر واقعه مهم سیاسی، دینی، اجتماعی و... در این نیم قرن اتفاق افتاده خیل شعر شاعران خلق شده چنان که در این یک سال درباره شهید هنیه، نصرالله، سنوار، طوفان الاقصی، عملیات وعده صادق و به طور کلی اتفاق‌های مهم جبهه مقاومت، حجم زیادی شعرهای حماسی سروده شد که مثلاً درباره شهادت سیدحسن نصرالله یا یحیی السنوار این ابراز ارادت‌ها به اوج رسید. چنان که چند سال پیش در زمان شهادت حاج‌قاسم سلیمانی انبوه شعرها برای ایشان خلق شد.
به باور من، شاعران به عنوان هنرمندان تراز انقلاب اسلامی همواره در وقایع مهم معاصر نخستین گروهی از هنرمندان بودند که نقش خود را ایفا و آثار ماندگاری خلق کردند و به اندیشه مخاطبان خود سمت و سو دادند.
در وقایع اخیر دیدیم مداحان ما در جبهه مقاومت لبنان حاضر شدند و در کنار مردم لبنان بودند، آیا چنین حرکت‌هایی بین شاعران ما هم اتفاق افتاد؟
ما تلاش کردیم شاعرانمان در لبنان حاضر شوند که تعدادی هم توانستند به لبنان و سوریه بروند مثل آقای رسولی و مرتضی حیدری آل‌کثیر که به نمایندگی از سوی شاعران ما رفتند ولی برای بقیه این امکان فراهم نشد.
مداحان چون جامعه مخاطبان گسترده‌تری دارند و شناخته شده‌تر هستند در چنین مواقعی بهتر می‌توانند نقش در صف اول قرار گرفتن را ایفا کنند.
ولی شعر روز شاعران به این مداحان کمک می‌کند آن‌ها به‌روز باشند و قطعاً مداحان حماسی‌خوان بدون شعر به‌روز شاعران حماسی‌سرا نمی‌توانند این جایگاه را داشته باشند پس حضور مداحان با استمداد از شعر و نوحه بوده و این دو وادی را در این روزگار نمی‌توان از هم جدا کرد.
مداحان حماسی‌خوان ما مدیون شاعران حماسی‌سرایی هستند که میان رسانه مداحی با جبهه مقاومت ارتباط برقرار کرده‌اند.
مردم ما به شدت به شعر علاقه‌مند هستند چطور می‌توان میان اقشار مختلف مردم و مخاطبان با شعر مقاومت ارتباط برقرار کرد؟ شاعران مقاومت تا چه اندازه تلاش کرده‌اند هنرشان مردمی باشد؟
مردم ایران شعر دوست دارند و شعر مقاومت هم مخاطبان خود را دارد اما ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که شیوه‌های عرضه شعر عوض شده است. زمانی شیوه عرضه شعر فقط مکتوب بود یعنی شعر در دیوان‌ها، کتاب‌ها و تذکره‌ها جمع‌آوری می‌شد و مردم به شعر مکتوب دسترسی پیدا می‌کردند و می‌خواندند. بعدها هنرهای موسیقی، آواز و خوشنویسی به استمداد نشر شعر آمدند و اشعار بیشتر دیده می‌شد. در این روزگار هنرهایی ماندگار می‌شوند که بتوانند به رسانه‌های مدرن پیوند بخورند.
شعر اگر می‌خواهد ماندگار و فراگیر شود باید از هنر رسانه کمک بگیرد. همین که مداحان و خوانندگان ما با موسیقی‌های مردمی آثارشان را اجرا می‌کنند حرکت در این راستاست که با مخاطبان بیشتری ارتباط برقرار کنند. وقتی شعری به موسیقی تبدیل می‌شود مخاطبان بیشتری دارد و وقتی در فضای مجازی و با کلیپ و نماهنگ ارائه می‌شود خیلی بیشتر شنیده شده و در ذهن مخاطب ماندگارتر می‌شود. ما باید شیوه‌های نوین عرضه شعر را جدی بگیریم تا مخاطب داشته باشیم.
نظر شما