روز نهم دی، روز بصیرت، به عنوان یک روز مهم در تاریخ انقلاب اسلامی به نماد میثاق امت با ولایت تبدیل شده است. در این روز، مردم با بصیرت و آگاهی خود به میدان آمدند و با درک صحیح از واقعیات، فتنه‌ای را که قصد انحراف مسیر انقلاب را داشت، خنثی کردند.
در گفت‌وگویی مفصل با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر صفدر الهی راد، عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) مفهوم بصیرت از منظر دینی و فلسفی تبیین شد. «بصیرت» در دنیای پیچیده و پرآشوب امروز همچون چراغی راهگشاست و انسان‌ها را در برابر فتنه‌ها و بحران‌های اجتماعی هدایت می‌کند. این اندیشمند دینی بصیرت را نه تنها به عنوان توانایی تمایز میان حق و باطل، بلکه به عنوان ابزاری ضروری در تشخیص واقعیت‌ها در شرایط بحران و فتنه‌ها می‌شناسد. مفهومی که ریشه در معرفت دینی و آگاهی تاریخی دارد و در پیروی از ولی فقیه به اوج خود می‌رسد.
بصیرت در اندیشه اسلامی؛ کلید تشخیص حق از باطل در فتنه‌ها
دکتر الهی راد در آغاز گفت‌وگو با دقت به مفهوم بصیرت از منظر دینی و فلسفی پرداخته و می‌گوید: بصیرت به معنای توانایی تشخیص درست میان موارد مختلف است یعنی توانایی تشخیص خودی از غیر خودی، دوست از دشمن و حق از باطل. بصیرت به ما کمک می‌کند معارف و باورهای دینی را با مصداق‌های عملی آن در جهان خارج انطباق دهیم. برای مثال اگر به توحید ایمان داریم، بصیرت به ما می‌گوید مصداق عملی آن کجاست. افرادی که توانایی تطبیق معارف با واقعیت‌های بیرونی را دارند، اهل بصیرت هستند.
ایشان در توضیح علت اهمیت بصیرت در اندیشه اسلامی به ویژه در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی نیز می‌گوید: اهمیت بصیرت به این خاطر است که در شرایط فتنه، حق و باطل ممکن است به طور روشن قابل تشخیص نباشند. دشمن ممکن است در لباس دوست ظاهر شود و افراد بصیرت‌دار می‌توانند در چنین شرایطی حق را از باطل و خودی را از غیرخودی تشخیص دهند. بدون بصیرت خطر بزرگی جامعه را تهدید می‌کند، زیرا ممکن است افراد در شرایط فتنه به اشتباه در جبهه باطل قرار گیرند. بنابراین بصیرت برای تشخیص مسیر واقعی حق از باطل ضروری است. بصیرت به ما کمک می‌کند آدرس اشتباهی ندهیم و از حقیقت منحرف نشویم.
راه‌های رسیدن به بصیرت، از معرفت دینی تا خودسازی
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) در تشریح مؤلفه‌های دستیابی به بصیرت می‌گوید: برای رسیدن به بصیرت باید درک عمیق و ریشه‌دار از دین داشته باشیم. تقویت مبانی معرفتی به ما کمک می‌کند در شرایط مختلف از آن‌ها بهره‌برداری کنیم به ویژه در عرصه‌های اجتماعی که مسائل ممکن است دچار پیچیدگی شوند. دشمن از این پیچیدگی‌ها برای فتنه‌انگیزی و فریب استفاده می‌کند. در قرآن کریم نیز به این نکته اشاره شده که برخی آیات متشابه هستند و برخی دیگر محکمات. خداوند می‌فرماید کسانی که قلبشان بیمار است به سراغ متشابهات می‌روند و باید محور فهم خود را بر اساس محکمات قرار دهیم. نخستین شرط برای کسب بصیرت، تقویت معرفت عمیق دینی است.
دکتر الهی راد ادامه می‌دهد: دومین شرط برای دستیابی به بصیرت، داشتن منظومه فکری منسجم است. فردی که فاقد این منظومه باشد، در مواجهه با حوادث اجتماعی نمی‌تواند به درستی حق و باطل را تشخیص دهد. سومین شرط، آشنایی با تاریخ است. تنها داشتن مبانی دینی کافی نیست؛ باید تاریخ صدر اسلام و دیگر مقاطع مهم مانند مشروطه و انقلاب اسلامی را مطالعه کنیم تا از اشتباه‌های گذشته عبرت بگیریم و در فتنه‌ها قدرت تشخیص درست را داشته باشیم. نکته دیگر خودسازی و تهذیب نفس است. قرآن می‌فرماید اهل تقوا قدرت تشخیص حق از باطل را پیدا می‌کنند. برای داشتن بصیرت واقعی باید از تعلقات نفسانی و منافع مادی دوری کنیم و در مسیر تقوا و خودسازی گام برداریم تا در شرایط دشوار، مسیر حق را انتخاب کنیم.
پیوند بصیرت و میثاق امت با ولایت
این استاد حوزه و دانشگاه در خصوص علت گره خوردن روز بصیرت با مقوله «میثاق امت با ولایت» و نام‌گذاری روز نهم دی به عنوان روز بصیرت نیز توضیح می‌دهد: فردی که از بالای قله نظام به مسائل نگاه کرده و آن‌ها را رصد می‌کند، رهبر جامعه است یعنی ولی فقیه که با توجه به منابع اطلاعاتی متعدد، تجربه، قدرت تحلیلی و بصیرت خود قادر است دشمن را شناسایی کرده و جهت‌گیری صحیح را مشخص کند. به ویژه ولی فقیه که ارتباطی خاص با خداوند و امام زمان(عج) دارد می‌تواند به بهترین نحو مسیر جامعه را هدایت کند. در طول تاریخ کسانی که در فتنه‌ها سقوط کردند، عمدتاً کسانی بودند که توجهی به هدایت ولی جامعه نداشتند و تشخیص‌های خود را برتر از تحلیل ولی فقیه می‌دانستند. در حالی که قرآن کریم تأکید می‌کند افراد دانا و آگاه از کسانی که علم و آگاهی کمتری دارند، بالاترند. لذا ولی فقیه که آگاهی کامل از مسائل جامعه، دشمن و زبان آن دارد، بهترین راهنما برای تشخیص حق و باطل است. هر گاه در تاریخ، مؤمنان به رهنمودهای ولی فقیه گوش داده و با او همراه شدند، پیروز شده‌اند. شاهد این امر انقلاب اسلامی ایران است که رهبر معظم انقلاب تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌هایی داشته‌اند که همواره درست از آب درآمده است. بنابراین در مقوله بصیرت، تنها راه درست تبعیت از ولی فقیه است. روز بصیرت، روز میثاق امت با ولایت است؛ چرا که بصیرت واقعی تنها زمانی حاصل می‌شود که افراد تحت پرچم ولی فقیه حرکت کنند.
نقش بصیرت در تشخیص حق از باطل
عضو هیئت علمی گروه کلام و فلسفه دین مؤسسه امام خمینی(ره) در مورد نقش بصیرت در تحولات جامعه می‌گوید: در تاریخ نمونه‌های بسیاری از تأثیر بصیرت وجود دارد؛ یکی از این موارد جنگ جمل است که در آن برخی مسلمانان با بی‌بصیرتی به جنگ امیرالمؤمنین علی(ع) پرداختند. همچنین در جنگ صفین، دشمن با فریب قرآن‌ها را بر نیزه‌ها بلند کرد و برخی از لشکریان امیرالمؤمنین(ع) با بی‌بصیرتی فریب خوردند و بعدها علیه ایشان قیام کردند، این اشتباه‌ها در زمان امام حسن(ع) نیز تکرار شد. همچنان که در انقلاب اسلامی ایران نیز شاهد این گونه اشتباه‌ها بودیم. در فتنه ۸۸، برخی افراد فریب دشمن را خوردند اما مردم با بصیرت خود در روز ۹ دی آن فتنه را خنثی کردند. این نمونه‌ها نشان می‌دهد بصیرت در تشخیص حق و باطل و دوست و دشمن نقش اساسی در تحولات جامعه دارد و به همین دلیل ۹ دی به عنوان روز بصیرت شناخته می‌شود.
ضرورت تقویت بصیرت در دنیای دیجیتال
با توجه به شرایط کنونی و هجمه‌های گسترده دشمن در فضای مجازی، از دکتر الهی راد پرسیدیم چگونه می‌توان بصیرت را در نسل‌های مختلف تقویت کرد؟ ایشان با تأکید بر اهمیت هوشیاری در برابر دروغ‌ها و تحریف‌هایی که روزانه علیه جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، بیان می‌کند: در این شرایط، مراقبت از خود و دیگران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مواجهه با حجم عظیم دروغ‌ها و تهمت‌هایی که به انقلاب اسلامی، رهبر معظم انقلاب و کارآمدی نظام وارد می‌شود، باید دقت و مراقبت بیشتری داشت. بهترین راهکار این است که نخست خود را در قبال شبکه‌های اجتماعی مسئول بدانیم و مراقب باشیم، به ویژه در برابر حرف‌های ناامیدکننده و مأیوس‌کننده که دشمن در این فضاها منتشر می‌کند، نباید آن‌ها را نشر دهیم و به دشمن کمک نکنیم. علاوه بر این باید در شبکه‌های اجتماعی خود، اهل جهاد تبیین باشیم، همان طور که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند. ما باید نه تنها مراقب خود باشیم، بلکه با جهاد تبیین در مقابل تحریف‌های دشمن، تا آنجا که ممکن است اثرگذار باشیم و دیگران را نسبت به این تحریف‌ها بیدار کنیم. برای تقویت بصیرت ضروری است توجه ویژه‌ای به بیانات رهبر معظم انقلاب داشته باشیم، چون ایشان با شناخت عمیق از دشمن و با بصیرت بسیار بالا، خط دشمن را شناسایی کرده‌اند و بهترین راه تقویت بصیرت، گوش دادن به فرمایشات ایشان و پیروی از آن‌هاست. همچنین باید شکر نعمت وجود رهبر معظم انقلاب را به جا آورده و از برکات وجود ایشان بهره‌مند شویم. در مسائل فکری نیز باید از استاد فکر و مرجع فکر بهره‌مند شویم. رهبر معظم انقلاب شخصیت‌هایی مانند شهید آیت‌الله مطهری، شهید آیت‌الله بهشتی و آیت‌الله مصباح یزدی(ره) را به عنوان استادان فکر معرفی کرده‌اند. پیگیری آثار فکری، اجتماعی و سیاسی این بزرگان در شناخت درست مسائل اجتماعی و سیاسی کمک می‌کند. همان طور که رهبر معظم انقلاب درباره آیت‌الله مصباح فرمودند: ایشان از بصیرت به معنای واقعی برخوردارند و دشمن را به خوبی می‌شناسند، ما باید از آموزه‌های این بزرگان بهره‌برداری کنیم.
دکتر الهی راد در پایان تصریح می‌کند: باید توکل به خداوند متعال و توسل به اهل بیت(ع) را در همه امور خود داشته باشیم. وجود مقدس امام علی بن موسی الرضا(ع) و حضرت فاطمه معصومه(س) نعمت‌های عظیمی برای ما هستند که با توسل به این بزرگواران می‌توانیم در مشکلات فردی و اجتماعی گره‌گشایی کنیم. با عنایت‌های اهل بیت(ع) می‌توانیم حق را از باطل تشخیص داده و دوست را از دشمن بازشناسیم.
نظر شما