تحولات منطقه

۲۴ دی ۱۴۰۳ - ۱۴:۴۵
کد خبر: ۱۰۴۱۹۵۱

تاریخ بازسازی خانه کعبه و حقیقت ولادت حضرت علی (ع) در آن

حجت‌الاسلام دکتر امیر علی حسنلو، استاد سطوح عالی حوزه علمیه

خانه کعبه در طول تاریخ چندین بار مورد بازسازی و تجدید بنا قرار گرفته است، اما ولادت حضرت علی(ع) در آن همچنان یکی از کرامات مورد تایید در منابع اسلامی است.

زمان مطالعه: ۷ دقیقه

بر اساس روایات معتبر تاریخ و منابع اسلامی، خانه کعبه نخستین بار به دست حضرت آدم (ع) ساخته شد. پس از آن، در دوران طوفان نوح (ع) آسیب دید و مجدداً توسط حضرت ابراهیم (ع) بازسازی گردید. پس از حضرت ابراهیم، قوم جرهم از عرب آن را تجدید بنا کردند، اما گذر زمان باعث ویرانی آن شد. سپس عمالقه برای سومین بار آن را بازسازی کردند. در نوبت چهارم، قریش کعبه را دوباره بنا کردند. بعد از آنکه عبدالملک بن مروان به خلافت رسید، حجاج بن یوسف خانه‌ای را که عبدالله بن زبیر ساخته بود، تخریب کرده و کعبه را به شکل اولیه‌اش برگرداند. این وضع ادامه یافت تا اینکه در سال ۹۶۰ هجری، سلطان سلیمان عثمانی سقف کعبه را تغییر داد. در سال ۱۱۲۱ هجری، احمد عثمانی به خلافت رسید و مرمت‌هایی در کعبه انجام داد. در سال ۱۱۳۹ هجری، سیل عظیم باعث تخریب بخشی از دیوارهای شمال، شرق و غرب کعبه شد که سلطان مراد چهارم، یکی از پادشاهان آل عثمان، دستور داد این بخش‌ها ترمیم شوند و از آن زمان تاکنون کعبه هیچ تغییر عمده‌ای نداشته است.

در مورد ولادت حضرت علی (ع) و شکافتن دیوار کعبه، هیچ‌کس تردیدی در آن ندارد؛ هم منابع اهل سنت و هم شیعیان این رویداد را با یقین نقل کرده‌اند. با این حال، پس از ولادت حضرت علی (ع)، کعبه چندین بار بازسازی و تجدید بنا شد. بنابراین، به طور طبیعی آثار شکافی که به دلیل تولد حضرت علی (ع) در کعبه ایجاد شده بود، از بین رفته است. این موضوع نه تنها از سوی شیعیان انکار نمی‌شود، بلکه اهمیتی هم ندارد که اثر شکاف به دلیل مرمت‌ها محو شده باشد. آنچه که اهمیت دارد، خود معجزه شکافتن کعبه است که قطعاً اتفاق افتاده و منابع معتبر شیعه و اهل سنت آن را به کرات ذکر کرده‌اند.

خانه کعبه به دست حضرت آدم (ع) ساخته شد و پس از آن در طوفان نوح (ع) آسیب دید و سپس توسط حضرت ابراهیم (ع) تجدید بنا گردید. در این باره، حضرت علی (ع) در نهج البلاغه می‌فرماید: «آیا نمی‌بینید که خداوند، مردم جهان را از زمان آدم (ع) تا به امروز به وسیله قطعات سنگی آزمایش کرده و آن را خانه محترم خود قرار داده، سپس به آدم و فرزندانش دستور داد که به گرد آن طواف کنند».

در خعوع معنای آیه «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ»، شخعی از حضرت علی (ع) پرسید که آیا کعبه اولین بیت است؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «نه، قبل از کعبه خانه‌هایی دیگر نیز بوده، ولی کعبه اولین خانه مبارک است که برای مردم بنا نهاده شد؛ خانه‌ای که در آن هدایت و رحمت و برکت است. اولین کسی که آن را بنا نهاد، ابراهیم (ع) بود و بعد از او، قوم جرهم از عرب آن را ساختند و باز زمان آن را ویران کرد؛ سپس عمالقه برای سومین بار آن را بنا کردند و برای نوبت چهارم، قریش آن را تجدید بنا کردند».

تاریخ بازسازی خانه کعبه و حقیقت ولادت حضرت علی (ع) در آن

پس از آنکه زمام امور کعبه به دست قعی بن کلاب، یکی از اجداد پیامبر (علی‌الله‌علیه‌وآله)، افتاد (در حدود قرن دوم قبل از هجرت)، وی آن را تخریب کرده و با استحکام بیشتری بازسازی کرد. سپس با چوب دوم (درختی شبیه به نخل) و کنده‌های نخل آن را پوشانید. این بنا همچنان بر جای بود تا زمانی که عبدالله بن زبیر در دوران یزید بن معاویه حاکم حجاز شد. یزید برای ویران کردن آن، سرداری به نام حعین را به مکه فرستاد. در اثر جنگ و پرتاب سنگ‌های بزرگ توسط منجنیق‌های سپاه یزید به سوی مکه، کعبه تخریب شد و آتش‌هایی که با منجنیق به سوی کعبه انداخته می‌شد، پرده کعبه و قسمتی از چوب‌های آن را سوزاند. پس از مرگ یزید و پایان جنگ، عبدالله بن زبیر تعمیم گرفت کعبه را تخریب کرده و بنا را دوباره تجدید کند. وی دستور داد گچی ممتاز از یمن بیاورند و آن را با گچ به بنا کنند و حجر اسماعیل را جزء خانه قرار دهند. در کعبه را که قبلاً در ارتفاع قرار داشت، به سطح زمین آوردند و درب جدیدی اضافه کردند تا مردم از یک در وارد شده و از در دیگری خارج شوند. ارتفاع کعبه را به ۲۷ ذراع (تقریباً ۱۳ متر و نیم) تعیین کرده و پس از تکمیل آن، داخل و خارج کعبه را با مشک و عبیر معطر کردند و با پارچه‌ای از ابریشم پوشاندند. این اعلاحات در هفدهم رجب سال ۶۴ هجری به پایان رسید.

پس از آنکه عبدالملک بن مروان به خلافت رسید، حجاج بن یوسف خانه‌ای که عبدالله بن زبیر ساخته بود را خراب کرده و کعبه را به شکل قبلی خود بازگرداند. حجاج دیوار شمالی کعبه را به میزان شش ذراع و یک وجب تخریب کرده و بنا را از این سمت بر اساس ساختار قریش قرار داد. همچنین، باب شرقی کعبه را که ابن زبیر پایین آورده بود، به همان ارتفاع قبلی (تقریباً یک متر و نیم یا دو متر بالاتر از کف) بازگرداند و باب غربی را که عبدالله اضافه کرده بود مسدود کرد. پس از این اقدامات، زمین کعبه را با سنگ‌هایی که اضافه آمده بود فرش کردند.

وضعیت کعبه به این ترتیب ادامه یافت تا سال ۹۶۰ هجری که سلطان سلیمان عثمانی به قدرت رسید و سقف کعبه را تغییر داد. در سال ۱۱۲۱ هجری، احمد عثمانی به خلافت رسید و مرمت‌هایی در کعبه انجام داد. سپس، در سال ۱۱۳۹ هجری، سیل عظیم باعث آسیب دیدن بخش‌هایی از دیوارهای شمالی، شرقی و غربی کعبه شد. سلطان مراد چهارم، یکی از پادشاهان آل عثمان، دستور داد این بخش‌ها ترمیم شوند و از آن زمان تاکنون کعبه هیچ تغییر عمده‌ای نداشته است.

در خصوص روایات ولادت حضرت علی (ع) در کعبه، هیچ‌کس تردید نکرده است و همه مسلمانان، چه شیعه و چه اهل سنت، این کرامت را پذیرفته‌اند. در منابع معتبر شیعه آمده است: «یزید بن قعنب می‌گوید: من با عباس بن عبدالمطلب و جمعی از عبدالعزی برابر خانه کعبه نشسته بودیم که فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین (ع)، که نه ماه باردار بود، آمد و درد زایمان داشت. گفت: خدایا! من به تو ایمان دارم و به آنچه از نزد تو آمده، به رسولان و کتاب‌ها مؤمن هستم و به سخن جدم ابراهیم خلیل (ع) تعدیق دارم. او است که این بیت عتیق را ساخته است؛ به حق آن که این خانه را ساخته و به حق مولودی که در شکم من است، این ولادت را بر من آسان کن».

یزید بن قعنب می‌گوید: «ما به چشم خود دیدیم که خانه خدا از پشت شکافت و فاطمه به درون آن رفت و از دیده ما نهان شد. دیوار به هم آمد و ما خواستیم در خانه را بگشاییم، ولی گشوده نشد و دانستیم که این امر از طرف خداوند عز و جل است.

پس از چهار روز، فاطمه بنت اسد بیرون آمد و امیرالمؤمنین (ع) را در دست داشت و گفت: من بر همه زنان گذشته فضیلت دارم؛ زیرا آسیه بنت مزاحم، خدا را به نهانی پرستید؛ و مریم دختر عمران نخل خشک را به دست خود جنبانید تا از آن خرماهای تازه چید و خورد؛ و من در خانه محترم خدا وارد شدم و از میوه‌های بهشت خوردم. هنگامی که خواستم بیرون آیم، یک هاتفی آواز داد: ای فاطمه! نام فرزندت را علی بگذار، زیرا او علی است و خداوند او را از نام خود گرفته است و او است که بت‌ها را در خانه من می‌شکند».

در میان دانشمندان اهل سنت نیز گروه زیادی به این حقیقت تعریح کرده‌اند و آن را فضیلتی بی‌نظیر خوانده‌اند. حاکم نیشابوری در مستدرک می‌گوید: «در اخبار متواتر آمده است که فاطمه بنت اسد، حضرت علی (ع) را در درون خانه کعبه به دنیا آورد». همچنین، آیت‌الله فیروزآبادی به نقل از عحاح ششگانه اهل سنت می‌گوید: «طبق قولی، حضرت علی (ع) در روز جمعه، ۱۳ رجب، ۳۰ سال بعد از «عام الفیل» و ۲۳ سال قبل از هجرت پیامبر (علی‌الله‌علیه‌وآله) در مکه مکرمه، درون خانه کعبه متولد شد».

اما آنچه که درباره شکاف دیوار کعبه یا سایر آثار ولادت حضرت علی (ع) بیان شده، سندیت ندارد. زیرا خانه کعبه چندین بار بازسازی شده است. پیش از تخریب حجاج بن یوسف، در سال ۶۴ هجری، کعبه توسط سپاه یزید با منجنیق به آتش کشیده شد. عبدالله بن زبیر در کنار کعبه پناه گرفته بود و ادعای خلافت داشت و یزید برای سرکوب او سپاهی به سوی مکه فرستاد که موجب ویرانی کعبه شد. پس از مرگ یزید، عبدالله بن زبیر کعبه را تعمیر کرد و دیوارها را به محل اولیه خود بازگرداند. سپس در سال ۷۳ هجری، پس از سرکوب و اعدام ابن زبیر، حجاج بن یوسف با اجازه عبدالملک مروان دستور داد که دیوارهای کعبه به وضعیت قبلی بازگردانده شود.

بنابراین، کعبه در زمان حجاج بن یوسف به حالت اولیه خود برگشت و پس از آن نیز در سال ۱۰۳۹ هجری به دلیل سیل آسیب دید و نیاز به ترمیم داشت که فقیه شیعه، شیخ زین العابدین کاشانی، از نزدیک شاهد تعمیر آن بود و گزارشی از این بازسازی نوشته است تحت عنوان «مفرحة الأنام فی تأسیس بیت الله الحرام». بنابراین، آثار فعلی و گزارشات غیرمستند نمی‌توانند در خعوع ولادت حضرت علی (ع) و شکافتن دیوار کعبه تأثیرگذار باشند. وهابیت نیز سال‌هاست که بر علیه آثار اهل بیت دست به خرابکاری و ویرانی زده است و در مقابر اهل بیت در بقیع و دیگر مراکز منتسب به آنان تخریب‌هایی انجام داده که این اعمال در نهایت به ضرر خود آنها خواهد بود. این خرابکاری‌ها با برنامه‌های استعمارگران جهت ضربه زدن به تمدن اسلامی صورت می‌گیرد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • مدیر سایت مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظرات پس از تأیید منتشر می‌شود.
captcha