حضرت امام رضا(ع) نه تنها پیشوایی دینی، بلکه پناهگاهی برای درماندگان و نیازمندان بودند. آن حضرت، به حقوق همه افراد، فارغ از جایگاه اجتماعی و طبقاتی، احترام میگذاشتند. رفتار ایشان با غُلامان و کنیزان نمونهای از این رویکرد محترمانه و دلسوزانه است. سیره امام رضا (ع) و تأکید ایشان بر دلسوزی و مهربانی، در تمام جنبههای زندگی ایشان مشهود بود. بهگونهای که آن حضرت، در ملاقاتهای خود با افراد مختلف، حتی مخالفان، با دلسوزی و احترام به گفتگو و تبادل نظر میپرداختند و همواره در پی هدایت و روشنگری بودند.
توفیق پیدا کردیم چهارشنبه هر هفته خوانندگان عزیز را میهمان شرح یکی از القاب مبارک امام رضا(ع) کرده و در گفتوگو با علما و اندیشمندان حوزه و دانشگاه، از جام معارف ناب رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم. این هفته، در محضر استاد و پژوهشگر حوزه علمیه حجت الاسلام والمسلمین محمد افشاری، شرح لقب دلنشین «الحفیّ» را بهرهمند خواهیم شد؛ به امید آنکه گامی در جهت افزایش معرفت خود نسبت به آن امام همام برداریم.
استاد گرامی، ضمن تبریک عید بزرگ مبعث، از اینکه فرصتی پیش آمده تا در خصوص یکی از القاب پرمحتوا و زیبای امام رضا(ع)، یعنی لقب «الحفیّ»، گفت وگو کنیم خوشحالیم. لطفاً در مورد این لقب توضیحاتی بفرمایید.
بنده هم عید بزرگ مبعث را که عید آزادی بشر از قیود جهالت و ستم و بردگی است تبریک عرض می کنم. لقب «الحفیّ» که در زیارت جوادیه آن حضرت با عبارت «العالم الحفیّ» آمده، به معنای «بسیار مهربان و لطفکننده»، «بسیار احترامگذارنده» و «پذیرنده با گشادهرویی» است. این لقب، همچنین به کسی اطلاق میشود که با دقت و ظرافت از حال دیگران جویا شده و به آنان توجه و عنایت دارد. در واقع، «الحفیّ» بازتابی از شخصیت جامع و چند بُعدی امام رضا(ع) است. ایشان به عنوان پیشوای دین، قلبی سرشار از محبت و دلسوزی نسبت به جامعه خویش داشتند و در تمام شئون زندگی، به این اصول پایبند بودند. پیام این لقب برای ما، این است که همواره باید تلاش کنیم تا امور علمی و معنوی را با محبت و دلسوزی درآمیزیم و در مسیر تعالی انسانها گام برداریم.
درس های لقب «الحفی» امام رضا(ع) برای ما چیست؟
از این لقب می توان درسهای فراوانی آموخت. اولین درس، مهربانی و شفقت است. «الحفیّ» به ما یادآوری میکند که اساس روابط سالم و سازنده انسانی، بر پایه محبت و دلسوزی نسبت به یکدیگر بنا میشود. این درس میتواند به ایجاد روابط مثبت و محبتآمیز در جامعه و خانواده کمک کند. امام رضا (ع) همیشه با رویی گشاده و رفتاری مداراگونه با دیگران برخورد میکرد. این سیره حضرت به ما میآموزد که در مواجهه با مشکلات و چالشها، باید صبوری و مدارا را پیشه کنیم. از جمله رفتارهای نیک آن امام همام، توجه و دلسوزی نسبت به نیازمندان است. امام رضا (ع) در طول زندگی خود همیشه به یاری مستضعفان و نیازمندان میپرداختند. کمک به نیازمندان، نه تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک ضرورت دینی و اجتماعی است.
یکی دیگر از درسهای ارزشمند لقب «الحفیّ»، درس گفتوگو و تعامل مثبت است. سیره امام رضا(ع) نشاندهنده این است که چگونه باید با دیگران به آرامی و محبت گفتوگو کنیم. این روش، به ما میآموزد که باید از تعصب و لجاجت دوری کنیم. این ویژگی میتواند به کاهش تضادها و تقویت دوستیها کمک کند.
با تشکر از توضیحات ارزشمند شما، لطفا نمونههایی عینی از «حفیبودن» امام رضا (ع) در زندگی را بیان کنید؟
امام رضا(ع) به عنوان هشتمین امام شیعیان، در زندگی خود نمونههای بسیار زیادی از حفاوت ودلسوزی و مهربانی را بروز دادهاند. یکی از وجوه حفاوت آن حضرت، توجه ویژه به نیازمندان و مستمندان است. آن حضرت، به طور مداوم در حال کمک به فقرا و مساکین بودند و همیشه در تلاش بودند که نیازهای آنان را برآورده کنند. آن حضرت به حقوق همه افراد، از هر قشر و طبقهای احترام میگذاشتند. رفتار ایشان با غلامان و کنیزان نمونهای از این رفتار محترمانه و دلسوزانه است. آن حضرت، آنان را با نام صدا میزدند، به آنان احترام میگذاشتند و در امور مختلف با آنان مشورت میکردند که این رفتار، برخلاف سنتهای رایج در آن زمان بود.
یکی از جهات دیگر سیره امام رضا(ع) و تأکید ایشان بر دلسوزی و مهربانی، این بود که آن حضرت، در مناظرات و گفتوگوهای خود با افراد مختلف، حتی مخالفان همواره با دلسوزی و احترام رفتار میکردند. ایشان به سخنان آنان با دقت گوش میدادند و با استدلال و منطق، به تبیین دیدگاههای خود میپرداختند. این سیره، الگویی برای گفتوگوی سازنده و پرهیز از تعصب و لجاجت است. اینها تنها نمونههایی بود که نشاندهنده عمق روح حفاوت و مهربانی امام رضا(ع) و تأثیر مثبت ایشان بر جامعه در آن دوران است. این صفات الگوی خوبی برای همه ما در تعاملات فردی و اجتماعی به شمار میروند.
رویکرد مهربانی و حفاوت در تقویت ارتباطات فردی و اجتماعی به چه میزانی تأثیر دارد؟
این رویکرد نقش بسیار مهمی در تقویت ارتباطات فردی و اجتماعی دارد که میتواند بهبود کیفیت زندگی افراد و افزایش همبستگی در جامعه را به همراه داشته باشد. از جمله این تأثیرات، تقویت احساس اعتماد است. مهربانی بنیادیترین عامل در ایجاد و تقویت احساس اعتماد میان افراداست. وقتی که افراد با رفتارهای مهربانانه یکدیگر را ملاقات میکنند، در واقع پیامی از احترام و ارزشمندی به یکدیگر منتقل میکنند. به تدریج اعتماد آنها به یکدیگر افزایش مییابد و این اعتماد این اعتماد باعث میشود افراد بدون ترس از قضاوت یا آسیب، خود را در تعاملات نشان دهند که میتواند پایهگذار روابط پایدار باشد.
رفتارهای مهربانانه باعث میشود افراد به هم گرایش بیشتری پیدا کنند. این امر میتواند به تسهیل ارتباطات، ایجاد دوستیها و افزایش تمایل به برقراری تماسهای نزدیکتر منجر شود. مهربانی نقش مؤثری در کاهش تنشها و درگیریها دارد. وقتی افراد با نیت خیر و محبت به یکدیگر نزدیک میشوند، احتمال بروز تنش و سوء تفاهم به شدت کاهش مییابد. در مواقعی که اختلاف نظر یا چالشی پیش میآید، برخورد با فرآیند گفتوگو و احترام به نظرات یکدیگر میتواند به کاهش درگیریها و حل سریعتر مشکلات کمک کند.
از دیگر فواید مهربانی و حفاوت، تقویت همبستگی اجتماعی است. وقتی افراد یکدیگر را حمایت میکنند و در کنار هم قرار میگیرند، احساس حمایت و امنیت میکنند. در نتیجه تعلق و همبستگی اجتماعیشان افزایش مییابد که منجر به افزایش احساس خوشبینی و امیدواری در زندگی و توسعه مهارتهای اجتماعی میشود.
امروز حفاوت و مهربانی چه نقشی در اصلاح خانواده و جامعه می تواند داشته باشد؟
حفاوت و مهربانی به عنوان یک ارزش کلیدی کلیدی و بنیادی در اصلاح خانواده و جامعه به شمار میروند و نقش مهمی در ایجاد یک محیط سالم و پایدار ایفا میکنند. حفاوت و مهربانی میتواند یک فضای مثبت و آرام در خانواده و جامعه ایجاد کند. این احساس محبت میتواند نهاد خانواده را به هم نزدیکتر کند، و حسن تفاهم را افزایش دهد تا افراد به راحتی احساسات و نگرانیهای خود را بیان کنند و به نیازهای یکدیگر احترام بگذارند.
حفاوت و مهربانی به افراد کمک میکند تا در مواجهه با در مواجهه با تعارضات و اختلافهای خانوادگی یا اجتماعی، به جای انتقامجویی و درگیرشدن در نزاعهای غیرسازنده، با استفاده از همدلی و گفتگو، به راهحلهای محترمانهتری دست پیدا کنند.
بله، این حفاوت و مهربانی است که به انتشار فرهنگ احترام و همدلی در جامعه کمک میکنند و به افراد یادآوری میکند که باید به دیگران توجه کنند و احساسات و نیازهای آنها را درک کنند. مهربانی افراد را به همکاری و کمک به همدیگر وادار میکند. این ویژگی میتواند در بهبود شرایط معیشتی، اجتماعی و اقتصادی جامعه مؤثر باشد.
در نتیجه، حفاوت و مهربانی نه تنها میتوانند روابط خانواده و جامعه را تقویت کنند بلکه به عنوان ابزاری مؤثر در اصلاح و بهبود شرایط اجتماعی و فردی نیز عمل میکنند. ترویج این ویژگیها میتواند به ساخت یک جامعه سالم، همدل و پایدار منجر شود.
آخرین سخن شما با خوانندگان رواق درباره الگوگیری از این ویژگی و لقب امام رضا(ع) چیست؟
همه شیفتگان و پیروان حضرت رضا(ع) باید توجه داشته باشند که شناخت آن حضرت و ابعاد شخصیتی ایشان است که میتواند زیارتی مقبول و مرضی خداوند متعال بسازد. زیارتی که بر پایه معرفت نباشد، تأثیرگذار و انسانساز نیست. آن چیزی که انسان را به حیات طیبه وارد میکند، معرفت امام (ع) است. وقتی به زیارت امام رضا(ع) میرویم باید بدانیم با یک امام حفیّ و مهربان مواجه هستیم که از مادر به انسان مهربان تر است. این ویژگی حضرت برای ما باید درس آموز باشد. مهربانی و حفاوت با خانواده، دوستان و دلسوزی با همه افراد جامعه، همان چیزی است که امام رضا(ع) از یک پیرو و شیعه خود میخواهد. باید در این مسیر حرکت کنیم تا بتوانیم رضایت آن حضرت را جلب کنیم و از فیوضات معنوی زیارت ایشان بهرهمند شویم.
نظر شما