سامانه ملی املاک و اسکان مهم‌ترین ابزار برای ایجاد شفافیت در بازار مسکن و اجرای عادلانه سیاست‌های مالیاتی است. این سامانه که با هدف شناسایی خانه‌های خالی، کنترل سوداگری در املاک و تسهیل نظارت بر وضعیت اسکان کشور طراحی شده، امسال به طور موثرتری بهبود یافته و اتصال آن به پایگاه‌های اطلاعاتی دیگر، دقت داده‌های آن را افزایش داده است.

یکی از مهم‌ترین گام‌های اخیر در توسعه این سامانه، اتصال آن به سامانه‌های صدور دسته‌چک بانک مرکزی و گواهینامه رانندگی فراجا بوده است. این تغییر باعث شده که تعداد ثبت اقامتگاه‌ها پنج برابر افزایش یابد و از ۱۵ هزار به ۷۵ هزار مورد برسد. این آمار نشان می‌دهد که اتصال سامانه‌های کلیدی به یکدیگر، نقش مهمی در افزایش دقت و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی دارد.

با این حال، برای تکمیل و افزایش دقت این سامانه، لازم است که اطلاعات آن با سامانه‌های دیگر نیز همگام‌سازی شود. یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های اطلاعاتی که باید به سامانه املاک و اسکان متصل شود، سامانه خانوار سازمان ثبت احوال است. این ارتباط باعث می‌شود که اطلاعات سرپرست خانوار به‌طور دقیق ثبت شود و از مشکلاتی مانند ثبت‌های جعلی، چندگانه یا مخدوش جلوگیری شود. در حال حاضر، نبود این اتصال باعث شده که برخی از افراد بتوانند چندین اقامتگاه را به‌طور هم‌زمان به نام خود یا اعضای خانواده ثبت کنند، در حالی که در واقع در آن املاک سکونتی ندارند. این موضوع نه‌تنها باعث ایجاد خلأ در اجرای مالیات بر خانه‌های خالی می‌شود، بلکه برنامه‌ریزی دولت برای سیاست‌های حمایتی مسکن را نیز دچار اختلال می‌کند.

هوشمندسازی و سیستمی شدن این سامانه، نه‌تنها دقت اطلاعات را افزایش داده و تخلفات را کاهش می‌دهد، بلکه در کنار سامانه خودنویس وزارت راه و شهرسازی، فرآیند جست‌وجو و انعقاد قراردادهای اجاره را برای متقاضیان آسان‌تر می‌کند. اگر این سامانه‌ها به‌طور کامل اجرایی شوند، مردم می‌توانند بدون واسطه و در کمترین زمان، به اطلاعات املاک، موقعیت مکانی، شرایط اجاره و وضعیت مالکیت دسترسی داشته باشند. این تحول، علاوه بر کاهش هزینه‌های اضافی و جلوگیری از تخلفات واسطه‌ها، به ایجاد شفافیت بیشتر در بازار مسکن و تنظیم بهتر عرضه و تقاضا کمک خواهد کرد. در این گفت‌وگو، حجت‌الاسلام اسماعیل سیاوشی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، درباره مزایای تکمیل سامانه ملی املاک و اسکان، ضرورت اتصال پایگاه‌های اطلاعاتی و تأثیر آن بر بازار مسکن و مالیات بر خانه‌های خالی توضیح می‌دهد.

حجت‌الاسلام اسماعیل سیاوشی در ابتدا به اهمیت تکمیل و سیستمی شدن سامانه ملی املاک و اسکان اشاره کرده و آن را یکی از ضرورت‌های شفافیت در بازار مسکن می‌داند. وی می‌گوید: اینکه بدانیم دقیقاً در هر خیابان و هر محله چه تعداد خانه وجود دارد، چه تعدادی مالک و چه تعدادی مستأجر هستند، و وضعیت این املاک از نظر سکونت چگونه است، به ما کمک می‌کند که بتوانیم سیاست‌های مسکنی را با دقت بیشتری تنظیم کنیم. اگر این اطلاعات به‌درستی ثبت شود، نه‌تنها خانه‌های خالی شناسایی شده و مالیات بر این خانه‌ها اجرا می‌شود، بلکه به متقاضیانی که به دنبال خانه هستند نیز کمک خواهد شد.

وی در ادامه به نقش این سامانه‌های هوشمند در تسهیل فرآیند اجاره و خرید مسکن اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند که اگر اطلاعات املاک به‌طور دقیق در سامانه ثبت شود، متقاضیان می‌توانند سریع‌تر و با اطمینان بیشتری ملک موردنظر خود را پیدا کنند. او توضیح می‌دهد: فرض کنید فردی می‌خواهد خانه‌ای اجاره کند که سه میلیون تومان اجاره ماهانه و ۵۰۰ میلیون تومان ودیعه داشته باشد. اگر این سامانه‌ها به‌طور کامل فعال باشد، در همان لحظه می‌تواند تمام گزینه‌های موجود را نمایش دهد و نیازی به جست‌وجوی طولانی‌مدت و مراجعه به بنگاه‌های مختلف نخواهد بود. این موضوع، فرآیند اجاره و خرید خانه را بسیار ساده‌تر می‌کند.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در بخش دیگری از صحبت‌های خود، به نقش هوشمندسازی و سیستمی شدن فرآیندهای مسکن در کاهش فساد و سوءاستفاده‌های احتمالی اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی همه‌چیز در سیستم ثبت شود و اطلاعات قابل رصد باشد، دیگر امکان دستکاری قیمت‌ها، احتکار املاک یا سوءاستفاده‌های غیرقانونی وجود نخواهد داشت. در حال حاضر، در نبود نظارت سیستمی، برخی بنگاه‌های املاک از مالکین مبلغی را به‌عنوان کمیسیون اضافی دریافت می‌کنند و سپس مبلغ اجاره را بالاتر از نرخ واقعی اعلام می‌کنند. در واقع، تفاوت مبلغ را خودشان برمی‌دارند. اما اگر این سامانه به‌درستی پیاده‌سازی شود، تمام این فرآیندها شفاف خواهد شد و هیچ واسطه‌ای نمی‌تواند قیمت‌ها را به‌طور غیرواقعی دستکاری کند.

وی همچنین بر اهمیت اتصال سامانه‌های کلیدی به سامانه املاک و اسکان تأکید دارد و خاطرنشان می‌کند که بدون هماهنگی اطلاعاتی میان دستگاه‌های مختلف، امکان اجرای درست این سامانه وجود نخواهد داشت. او تصریح می‌کند: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باید انجام شود، اتصال اطلاعات سامانه خانوار ثبت احوال به این سامانه است. در حال حاضر، نبود این اتصال باعث شده که برخی افراد بتوانند چندین اقامتگاه را به نام خود یا اعضای خانواده ثبت کنند، در حالی که واقعاً در آنجا ساکن نیستند. اما اگر اطلاعات خانوار مشخص باشد، دیگر هر فرد فقط یک اقامتگاه اصلی خواهد داشت و سوءاستفاده از این سیستم به حداقل می‌رسد.

وی در ادامه به نقش این سامانه در اجرای عادلانه مالیات بر خانه‌های خالی اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از اصلی‌ترین اهداف این سامانه، جلوگیری از احتکار مسکن و اجرای صحیح مالیات بر خانه‌های خالی است. بسیاری از واحدهای خالی که می‌توانستند در اختیار مستأجران قرار بگیرند، صرفاً به دلیل نبود نظارت کافی، از عرضه خارج شده‌اند. اما اگر این سامانه اطلاعات دقیق و شفافی داشته باشد، مالکان این واحدها نمی‌توانند با ثبت‌های جعلی از مالیات فرار کنند و در نهایت، خانه‌های بیشتری وارد بازار خواهند شد که به کاهش قیمت‌ها و تعادل در بازار کمک می‌کند.

عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، بر لزوم حمایت دولت از تکمیل این سامانه تأکید کرده و از نهادهای اجرایی می‌خواهد که هرچه سریع‌تر زیرساخت‌های این سامانه را تقویت کنند. وی می‌گوید: این سامانه نه‌تنها به اجرای سیاست‌های مالیاتی کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود که مردم بتوانند سریع‌تر و شفاف‌تر به خانه‌های موردنیاز خود دسترسی داشته باشند. اگر این سیستم به‌طور کامل اجرایی شود، علاوه بر شفافیت در مالکیت و سکونت، دست واسطه‌های غیرضروری کوتاه خواهد شد و بازار مسکن نیز به‌سمت نظم و تعادل بیشتری حرکت خواهد کرد.

وی افزود: بدون اتصال ثبت احوال به سامانه املاک، همچنان امکان ثبت‌های جعلی، احتکار مسکن و فرار از مالیات وجود دارد؛ این اتصال، راهی ضروری برای شفافیت، عدالت و کنترل بازار مسکن است.