بشر در زندگی و در راه تکامل و ترقی باید با سختی‌ها و دشواری‌ها دست ‌و پنجه نرم کند و رنج‌ها و زحماتی را در این راه متحمل شود تا به سرمنزل مقصود برسد و اگر بر این دشواری‌ها پیروز نشود و گردنه‌های صعب العبور زندگی را پشت ‌سر نگذارد، به مقام کمال انسانیت واصل نخواهد شد.

خطرات و سختی‌ها، بشر را آزموده، پخته و خالص می‌سازد به ‌شرط آنکه بتواند با شکیبایی و صبر با آن‌ها روبه‌رو شود و از میدان به در نرود.

اسلام عزیز برای گذر از سختی‌ها و تمرین صبر و استقامت در برابر مشکلات، برنامه‌هایی عالی پیشنهاد داده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها «روزه» است.

روزه، انسان را به صبر و تحمل عادت می‌دهد و به روح او نیرومندی و مقاومت خاصی می‌بخشد که در برابر حوادث و ناملایمات عقب‌نشینی نکند و به ‌سوی اهداف عالی پیش برود.

از سوی دیگر، در وجود انسان احساسات و غرایز متضادی است که باید آدمی بر همه آن‌ها مسلط باشد و در عین‌ حالی‌ که آن غرایز را به ‌نحو معقول و مشروع ارضا می‌کند، بر کارشان نیز نظارت کند.

این غرایز اگر به ‌طور صحیح رهبری نشود، برای انسان دردسرهای فراوانی ایجاد کرده و باطن او را از توفان‌های نگرانی و وحشت و اضطراب پر می‌سازد و زندگی را بر او تلخ و ناهنجار و مالامال از عذاب و خطا می‌کند ولی اگر به ‌طور خِرَدپسند و در لوای راهنمایی دین و قرآن هدایت شوند، باعث رستگاری و سعادت شده و فرد را به صفات الی انسانی آراسته می‌سازد.

انسان برای تسلط بر غرایز و برقراری نظم و ترتیب در اعمال آن و حفظ اعتدال و هماهنگ کردن تمایلات و رهبری آن‌ها، محتاج به صبر و شکیبایی است که یورش‌های این غرایز از قبیل حسد، شهوت، حبّ جاه، میل به غذا و یورش‌های دیگر او را از پا درنیاورد و در او اختلال ایجاد نکند. این یورش‌ها بسیار خطرناک و ضربه‌زننده هستند و اقناع نفس و دفع این یورش‌ها، با تسلیم‌ شدن و ترک مقاومت‌ کردن و آتش‌بس دادن در برابر آن‌ها امکان‌پذیر نیست و این امیال و خواسته‌های نفس، بیرون از حد و حصر است.

اگر نفس از تسلط بر این غرایز بازداشته شد و عقل آن‌ها را تحت ‌فرمان قرار داد، انسان به ‌سوی کمال می‌رود و اگر به ‌خود واگذار شدند مانند طفل شیرخواری که اگر او را از شیر بازنگیرند، به همان‌ حال بزرگ می‌شود، این غرایز نیز در مسیر غیرعقلانی رشد یافته و قوّت سرکشی خود را افزون می‌سازند.

اَلنَّفْسُ کَالطِّفْلِ إِنْ تُهْمِلْهُ شَبَّ عَلَی

حُبِّ الرِّضَاعِ وَإِنْ تُفْطِمْهُ ینْفَطِمُ

کَمْ حَسُنَتْ لَذَّةٌ لِلْمَرْءِ قَاتِلَة

مِنْ حَیثُ لَمْ یدْرِ أَنَّ السَّمَّ فِی الدَّسَمِ

وَخَالِفِ النَّفْسَ وَالشَّیطَانَ وَاعْصِهِمَا

وَإِنْ هُمَا مَحَضَّاکَ النُّصْحَ فَاتَّهِم

یکی از فواید روزه همین است که برای این پیکار داخلی، انسان را آماده می‌سازد و نیروی شکیبایی او را زیاد می‌کند.

مگر روزه، ترک شهوات، غذا و خوردنی‌های لذیذ و آشامیدنی‌های گوارا و خودداری از اِعمال غرایز نیست؟

فردی که توانست یک ماه و هر روز تقریباً ۱۳ ساعت غذا نخورد، تشنگی را تحمل کند، به غریزه جنسی اعتنا نکند و آزاد زندگی نماید، خواهد توانست در مواقع دیگر نیز از شهوات نامشروع و آلوده‌دامانی، خود را حفظ کند.

بیشتر آلودگی‌ها و گرفتاری‌ها و سقوط در سیاه‌چال‌های زندان‌ها برای همین است که آدمی نتوانسته برای مدت زمانی هر چند کم، خود را در برابر خشم و شهوت نگاه بدارد و شکیبایی پیشه کند.

روزه این حال و این وزن را به انسان می‌دهد که جنبش‌ها و یورش‌های نفسانی او را از این ‌سو به آن ‌سو پرتاب کند. روزه یار و مددکار و راهنمای ماست که هم بتوانیم هجومی را که از خارج به ما وارد می‌شود دفع کنیم و هم حملاتی را که از داخل ما را تهدید می‌کند، بشکنیم.

از این ‌رو است که از روزه، به «صبر» تعبیر شده و آیه کریمه (وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَوةِ) تفسیر به «روزه» گردیده است.

از اینجا معلوم می‌شود روزه در حصول صفت صبر، یک علت و عامل مهم است و به ‌این ‌دلیل است که از آن تعبیر به «صبر» می‌شود. آری، بهترین تقویت‌کننده صبر و شکیبایی، «روزه» و برترین یاد خدا «نماز» است که هر کس از این دو یار قوی کمک بگیرد، بی‌شک بر حوادث، مصائب، هوای ‌نفس و تمایلات شیطانی پیروز می‌شود.