میانگین سن آسیب دیدگان از ۱۴تا ۲۵ سال
امروز چهارشنبه است، اما نه چهارشنبه سوری! متأسفانه ترقه ونارنجک ترکاندن از مدتها پیش شروع شده است. در سالهای گذشته حتی شاهد مواردی از سقط جنین به دلیل ترس از انفجار این وسایل آتش‌زا بوده‌ایم.
برگزاری چهارشنبه سوری، با تمام شادی‌ها و ارزشهای فرهنگی که می‌تواند داشته باشد، چند سالی است که به چالش بزرگی تبدیل شده است. چنانکه بنا بر آمارموجود، سال گذشته ۱۹۸۰ مورد به دلیل آسیب دیدگی مرتبط به حوادث چهار شنبه سوری به اورژانسهای کشور مراجعه کرده‌اند؛ البته گرچه بنابر آمار رسمی ۳۲ درصد آسیب دیدگان این مراسم را دانش آموزان تشکیل می‌دهند، اما برخی آمارها بر رقمی نزدیک به ۷۵ درصد اشاره می‌کند.
دکتر مجید ابهری، رفتارشناس اجتماعی نیز با اشاره به همین آمار می‌گوید: طبق پژوهشهای انجام شده، طی سه سال گذشته میانگین سن آسیب دیدگان بین ۱۴تا ۲۵ سال بوده است. در واقع مراسمی که پیش از این باعث نشاط و همدلی بوده حال به معضلی بدل شده است، زیرا از گذشته‌های دور برای چهارشنبه سوری برنامه‌های خاصی مانند قاشق زنی و شب نشینی وجود داشته و بخشی از آن آتش افروزی بوده است، اما طی سالهای اخیر مردم براجرای مراسم آتش بازی وآتش افروزی آن هم به شکل غیرمتعارف، بیش از سایر موارد تأکید می‌کنند.
جای خالی تفریحات دیگر
به راستی چرا مردم بیش از شب نشینی و صله رحم به آتش بازی رغبت نشان می‌دهند؟
فرخنده سعادتیان، کارشناس ارشد علوم اجتماعی با اشاره به ضرورت تفریح وسرگرمی برای انسان معاصر می‌گوید: بنابر دلایلی همانند ماشینی شدن، انسان امروزی فرصت فراغت بیشتری دارد. بنابراین چنانچه برای این زمان، برنامه ریزی وسیاستگذاری مناسب صورت بگیرد، می‌تواند نقش موثری در افزایش رفاه، ثروت وسلامت شهروندان داشته باشد. اماگاه این مقوله از سوی افراد و متولیان امر مورد غفلت قرار می‌گیرد و افراد با برنامه‌های جایگزین سعی می‌کنند نیازهای خود را رفع کنند. برای مثال، بازارها فضاهای تجاری هستند اما برخی افراد بدون آنکه نیازی به خریدداشته باشند به قصد تفریح وسرگرمی پاساژ گردی می‌کنند. اگر برای این افراد، فرصتها وبسترهای موثری برای تفریح وجودداشته باشد به طورحتم به آن سو می‌روند.
همچنین اگر افراد جامعه به آتش بازی بیشتر علاقه‌مند هستند، یعنی دیگر گزینه‌ها نتوانسته رضایت آنهارا جلب کند. پس باید گزینه‌های دیگری برای تفریح سالم آنها درشب چهارشنبه سوری مورد توجه قرار بگیرد.

در نظر گرفتن فضاهایی برای نشاط
جواد ابراهیمی، مشاور خانواده نیز می‌گوید: برای آنکه آسیبهای هرساله مراسم چهارشنبه سوری را تجربه نکنیم باید برای آن برنامه داشته باشیم، زیرا تنها با ایجاد محدودیت نمی‌توان به طور زیربنایی این آسیبها را کاهش داد؛ بنابراین با تأکید بر محدودیتهای قانونی باید به سرگرمی نیز توجه داشت چراکه بخش عمده‌ای از علاقه مندان به برنامه‌های پرخطر جوانان ونوجوانان و بخصوص پسران هستند؛ پس خانواده‌ها باید سعی کنند درکنار فرزندان برنامه‌های جذاب وسرگرم کننده‌ای برای آنها داشته باشند.
نهادهای متولی همانند شهرداری‌ها و سازمان ملی جوانان نیز می‌توانند در سالنهای عمومی وفضاهای متمرکز با برنامه‌های متنوعی همانند اجرای جنگهای با نشاط، بازیهای بومی ومحلی، موسیقی‌های قومی ومسابقات مهیج مردم را به سوی تفریح وسرگرمی بی‌خطر هدایت کنند. رسانه ملی نیز می‌تواند با نمایش فیلم‌ها وبرنامه‌های جذاب بسیاری از خانواده‌ها را در خانه‌ها سرگرم کند.
دکتر ابهری نیز با تاکید بر برنامه ریزی برای اجرای سالم این مراسم می‌گوید: آسیب دیدگی چشم و قطع انگشتان ازمواردی است که فراوان در چهار شنبه سوری دیده می‌شود، زیرا همسو با رغبت بیشتر به استفاده مواد آتش افروز، این وسایل نیز که اغلب غیر استاندارد هستند به وفور درجامعه عرضه می‌شود. به این ترتیب صدمات یک کار پرخطر با ابزارهای غیر استاندارد بیش از پیش سلامت فرزندان را تهدید می‌کند. اما چنانچه درکنار برنامه‌های سالم وبی خطر متعارف، وسایل آتش افروزی کم خطر با نظارت وکنترل متولیان آن، عرضه شود این مشکلات کاهش می‌یابد.

از ترقه تا جرقه!
چند روز دیگر به چهارشنبه سوری مانده اما فروشگاهی که مواد آتش بازی عرضه می‌کند، پر رونق وپر مشتری است. مادر جوان فهرستی را که به فروشنده داده بررسی می‌کند، آبشارتوسکا ۳۵ هزار تومان، آبشار میخک ۹۰۰ تومان.
کاظمی که مادر دوپسر ۱۲ و۱۵ ساله است، می‌گوید: من هرساله خودم تعداد کمی وسایل آتش بازی کم خطر را برای فرزندانم تهیه می‌کنم وبا هم مراسم شب چهارشنبه سوری را برگزار می‌کنیم. چون یقین دارم اگر من نظارت نکنم و بی‌توجه باشم، خودشان مخفیانه وسایل آتش بازی راتهیه می‌کنند که ممکن است با ناآگاهی وپنهان کاری صدمه ببینند. اما اگر خودم تهیه کنم سعی می‌کنم بی‌صداترین وبی خطرترین وسایل باشند. درواقع با آزادی محدود آن‌ها را راضی نگه می‌دارم.
عرضه‌کنندگان رسمی وسایل آتش‌بازی
جمشید واثق، یکی از عرضه کنندگان رسمی وسایل آتش بازی نیز دراین باره می‌گوید: گرچه بسیاری از افراد و حتی مسؤولان، عرضه چنین کالاهایی را غیر ضروری و خطرناک می‌دانند، اما من در طول شش سال فعالیت در این زمینه، باور دارم اگر ما به طور سالم واستاندارد این ابزار رابا کمترین خطر عرضه نکنیم، علاقه‌مندان آنها را از طریق مسیرهای غیر قانونی مانند کالاهای قاچاق ویا تولیدات زیر زمینی و زیر پله‌ای تهیه می‌کنند. این در حالی است که هیچ نظارت و کنترلی بر روند تولید، نگهداری وعرضه آنها صورت نگرفته است؛ همچنین به دلیل نامشخص بودن عرضه کنندگان، اطلاعات لازم برای شرایط استفاده و نگهداری از این مواد محترقه به خریداران که اغلب نوجوانان وجوانان هستند، داده نمی‌شود.
ازاین رو هر ساله شاهدیم بسیاری از افراد در مسیر تولید، حمل ونقل و استفاده ازاین ابزار دچار آسیب می‌شوند؛ البته هیچکس نمی‌تواند ادعا کند ما وسایل آتش بازی بی‌خطر تولید می‌کنیم، 
اما می‌توان با نظارت متخصصان ونهادهای مسؤول کالاهای کم خطر را عرضه کرد.

خبرنگار: محبوبه علی‌پور