مصطفی وثوقکیا، دبیر کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس درباره مشکلات پرداختن به کتاب در رسانه به خبرنگار ما میگوید: در رسانههای امروز ایران معمولاً اولویت، پرداختن به مسایل سیاسی، اقتصادی و بینالملل است و در ردههای بعدی ورزش و فرهنگ قرار میگیرد.
به باور او، رسانههایی که به حوزه فرهنگ توجه ویژه دارند عموماً به سینما و تلویزیون گرایش دارند و این خودبه خود یعنی به حاشیه رفتن کتاب، گویی بایکوت نانوشته است. کتاب در روزنامهها و خبرگزاریها، راهی به صفحه اول ندارد مگر این که جنجالی پیرامون آن ایجاد شده باشد، چه سلبی چه ایجابی.
دایره تنگتر میشود
وثوقکیا به اهمیت چگونگی معرفی کتاب در رسانه اشاره و اضافه میکند: و چون هر رسانه در این حوزه محدودیت دارد با توجه به تعاریف مشخص شده و خط مشی تعیین شده نمیتوان همه نوع کتابی را معرفی کرد ضمن این که باید به دایره شمول کتاب معرفی شده نیز توجه کرد چرا که رسانه باید برای عموم مردم به معرفی کتاب بپردازد و این خود به خود دایره پرداخت به کتاب را محدود میکند. وی با اشاره به مشکلاتی که به عنوان یک فعال رسانهای در حوزه کتاب با آن مواجه است، میگوید: مشکلات در این حوزه از رسانه شروع میشود؛ به خاطر بیتوجهیهایی که به کتاب میشود. مشکلات بعدی کمبود وقت برای مطالعه کتاب و نوشتن معرفی خوب و شایسته برای آن است و در مراحل بعدی تولید محتوای غنی.
این فعال رسانهای، کتابنخوانی خبرنگاران این حوزه را به دلیل حجم بالای کارشان از معضلات دانسته و خاطرنشان میکند: این مسأله باعث میشود به جای خبرنگار تولیدی با خبربیار یا خبرنگار پوششی روبرو شویم. او مشکلاتی که گاه خبرنگاران در ارتباط با نویسندگان و ناشران دارند را نیز مزید بر علت میداند.
حوزه بی جنجال کتاب
ابراهیم زاهدی مطلق، نویسنده و منتقد که سابقه کار روزنامه نگاری دارد، در این باره به خبرنگار ما میگوید: دست خبرنگاران برای پرداختن به حوزه کتاب باز است اما اینکه مسأله کتاب، تیتر یک نمیشود به سیاستگذاری روزنامهها برمیگردد. حوزه فرهنگ برای روزنامهها، حوزه اصلی و درجه یک نیست. آیا این حوزه برای مخاطب جذابیت ندارد که راهی به صدر اخبار نمییابد؟ به باور این منتقد فرهنگی، واقعیت ژورنالیسم این است که به جنجال و سروصدا نیاز دارد اما حوزه کتاب، حوزه بدون جنجالی است. به گفته او، وظیفه رسانه این است که کتابخوانی را تبلیغ کند. اینکه کتاب تیتر یک نمیشود به این دلیل است که دغدغه صاحبان روزنامهها نیست.
زاهدی مطلق ادامه میدهد: الان روزنامهها، برد 10 یا15سال پیش را ندارند و در فضای مجازی بهتر میتوان کار کرد. برای نمونه رسانه ملی بهترین ساعات پخش را به برنامههای مشارکتی داده، پول میگیرد، برنامه میسازد و پخش میکند. او همه اشکالات را متوجه تصمیم گیرندگان روزنامهها میداند و میگوید: در جامعه ما، مردم و رسانه به سمت چیزهایی میروند که تبدیل به ارزش میشود. الان، کتاب خواندن ارزش غالب نیست و رسانه میتواند این سلیقهها را ارتقا دهد اما رسانهها هم کار خودشان را به درستی انجام نمیدهند.
به گفته او، فرمول بسیار سادهای دارد در جامعه ما چیزهایی ارزشمند هستند که کتاب در سبد آن قرار نمیگیرد چون کسانی که مسؤول پرداختن به آن هستند، جدی اش نمیگیرند.
کتاب، سلبریتی ساز نیست
آیا روزی میرسد که نویسندگان ما تبدیل به سلبریتی شوند؟ زاهدی مطلق پاسخ میدهد: الان نویسندگانی داریم که شناخته شده هستند و کتابخوانها دوست دارند، کتابشان را امضا کنند و با آنها عکس بگیرند اما این که یک نویسنده خوب جای یک فوتبالیست، بازیگر یا خواننده معمولی را بگیرد، انتظار دور از دسترسی است.
او دلیل این ماجرا را چنین میداند که ماهیت کتاب، ماهیت سلبریتی سازی نیست. درهمه جای دنیا چنین است نویسندگان جدی در انگلیس، آمریکا و فرانسه نسبت به نویسندگان زرد در اقلیت هستند، هم از نظر اقبال عمومی و هم چهره شدن. مثلاً در ادبیات انگلیس هنوز کسی جای نویسنده هری پاتر را نگرفته است.
وقتی خبرنگار کتاب، کتاب نمیخواند
این نویسنده و منتقد ادبی در پاسخ به اینکه رسانه چطور میتواند به ترویج کتابخوانی کمک کند؟ میگوید: خبرنگار حوزه کتاب باید دغدغه کتاب داشته باشد و کتابخوان باشد در حالیکه برخی از خبرنگاران حوزه کتاب، خودشان هم کتاب نمیخوانند و تعدادشان هم کم نیست. پشت جلد و شناسنامه کتاب را برای معرفی میخوانند در حالیکه باید کتاب را به معنی جدی بخوانند و لذتشان از آن کتاب را به اشتراک بگذارند. خبرنگار دلش میخواهد که تیترش، صفحه یک بیاید اما دغدغهاش معرفی کتاب و ترویج کتابخوانی نیست. نگرانیاش این است که تیتر من در صفحه یک آمد یا نه! از این تفکر چیزی در نمیآید. به نظر من، خبرنگار کتاب اگر اهل کتاب باشد از کتابخوانی لذتهایی میبرد که اگر آن لذتها را بنویسد برای مخاطب جذاب و خواندنی میشود. او ادامه میدهد: سالها در حوزه رسانه کار کردهام، گاهی خبرنگارانی داشتم که کتابهای اهدایی از سوی نویسندگان را هم نمیخواندند فقط آن را معرفی میکردند. این نوع معرفی کردن، دستاوردی برای آن کتاب ندارد و اتفاق خاصی را رقم نمیزند اما اگر خبرنگار حوزه کتاب، کتابخوان باشد بهتر میتواند آن کتاب را معرفی کند در واقع لذتش را به مخاطب منتقل میکند مثل مداحی که خودش دارد روضه امام حسین (ع) میخواند اما یک قطره اشک نمیریزد. خبرنگار هم برای حوزه کتاب، اشک نمیریزد، مثل مرده شوری که فقط دارد آن را میشوید. زاهدی مطلق درخواستی که از خبرنگاران حوزه کتاب دارد این است که با لذت کتاب بخوانند و بعد درباره آن بنویسند.
نظر شما