مدت‌هاست که حراج آثار هنری در میان مردم و هنردوستان بیش از پیش شناخته شده و از استقبال بسیار خوبی هم برخوردار است. حضور چهره‌های مطرح از دنیای هنر، ورزش و حتی سیاست در این حراجی‌ها و خرید آثار ارزشمند هنری، کنجکاوی مردم را برای دنبال‌کردن اخبار این رویداد بیش از پیش می‌کند و حتی وسوسه خرید آثار را در آنها هم به وجود می‌آورد.

در واقع یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو به اصالت آثار برمی‌گردد و اینکه خریداران آثار هنری چگونه می‌توانند به اصل‌بودن اثری که می‌خرند، اعتماد کنند و اساساً اعتبار این آثار تا چه حد دارای ضمانت است و اگر مشکلی پیش آمد، خریدار به کجا می‌تواند رجوع کند.

مجید ملانوروزی، رئیس موزه هنرهای معاصر و مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی،‌ در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به هویت یک اثر هنری می‌گوید: معمولاً خود هنرمند اثرش را معرفی می‌کند و آن اثر امضا دارد ولی این اتفاق هم افتاده که فرد اثری را که متعلق به خودش است، قبول ندارد. علتش هم می‌تواند این باشد که نمی‌خواسته آن اثر به دلیل ضعیف‌بودن یا غیره به حراج برسد و مایل نیست اثرش در معرض دید عموم قرار بگیرد و یا اینکه اصلاً آن اثر را قبول ندارد. در برخی موارد حتی شده که هنرمند یادش رفته که چنین اثری داشته و آن را خودش خلق کرده است. موضوع اصل‌نبودن آثار بیشتر به هنرمندان فقید و درگذشته برمی‌گردد و این اتفاق خیلی شامل حال هنرمندانی که در قید حیات هستند، نمی‌شود. زیرا اینها خودشان زنده و حاضرند و می‌شود به ایشان استناد کرد. اما اثری که متعلق به یک هنرمندِ درگذشته است، توسط تیم کارشناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت صحت و سقم آن تأیید یا رد می‌شود.

بررسی اصالت با تیم کارشناسی 

وی در ادامه درباره شیوه‌های تحلیل و بررسی یک اثر هنری عنوان می‌کند: مبانی کارشناسی هم به این صورت است که مثلاً خطی که منسوب به میرعماد است را به 2 کارشناس برای بررسی و نظردهی می‌دهیم و آنها نظرشان را اعمال می‌کنند و اگر در نهایت باز هم شک و شبهه‌ای باقی ماند، اثر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. اما وقتی هنرمند زنده است کارشناسی با خودش است زیرا وی حیّ و حاضر است و می‌تواند بگوید این اثر متعلق به کیست.

ملانوروزی ادامه می‌دهد: در واقع در این شرایط هم مشکلی نیست. هنرمندی که اثرش در جایی فروخته می‌شود و ادعا می‌کند که این اثر متعلق به وی نیست، می‌تواند یک درخواست کتبی خطاب به ارشاد بنویسد و موضوع به‌صورت قانونی پیگیری شود. بنابراین نمی‌توان گفت این اتفاق خیلی رایج است و زیاد رخ می‌دهد. اگر کار تقلبی باشد که طی بررسی کارشناسان و آزمایشگاه مشخص می‌شود و اگر هم اثر متعلق به هنرمندی نباشد که خریدار به نام او اثر را خریداری کرده، خسارت به وی پرداخت می‌شود.

هنرمندان پیگیری کنند

رئیس موزه هنرهای معاصر یادآور می‌شود: این بحث مرتبط با اتفاقی است که در حراج «باران» رخ داد و تابلویی به نام محمد احصایی به فروش رفت که بعداً ایشان اظهار کردند تابلو متعلق به او نیست. این هنرمند نیز می‌تواند این موضوع را پیگیری کند. البته در مورد آقای احصایی هم ما تا به حال درخواست مکتوبی مبنی بر بررسی کارشناسی تابلو دریافت نکردیم و ایشان اگر اقدام کنند، حتماً بررسی خواهد شد. درخواست ایشان هم بیشتر در مصاحبه با رسانه‌ها بوده و تا کنون پیگیری جدی نداشتند.

وی در ادامه افزود: واقعیت این است که اگر هنرمند زنده باشد کسی کار تقلبی در حراج‌ها برای فروش نمی‌آورد چون می‌توان به خود هنرمند رجوع کرد. این اتفاق بیشتر برای هنرمندانِ درگذشته اتفاق می‌افتد که آن هم قابل پیگیری و بررسی است و چندان اتفاق و رویداد همیشگی نیست. ضمن اینکه در حراجی‌ها کاتالوگ و بروشور چاپ می‌شود و اگر یک خریدار اثری را از یک حراجی بخرد و 5 سال بعد متوجه شود که اثر تقلبی بوده، می‌تواند آن را به حراجی پس بدهد و خسارتش را دریافت کند. اما این را هم متذکر شوم که تا کنون چنین اتفاقی رخ نداده است ولی در صورت رخ‌دادن کاملاً قابل پیگیری است و جای نگرانی ندارد.

وضعیت حراجی‌ها امیدوارکننده است

ملانوروزی حراجی را یکی از بهترین مکان‌ها برای فروش و عرضه آثار هنری دانسته و می‌گوید: در حراجی‌ها افراد خاصی سرمایه‌گذاری می‌کنند و همین باعث می‌شود فضای کارکردن برای هنرمند فراهم شود و وقتی اثر یک هنرمند به حراجی می‌رود باعث شهرت و اعتبار وی می‌شود. همین اتفاق سبب می‌شود که هنرمند شرایط کاری بهتری نسبت به گذشته داشته باشد و کارش رونق بگیرد. ما از همه حراجی‌هایی که کار حرفه‌ای می‌کنند حمایت می‌کنیم زیرا فروش آثار هنری هم به معیشت هنرمند کمک می‌کند و هم اینکه سبب رونق چرخه اقتصادی خواهد شد. بویژه در مورد آثار ملی همچون هنرهای خوشنویسی و نگارگری حمایت بیشتری داریم زیرا اینها معرف فرهنگ و هنر ایرانی هستند.

وی در پایان می‌افزاید: خوشبختانه حراج «باران» هم به خوبی برگزار شد. در کل، این حراج ارزشمند و پراهمیت بود و در آن آثار خوشنویسی کلاسیکی بود که این حراج را ارزشمند کرد. امیدوارم دست‌اندرکاران «باران» بتوانند سابقه‌ای فراهم کنند و به فضای هنری و فرهنگ خرید آثار هنری در جامعه کمک نمایند. در پایان باید دوباره متذکر شد که با وجود تمام دقت‌هایی که طی برپایی این حراج‌ها انجام می‌شود باز هم باید با اهتمام و تیزبینی بیشتری آثار را مورد بررسی قرار داد و حتماً از هنرمندان در مورد آثارشان استعلام گرفت.