این حوادث که عموماً ناشی از استفاده نادرست از تجهیزات گرمازا و بی توجهی به نکات ایمنی است، همه ساله جان ده‌ها نفر از هموطنانمان را می‌گیرد و خانواده‌های بسیاری را داغدار می‌کند.

درحالی که به باور کارشناسان چنانچه مردم در استفاده از این تجهیزات اندکی دقت به خرج داده و نکات ایمنی مربوطه را رعایت کنند، هرگز شاهد وقوع چنین اتفاقات ناگواری نخواهیم بود.

یکی از نکات بسیار مهم و قابل توجه در این رابطه، طریقه نصب انواع بخاری و وسایل گازسوز و به خصوص نصب دودکش است. نصب صحیح دودکش از این جهت اهمیت دارد که مانع از نشت گاز مونوکسیدکربن -که حاصل سوخت ناقص است- می‌شود. این گاز سمی بی رنگ و بو بوده و به همین دلیل به سادگی قابل تشخیص نیست. این گاز بسیار خطرناک حتی در مقادیر بسیار جزئی موجب مرگ انسان می‌شود.

نشانه‌های مرگ آرام

نشانه‌های مسمومیت با مونوکسیدکربن که به آن قاتل نامرئی نیز می‌گویند، به میزان غلظت آن در خون بستگی دارد. این گاز در غلظت پایین موجب خواب آلودگی، گیجی، خستگی، سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و استفراغ و در غلطت‌های بالاتر سبب خفگی و در نهایت مرگ (آرام) می‌شود.

علایم مسمومیت با منوکسید کربن می‌تواند طیف وسیعی از علایم را شامل شود که در بیماری‌های مختلف دیده می‌شود. بسیاری از این علایم شبیه به علایم سرماخوردگی است و اکثر افراد فکر می‌کنند به دلیل سردی هوا دچار سرماخوردگی شده اند و تمایل به استراحت و خوابیدن پیدا می‌کنند. ابتلای تمام افراد خانواده به علایمی شبیه به آنفلوانزا، بروز مسمومیت در افراد را نشان می‌دهد.

جدای از اینکه سردرد، ضعف جسمانی، سرگیجه و بی‌قراری، تهوع و استفراغ، خمیازه کشیدن بیش از حد و کاهش دید، از علایم عمومی مسمومیت‌هاست؛ حالت خواب آلودگی شدید، کسلی، خستگی و کاهش قدرت عضلانی از جمله علایم اولیه مسمومیت با منوکسید کربن به شمار می‌رود و چنانچه افراد در این مرحله متوجه چنین علایمی شدند، با خارج شدن از فضای آلوده باید از پیشرفت مسمومیت جلوگیری کنند.

خطر سوختن ناقص گاز

باتوجه به اینکه این حوادث بیشتر در اثر سوختن ناقص گاز، تجمع گازهای مسموم کننده و یا کمبود اکسیژن، به دلیل نقص در نصب دودکش و یا به دلیل استاندارد نبودن وسایل گرمازا و نبود تهویه کافی در محلی که دستگاه گازسوز قرار دارد، اتفاق می‌افتد، خاطرنشان می‌شود: در وسایل گرمازای دودکش دار در صورتی که دودکش بدون نقص باشد، عمل تهویه دود (ورود اکسیژن و تخلیه گازهای مصرفی) به خوبی از طریق دودکش، انجام می‌شود، درصورتی که در وسایل گرمازا با شعله روباز و بدون دودکش، این شرایط فراهم نیست بنابراین این وسایل، اکسیژن لازم برای سوختن را نیز از همان محیط می‌گیرند و گازهای حاصل از سوختن را به همان محیط برمی گردانند و از طرفی با توجه به سرمای هوا، افراد راه‌های تهویه، هواکش، پنجره ها، دریچه‌های کولر و درها را نیز می‌بندند و در نتیجه عمل تهویه هوا به درستی انجام نمی‌شود و در اثر سوختن ناقص و وجود گازهای مضر بویژه مونوکسید کربن در محیط، افراد دچار مسمومیت شده و سلسله اعصاب فلج می‌شود؛ در این حالت قدرت هر گونه اقدامی از فرد مسموم سلب شده (قدرت حرکت و تکلم ) و در نهایت منجر به خواب، مرگی آرام و خاموش می‌شود.

دودکش‌ها را جدی بگیریم

درهمین حال با توجه به اینکه نصب و کنترل صحیح دودکش‌های بخاری و لوازم گازسوز و نیز استفاده درست از این تجهیزات، می‌تواند تا حدود بسیار زیادی از میزان خطر بکاهد، چند نکته ایمنی را در این زمینه یادآور می‌شویم.

هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش استاندارد و مجزا و مجهز به کلاهک باشد.

همواره محل اتصال دودکش به وسایل گازسوز را بازرسی و از استحکام و ثبات آنها اطمینان حاصل نمایید.

دودکش‌ها را به طور مرتب بازرسی کنید و از آزاد بودن مسیر دودکش اطمینان حاصل کنید.

عبور دودکش از فضای داخل سقف کاذب و به خصوص حمام به دلیل امکان پوسیدگی و نشت گاز منوکسیدکربن خطرناک است.

در صورتی که دودکش از پنجره به بیرون هدایت شده است باید دارای حداقل یک متر ارتفاع عمودی، از محل خروج از پنجره باشد.

انتهای دودکش‌های توکار باید حداقل یک متر از سطح پشت بام بالاتر باشد.

حتی الامکان از نصب زانوی اضافی در مسیر دودکش خودداری کنید. زیرا زانو کارایی دودکش را کاهش می‌دهد.

هرگز دودکش وسایل گازسوز و هواکش (فن) را از یک لوله یا کانال مشترک عبور ندهید.

آبگرم کن و بخاری حتما باید مجهز به دودکش باشد. از نصب این وسیله‌ها بدون دودکش در محیط‌های بسته جدا خودداری کنید.

استفاده از دودکش‌های آکاردئونی آلومینیومی به علت نبود امکان آب بندی در ابتدا و انتها خطرناک است.

از نصب دودکش درحیاط خلوت‌های رو بسته خودداری کنید. داکت دودکش‌ها باید خروجی از بالا و پایین به هوای آزاد داشته باشد و به هیچ وجه هیچ گاه بالای داکت مسدود نشود.

اگر فضای زندگی خود را با شوفاژ (سیستم حرارتی مرکزی) گرم می‌کنید درزبندی و بستن منافذ به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی مانعی ندارد.

قرار دادن سر دودکش در داخل ظرف آب عمل درستی نیست چرا که در این حالت به هیچ عنوان محصولات حاصل از احتراق نه جذب آب شده و نه در آن حل می‌شود و با این عمل محصولات احتراق شامل co و co2 یا از طریق بخاری و یا از طریق دودکش در محیط پخش می‌شود که این عمل بسیار خطرناک است.

آزمایش عملکرد دودکش

ساده‌ترین آزمایش هر دودکش، دست زدن و لمس آن است. سردی دودکش نشانه عبور نکردن گازهای سمی حاصل از احتراق وسیله گازسوز و زنگ خطری برای شماست.

هنگام خرید و یا اجاره خانه و پیش از نصب وسایل گازسوز به دودکش، مسیر دودکش‌ها را با یک وزنه و طناب محکم از پشت بام تا محل دریچه و مبدأ دودکش کنترل کنید تا از باز بودن آن به طور کامل مطمئن شوید.

تأکید می‌شود در نصب وسایل گازسوز به استانداردهای مربوطه و دستورالعمل نصب شرکت تولید کننده توجه کافی شود و بطور کلی در فضاهای کمتر از ۶۰ مترمربع نصب آبگرمکن و پکیچ خطرآفرین است و نصب آن باید با رعایت ضوابط و پیش‌بینی تهویه مناسب صورت پذیرد.

همچنین توصیه می‌شود در فصل سرما دریچه کولر بسته شود؛ زیرا کانال کولر به خاطر داشتن ارتفاع و قطر بیشتر نسبت به دودکش ساختمان، عمل دودکشی قوی‌تری انجام می‌دهد و می‌تواند به عنوان دودکش عمل کند و جریان خروج دود از دودکش به صورت معکوس انجام شود.

برای جلوگیری از پدیده خطرساز مکش معکوس در ساختمان‌ها لازم است برروی قسمت زیرین درب ورودی هر آپارتمان از دریچه تهویه کرکره‌ای یا آیفونی مناسب به طول 50×20 سانتی متر استفاده شود. همچنین زیر درب‌های ورودی اطاق خواب‌ها نیز حدود 3 تا 5 سانتی متر باز باشد.

هنگام ورود به موتورخانه، درب را باز نگه دارید و چند لحظه تأمل کنید، سپس وارد موتورخانه شوید تا درصورت وجود احتمالی گازهای سمی، تبادل هوا با فضای بیرون انجام گیرد.

توصیه می‌شود، به منظور افزایش ضریب ایمنی در محل نصب وسایل گازسوز، از سنسورهای هشداردهنده گاز CO استفاده شود.

نحوه کمک به کسی که دچار گاز گرفتگی شده است

فرد مسموم را از محیط آلوده به هوای آزاد منتقل کنید.

یقه پیراهن و کمربند و لباس‌های تنگ افراد مسموم را باز کنید.

درصورت امکان عملیات اکسیژن دهی به فرد مسموم را با نهایت دقت شروع کنید.

باز نگه داشتن راه‌های تنفسی و تماس با اورژانس در مراحل بعدی درمانی باید مورد توجه قرار گیرد.

خارج کردن افراد آسیب دیده از محیط آلوده و قرار دادن آنها در محیط باز از مهمترین اقدامات پیشگیرانه محسوب می‌شود.