قدس آنلاین - آغاز نهضت امام خمینی(ره) از حوزه و با حمایت نهاد روحانیت به قیام مردم علیه رژیم پهلوی انجامید و ثابت کرد، نهضت بنیانی دینی داشت. آغاز فعالیت‌های انقلاب اسلامی از محافل مذهبی و اتکای مردم به اندیشه ‌های امام خمینی(ره) که دارای زیرساخت‌های قرآنی بود، جامعه مذهبی ایران را از توجه به روخوانی و قرائت به سمت فهم و محتوای قرآن سوق داد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی این فعالیت‌های قرآنی مردمی منسجم تر شده و پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی نیز با رویکردی علمی و آکادمیک به پژوهش‌های قرآنی روی آوردند و در نهایت به تأسیس مراکز قرآن پژوهی و پژوهشکده انجامید.

*قرآن، جامع ترین منبع سبک زندگی

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم با اشاره به اهمیت قرآن پژوهی به تفاوت این جریان در پیش و پس از انقلاب پرداخته و می‌گوید: قرآن کریم مهم‌ترین و جامع‌ترین منبع و مرجع مسلمانان در حوزه رفتارها، سبک زندگی و علوم انسانی است. زمانی که جامعه ما از دستورهای قرآن درس گرفته و به آن عمل کند، جامعه‌ای قرآنی خواهد بود.

حجت الاسلام محمد صادق یوسفی مقدم با بیان این مطلب که در هر دوره ای که مسلمانان، به قرآن به عنوان مرجع و منبع زندگی‌ساز روی آوردند، تحولات گسترده‌ای در جهان اسلام روی داد، اظهار می‌دارد: در قرن 14 هجری، زمانی که مسلمانان به تفاسیر اجتماعی قرآن مانند تفسیر المیزان و... توجه کردند، نقش مهمی در تحولات اجتماعی و جان دادن به جامعه اسلامی ایفا کردند.

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم به پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان نمونه عینی این رویداد اشاره کرده و می‌گوید: پیروزی انقلاب اسلامی تأثیر ویژه ای بر روند مرجعیت قرآن در زندگی مردم گذاشت، زیرا انقلاب اسلامی یک جریان فکری و اعتراض فرهنگی نسبت به آنچه در جهان اسلام رخ می‌داد، بود.

وی می‌افزاید: مبانی فکری این اعتراض فرهنگی از قرآن کریم تأمین می‌شد، برهمین اساس پس از پیروزی انقلاب اسلامی جریان قرآنی و قرآن پژوهی با مشارکت فعال اندیشمندان، محققان، مبلغان و حتی توده‌های مردم رو به رشد گذاشت.

حجت الاسلام یوسفی مقدم با انتقاد از شرایط مهجوریت قرآن اضافه می‌کند: با وجود گذشت 38 سال از پیروزی انقلاب و جان گرفتن جریان قرآن پژوهی کشور، هنوز نمی توانیم ادعا کنیم قرآن از مهجوریت خارج شده است. هنوز برای قرآنی کردن و ساختار قرآنی دادن به علوم انسانی و اسلامی به کوشش بیشتر نیاز داریم تا به نقطه مطلوب برسیم.

*توسعه قرآنی در نظام اسلامی

رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم با بیان اینکه امام خمینی(ره) آغازگر فعالیت‌های قرآنی کشور بودند، می‌گوید: مبانی فکری امام(ره) به عنوان بنیانگذار انقلاب اسلامی منبعث از قرآن بود و برهمین اساس ایشان مردم و مسؤولان را به قرآن ارجاع می‌دادند.

وی تأکید می‌کند: این یک واقعیت بوده و هست که قرآن زیر ساخت اصلی انقلاب است و برای ادامه راه انقلاب باید حوزه‌های قرآن پژوهی ساماندهی می‌شد. 

حجت الاسلام یوسفی مقدم با اشاره به توسعه حوزه‌های آموزش، پژوهش و ترویجی قرآن پس از پیروزی انقلاب، تصریح می‌کند: پس از پیروزی انقلاب قرائت قرآن تخصصی‌تر و سامان یافته تر شد. در آموزش قرآنی به جامعیت رسیدیم و در حوزه پژوهش نیز مؤسسات قرآنی شکل گرفتند که مرکز فرهنگ و معارف قرآن پیشتاز آن‌ها بوده و درهمین راستا امروز به پژوهشکده ارتقا یافته است.

عضو شورای علمی گروه تفسیر موضوعی می‌افزاید: در نهادها و سازمان‌های نظام جمهوری اسلامی، نهادها و معاونت‌های قرآنی در حال شکل‌گیری و تقویت است. همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی به این عرصه وارد شده که به تأسیس شورای توسعه فرهنگ معارف قرآن انجامیده که خود آن دارای چندین کمیسیون فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و تبلیغ است. هریک از این کمیسیون‌ها زیر مجموعه‌هایی دارند. با این برنامه‌ها، جمهوری اسلامی در فهم و محتوای قرآن رشد خوبی داشته است.

مدیر گروه فرهنگ نامه‌های قرآنی با گلایه از سیاسی ساختن فعالیت‌های قرآنی می‌گوید: گاهی احساس می‌شود برخی جریان‌های سیاسی برای منافع حزبی خود از بحث‌های قرآنی استفاده می‌کنند؛ درحالی که نباید فعالیت‌های قرآنی به مستمسکی برای آمال سیاسی تبدیل شود.

حجت الاسلام یوسفی مقدم می‌افزاید: اصل باید برفعالیت‌های قرآنی قرار داده شود، زیرا جامعه ما به فرهنگ قرآنی نیاز دارد و کسانی که به قرآن اعتقاد دارند، باید از سیاسی کاری در این زمینه پرهیز کنند.

 *نگره‌های انقلابی و تفسیرنویسی انقلابیون

 حجت الاسلام دکتر محمد علی مهدوی راد با بیان اینکه تفسیرهایی که در دوره انقلاب نوشته شد، نگرشی اجتماعی دارند، می‌گوید: این رویه تفسیرنگاری از صد سال پیش و از دوره «عبدو» آغاز شده بود و از قرآن به عنوان برنامه زندگی مطرح و پیش روی انقلابیون و مبارزان مسلمان در کشورهای عربی و ایران قرار گرفت. این نگاه مصلحان، متفکران، روشنفکران و مبارزان مسلمان به قرآن به عنوان راهنمای زندگی فردی و اجتماعی بود.

مدیر کتابخانه تخصصی قرآن قم با مقایسه قرآن پژوهی پیش و پس از انقلاب به جریان قرآنیون تبریز اشاره می‌کند و اظهار می‌دارد: علامه طباطبایی پس از هجرت به قم و آشنایی با مسایل جامعه «المیزان» را نوشتند، در حالی که پیش ازآن تحت تأثیر مکتب قرآنیون تبریز تفسیر «البیان فی موافقه حدیث مع القرآن» را نوشته بود که عاری از دیدگاه‌های اجتماعی بود، بنابراین شرایط سیاسی و اجتماعی در نگرش‌های قرآنی مبارزان تأثیرگذار بود.

استاد دانشگاه تربیت مدرس با تأکید براینکه هر یک از فعالیت قرآنی مبارزان انقلاب منشأ خیر بود؛ می‌افزاید: یکی از تفاسیر تأثیرگرفته از شرایط اجتماعی و سیاسی انقلاب، «تفسیر راهنما» آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود.

این کارشناس و قرآن پژوه به تأسیس مراکز قرآنی پس از پیروزی انقلاب اشاره می‌کند و می‌افزاید: در همان سال‌های اولیه پیروزی انقلاب(سال 62) که یادداشت‌های اولیه «تفسیر راهنما» به قم آورده شد تا کار تدوین آن صورت بپذیرد،گروهی تشکیل شد که بعدها به مرکز فرهنگ و معارف قرآن تبدیل شد.

  سردبیر مجله «آیینه پژوهش» می‌افزاید: جریان قرآن شناسی کشور مرهون نگارش «تفسیر راهنما» و فرهنگ قرآن است، زیرا بن مایه اصلی مرکز فرهنگ و معارف قرآن، تدوین یادداشت‌های اولیه تفسیر راهنماست.

وی تأکید می‌کند:  قرن 14 قمری که قرن تحول در رویکرد به تمدن اسلامی است، تفسیرهایی مانند اثنی عشری،  پرتویی از قرآن مرحوم طالقانی، نمونه و المنار نوشته شده است، بنابراین وقتی مفسر، قرآن را ملاک عمل می‌داند و دغدغه‌هایش مسایل اجتماعی باشد، رویکردش به بعد اجتماعی قرآن گسترده‌تر خواهد شد.