بابک رحیمیان- گونه نادر هوبره یکی از پرندگان ارزشمند و در معرض انقراض است که به‌عنوان گونه‌ای حمایت‌شده موردحفاظت قرار دارد و به‌عنوان گونه‌ای آسیب‌پذیر در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت( IUCN ) نیز به ثبت رسیده است.

شکار و قاچاق هوبره به کشورهای حوزه خلیج‌فارس به دلیل علاقه بسیار زیاد شیوخ عرب، نسل این پرنده را در آستانه انقراض قرار داده است و به دلیل فراوانی این پرنده در استان خراسان رضوی حال به محلی برای جولان قاچاقچیان تبدیل‌شده است.

در کشورهای عربی، سنت دیرینه‌ای برای شکار هوبره وجود دارد و لذا ساکنان این کشورها، پرندگان شکاری را برای شکار هوبره تربیت می‌کنند و به همین دلیل، تعداد هوبره‌ها در این کشورها کاهش چشمگیری یافته و بازار پرسودی برای قاچاق این پرنده به این کشورها ایجادشده است.

دشت «سیر خون» دلش از دست قاچاقچیان خون است

دشت سیر خون به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های تحت حفاظت محیط‌زیست در شهرستان خواف در خراسان رضوی ازجمله مناطقی است که به واسطه جولان صیادان غیرمجاز و تله‌های زنده گیری متعدد دلش از دست قاچاقچیان خون است.

دستگیری و انهدام افزون بر ۲۵ باند قاچاق بین‌المللی پرنده به گفته مدیرکل سازمان محیط‌زیست و تنها در یک سال باید حدیث مفصل خواند از این مجمل.

این منطقه واقع در استان خراسان رضوی دارای ۱۲ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان است و به دلیل برخورداری از وجود رودخانه کال شور مژن‌آباد و وجود زیستگاه‌های تالابی، بیابانی و جنگل دست کاشت گونه تاغ زرد به توقفگاه و کریدور مناسبی جهت مهاجرت پرندگان از شمال استان خراسان رضوی به مناطق جنوبی کشور و البته کمینگاه قاچاقچیان تبدیل‌شده است.

مسافران غیر قانونی و عبور از مرز های قانونی 

قاچاق پرنده و سود ناشی از آن به حدی است که حتی پای بسیاری از حاملان مواد مخدر را به این تجارت بازکرده است.

در آستانه سپیده‌دم و در حوالی مشهد مقدس اتوبوس‌های مسافربری بسیاری را که از زاهدان تا مشهد شبانه طی طریق کرده‌اند را مشاهده می‌کنی که برای تحویل چمدان‌های مسافران غیرقانونی به خودروهای در انتظار لحظه‌ای در کنار جاده توقف می‌کنند.   

آن‌ها مسافرانی غیرقانونی دارند که از افغانستان تا مشهد مقدس از همین راه‌های قانونی و از مقابل دیدگان ده‌ها پاسگاه و امور انتظامی آن‌ها را به مشهد مقدس منتقل می‌کنند و این مسافران همان‌گونه‌های پرندگان حفاظت‌شده هستند که هیچ‌گاه نامشان در لیست هیچ اتوبوسی قرار نداشته  و از دامنه چتر امنیت و حفاظت خارج هستند.

فرش قرمز قاچاق از مرز میر جاوه درسیستان و بلوچستان واز دوغارون در خراسان رضوی تا مشهد و سپس تا بوشهر و درنهایت تا آن‌سوی خلیج‌فارس پهن است و لذا در این راستا برای کشیدن این فرش از زیر پای دلالان حیات‌وحش نیازمند عزم ملی هستیم.  

قیمت پرندگان از خودروهای لوکس نیز سبقت‌گرفته است

بسیاری از افراد محلی و بومی که به دلیل تأمین معاش زندگی خود در قلاب قاچاقچیان بین‌المللی و واسطه‌های قرار دارند نسبت به تله گذاری وزنده گیری این پرنده در مناطق مختلف خراسان ازجمله شهرستان خواف اقدام می‌کنند اما به چند اسکناس هزارتومانی این پرندگان را به قاچاقچیان تحویل می‌دهند غافل از اینکه قیمت این پرندگان از خودروهای لوکس امروزی نیز سبقت‌گرفته است.

به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی هرچند که زنده گیری این پرنده توسط صیادان بومی سود چندانی به همراه ندارد اما قاچاقچیان حرفه‌ای این پرنده را در بازارهای داخلی تا قیمت ۲۰۰ هزار تومان و آن‌طرف آب‌های حوزه خلیج‌فارس تا ده‌ها میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌کنند.

حمید صالحی با اشاره به اینکه خراسان رضوی از زیستگاه‌های پرندگان شکاری در سطح کشور است ادامه می‌دهد: در این سودای قاچاق پرنده‌های شکاری بالابان مشتری و البته قیمت‌های گزافی را به خود اختصاص دادند.

وی می‌گوید: خریدوفروش پرنده‌های شکاری که به ازای هر قطعه توسط شیوخ عرب افزون بر ۱۰۰ میلیون تومان پول پرداخت می‌شود طبیعی است که پای گروه‌های مافیایی بسیار قدرتمند را در این بازار باز می‌کند.

وی بابیان اینکه در حال حاضر ۴۱ منطقه در استان خراسان رضوی در قالب بوستان‌های ملی، مناطق حفاظت‌شده، پناهگاه‌های حیات‌وحش و مناطق شکارممنوع تحت پوشش این اداره کل هستند اما امکانات موجود اجازه مقابله همه‌جانبه با قاچاقچیان را نمی‌دهد.

بمب‌هایی که برای تمامی صیادان کارساز نیست

هوبره از پرندگانی است که حتی وقتی احساس خطر می‌کند، ترجیح می‌دهد روی زمین راه برود یا بدود.

رنگ بدن هوبره‌ها بارنگ زیست‌گاه آن‌ها تناسب زیادی دارد و به همین سبب به‌خوبی می‌توانند خود را از دید دشمنان مخفی کنند اما  این فریب‌ها در مقابل صیادان خاصیتی ندارد.

اگر ‌در هنگام پرواز، یک پرنده‌ی شکاری هوبره را تعقیب کن، این پرنده از روش جالبی برای دفاع از خود استفاده می‌کند.

هوبره در این حالت، مدفوع چسبناک خود را مانند یک بمب به سمت پرنده‌ شکاری تعقیب‌کننده پرتاب می‌کند و این بمب طبیعی، که بسیار چسبناک است، پروبال پرنده‌ی شکاری را به هم می‌چسباند و مانع ادامه‌ی پرواز آن می‌شود.

این شیوه دفاعی هرچند لقب بمب‌انداز به این‌گونه نادر بخشیده اما قاچاقچیان حیات‌وحش از این بمب‌ها هراسی نداشته و به گفته سرپرست اداره محیط‌زیست شهرستان خواف باید از روش‌های سخت‌گیرانه و قاطعانه برای حفظ میراث حیات‌وحش بهره برد.

یک‌دهم استانداردهای جهانی هم نیرو نداریم 

شاید نخستین نکته‌ای که برای مقابله با قاچاقچیان به ذهن متبادر می‌شود روند عملکرد یگان حفاظت اداره محیط‌زیست است اما به گفته مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی تعداد این افراد برای اجرای صحیح وظایف خویش حتی به‌اندازه یک‌دهم استانداردهای جهانی هم نیست.

مدیرکل محیط‌زیست خراسان رضوی می‌گوید: بر اساس استانداردهای جهانی باید به ازای هر دو یا سه هزار هکتار یک محیط بان باید وجود داشته باشد اما در خراسان رضوی برای هر۳۰ تا۴۰ هزار هکتار یک محیط بان در اختیارداریم.

حمید صالحی بابیان اینکه در میزان مناطق تحت حفاظت این اداره کل با رقم دونیم میلیون هکتار مقام نخست کشور راداریم  اما با توجه به گستردگی مناطق تحت پوشش برای کنترل حوزه استحفاظی با کمبود نیرو جدی مواجه هستیم.

فصل قاچاقچیان فرارسیده است

صالحی قاچاق پرندگان شکاری توسط گروه‌های بین‌المللی  و انتقال آن‌ها از افغانستان به ایران و سپس  به سمت جنوب کشور و درنهایت به سمت کشورهای حوزه خلیج‌فارس و عربی را در این زمان به فصل قاچاقچیان تعبیر می‌کند.

وی تایباد-مشهد-بوشهر را خط قاچاق می‌خواند و می‌گوید: همه‌ساله در این فصل باسیل ورود گونه‌های جانوری به‌ویژه بالابان از طرف کشور افغانستان و از طریق شهرستان مرزی تایباد به سمت ایران هستیم که در طی سال‌های گذشته نیروهای مرزبانی نقش فعالی در کشف این پرنده‌های قاچاق داشتند.

سه نفر برای حفاظت از میراث یک کشور

شهرستان مرزی تایباد و باخزر که به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست به خط مقدم قاچاق پرندگان از افغانستان به ایران مبدل شده است اما در کمال ناباوری باوجود وسعت ۱۶ هزار و ۱۸۱ هکتار منطقه تحت کنترل تنها با سه محیط بان اداره می‌شود.

مدیر محیط‌زیست خراسان رضوی با اعتراف به اینکه در شهرهای تایباد، باخرز و تربت‌جام با کمبود نیرو مواجهیم می‌گوید: تقویت یگان حفاظت، آشنایی مردم محلی با حیات‌وحش،افزایش تعداد همیاران محیط‌زیست و آموزش مردم محلی، افزایش جریمه‌ها و تأمین وثیقه‌های سنگین  توسط مراجع قضایی ازجمله راهکارهایی است که باید با حساسیت و جدیت بیشتری دنبال شود.

وی یادآور می‌شود برای کشاورزان و روستائیان باید تبیین شود که پرنده‌های شکاری نقش بسیار مهمی در ایجاد تعادل جمعیت جوندگان دارند  و به‌طور غیرمستقیم به حفظ محصولات کشاورزان کمک می‌کنند و یا هوبره نقشه مؤثری در محافظت از درخت گز و طاق دارد و باوجوداین پرنده هیچ آفتی نمی‌تواند مانع رشد آن شود.