محمود مصدق: در کنار خیابان تابلویی که  نشان  از ورود به احمدیه باشد. احمدیه که تا چندی پیش " احمد آباد " نام داشت در حاشیه اسلامشهر و در ۲۵ کیلومتری تهران قرار گرفته است. بیشتر اهالی آن  را که در تنها خیابان اصلی اش به نام عبدی زاده اقامت دارند کسانی تشکیل می دهند که خانه و کاشانه خود را رها کرده و به امید یافتن شغلی مناسب و زندگی بهتر به تهران آمدند اما وقتی نتوانستند جذب نظام اقتصادی این کلانشهر شوند به ناچار به اطراف آن پناه آوردند تا با  انجام کار در بخش های بازیافت زباله، معدن ، ساختمان سازی  حفر چاه و غیره  بتوانند  با درآمد ناچیز شان روزگار سپری کنند . 

کارفرمایان سوء استفاده می کنند

"رجب"مرد میانسالی که به تازگی  شغلش را از دست داده است می گوید : قبلاً آرماتور بند ساختمان بودم اما با رکودی که  از دو سال قبل بر بخش مسکن  حاکم شده است ، بیکار شده ام .وی که در خانه ای ۵۰ متری و نا ایمن ساکن است و سه فرزند دم بخت دارد ، می افزاید: الان دو روز کار دارم  و ۱۰ روز هم بیکارم بنابراین  ناهار و شام  بچه هایم  شده آش .

محمد هم که دختر دو ساله در بغل دارد و به همراه همسرش در حال مراجعه به منزلش واقع در کوچه گلبهار است،می گوید : تا چند ماه پیش در یک کوره پزی کار می کردم اما آجر  این روزها خریدار چندانی ندارد در نتیجه  صاحب آچر پزی عذر مرا خواست .

محمد زمین کشاورزی  دارد اما به دلیل تداوم خشکسالی در استان یزد مجبور شده به تهران بیاید و در شهرک احمدیه ساکن شود.او می می گوید: خیلی از ساکنان این شهرک که کارگران ساده و فصلی هستند و درآمد کمی دارند و طی ماه های گذشته به دلیل مشکلات اقتصادی کارخانه ها بیکار شده اند.در چنین شرایطی برخی از کارفرمایان از شرایط سوءاستفاده می کنند ، وقتی برای کار کردن  پیش آن ها  می رویم می گویند بیا  اما با حقوق ۵۰۰ هزار تومان در ماه .

وی می گوید: وضع مالی حدود ۵ درصد خانوارهای این شهرک خوب است و مابقی بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ هزار  تومان  در هر ماه درآمد دارند ، با این میزان درآمد که هزینه اولیه یک خانوار سه نفره تامین نمی شود  چگونه می توان به فکر  فرزند بیشتر بود ؟

وی می گوید:اینجا  نه  مدرسه داریم نه پارک و باشگاه ورزشی اما  بجای آن ها معتاد و توزیع کننده مواد مخدر و مشروبات الکلی زیاد داریم به همین  دلیل خانواده ها احساس امنیت  نمی کنند .

کمی آن طرف تر  و به فاصله یک کیلومتری این شهرک، ضیاء شهر قرار دارد. این شهرک اگرچه از لحاظ امکانات رفاهی و خدماتی اندکی بهتر از  احمدیه  است اما از بیکاری ، اعتیاد و دیگر آسیب های  اجتماعی وضعیت مشابهی با  آن دارد .

داود مدیر یک بنگاه املاک که تا سال ۷۲ در یک شرکت تولید کفش مشغول به کار بوده و پس از اخراج از آنجا به ضیاء شهر آمده  است ،  می گوید: دو سه سال می شود که مشتری ندارم . یعنی گاهی اتفاق می افتد در ماه یک معامله  هم انجام نمی دهم .وی می افزاید : وضع اقتصادی خانواده ها خیلی بد است و تحمل چنین شرایطی برای خیلی از آن ها ممکن نیست .

مشکلی که به فرصت تبدیل می شود

مجید ابهری؛ پژوهشگر و متخصص علوم رفتاری در گفت و گو با خبرنگار ما توزیع نامناسب ثروت ، فقدان زیر ساخت های کارآفرینی در روستاها و شهرها ، نبود صنایع تبدیلی  کشاورزی ، تداوم خشکسالی ها و کم آبی را از عوامل مهم بروز پدیده حاشیه نشینی در تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران می داند و می گوید:اگر نگاهی واقع بینانه و علمی به این پدیده که ریشه عمده مخاطرات اخلاقی و اجتماعی شهرها است ، داشته باشیم  و حمایت های لازم را که تا کنون  از حاشیه نشینان دریغ شده است ، صورت دهیم ، آنگاه این مشکل ناخواسته شکل بهتری می گیرد و به فرصت تبدیل می شود .

وی با اشاره به این که ، ۸۰ درصد دستفروشان ، کودکان کار ، خرده فروشان مواد مخدر ، سارقان لوازم خودرو ، تولید و عرضه کنندگان مشروبات الکلی و مالخرها در حاشیه شهرها زندگی می کنند می گوید : از آنجایی که بیشتر ساکنان حاشیه کلانشهرها  بی سواد یا کم سواد  و فاقد مهارت های شغلی هستند، ارایه آموزش های فنی و حرفه ای به این افراد و افزایش  میانگین درآمد مالی آن ها از سوی دولت به پایداری هنجارهای اجتماعی  در آن ها  می انجامد .

نتوانسته ایم مانع مهاجرت حاشیه نشینی شویم

حسن صادقی معاون دبیرکل خانه کارگر نیز با اشاره به این که  مکانیزم هایی تعریف نشده تا عواملی که باعث کوچ روستاییان و مردم شهرهای کوچک به حاشیه کلانشهرها است،برطرف شوند ، می گوید:  آنچه که می بایستی اجرا می شد اما نشد توزیع عادلانه ثروت در سراسر کشور بود تا واحدهای تولیدی و صنایع تبدیلی که در  اشتغال زایی افراد نقش دارند شکل بگیرند که این اتفاق نیفتاد از این رو و برغم اعمال سیاست های بازدارنده هنوز نتوانستیم مانع مهاجرت بی رویه و حاشیه نشینی در کلان شهرها شویم .

 ۸۰ درصد دستفروشان ، کودکان کار ، خرده فروشان مواد مخدر ، سارقان لوازم خودرو ، تولید و عرضه کنندگان مشروبات الکلی و مالخرها در حاشیه شهرها زندگی می کنند.وی با اشاره به ضرورت ترویج فرهنگ کار و اشتغال در بین حاشیه نشینان،می گوید: پایین بودن میانگین درآمد در این گونه مناطق باعث شده تا خیلی از افراد انگیزه ای برای کار سالم نداشته باشند.مثلاً در کهریزک ، فشاویه و احمد آباد مستوفی که بیشتر واحدهای تولید ، تالارها و ... در این مناطق احداث شده، نرخ بی کاری در این مناطق زیاد است .

وی می افزاید: چنین مسایل و پدیده هایی ملی هستند و باید همه به آن توجه کنند.یعنی بجای نگاه بخشی و فردی باید با نگاه ملی به مقابله با این گونه مسایل و پدیده برویم.

توقف افزایش حاشیه نشینی

اما دکتر مهدی امیری اصفهانی، قائم مقام معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم قوه قضاییه اقدامات صورت گرفته از سوی دولت و دیگر دستگاهای مسئول را تا حدی نتیجه بخش خوانده  و می گوید : مقابله با حاشیه نشینی  از دومنظر مورد توجه قرار گرفت.  یکی این که  تلاش شده تا مناطق جدید حاشیه نشین دیگر ایجاد نشود و دوم این که اقداماتی در دستور کار قرار گرفته تا جرایم و ناهنجاری هایی موجود در این گونه مناطق مدیریت شود .در واقع ما  همزمان در  دو مسیر  پیش می رویم اما چون قوه قضاییه نقش مباشرتی ندارد بلکه نقش راهبری و هماهنگی با دستگاه های مسئول را  دارد لذا در حال حاضر یک کارگروه ملی به منظور  پیشگیری از ایجاد  و گسترش حاشیه نشینی در کشور با مسئولیت معاونت اجتماعی قوه قضاییه تشکیل شده است که بحمدا...  طبق گزارش های رسمی طی یکسال اخیر حتی یک متر افزایش حاشیه نشینی  در کشور نداشته ایم و هر چه هست از قبل می باشد .

وی می گوید:از سوی دیگر به موازات جلوگیری از افزایش مساحت  حاشیه نشینی اقداماتی در زمینه کنترل سرقت ، توزیع مواد مخدر ، طلاق ،نا امنی و دیگر ناهنجاری های اجتماعی در این گونه مناطق  انجام داده ایم که نتیجه آنرا  در طولانی مدت خواهیم دید .