به گزارش «قدس آنلاین»، به همت رایزنی فرهنگی ایران در صربستان و با همکاری دانشکده الهیات ارتدوکس دانشگاه بلگراد، همایش علمی «مسیحیت، اسلام و جهان بدون خشونت» در محل این دانشکده برگزار شد.
در این همایش که با حضور سفیر و رایزن فرهنگی ایران در صربستان، رییس دانشکده الهیات ارتدوکس، مشاور عالی وزیر فرهنگ صربستان و جمعی از استادان دانشگاهی از صربستان و ایران برگزار شد، حسین ملاعبداللهی، سفیر کشورمان در صربستان و پوزویچ، رییس دانشکده الهیات ارتدوکس به همراه هشت تن از استادان مسلمان و مسیحی، در میزگردهای صبح و بعدازظهر، مقالات خود را با موضوع دین و خشونت ارایه دادند. جلسات علمی این همایش با پرسش و پاسخ و بحث گروهی ادامه یافت.
سخنرانان در این همایش عمدتاً درباره ظرفیت دین در پاسخگویی به مشکلات بشری، نظریه‌های برخورد یا گفت‌وگوی تمدن‌ها و مذاهب و موضع‌گیری‌های رهبران دینی و تأثیرات مفید یا مخرب آنها در جهان امروز سخن گفتند.
چهار تن از استادان مسلمانی که در این همایش مقالات خود را ارایه دادند عبارت بودند از: حجت‌الاسلام محمدمهدی تسخیری، رییس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت‌الاسلام احمد مازنی، استاد دانشگاه و نماینده مجلس شورای اسلامی ایران، سعاد نصوفوویچ، رییس‌العلمای صربستان و سعید خلیل‌اویچ، از مرکز علوم دینی قم در بلگراد.
همچنین چهار تن از استادان دانشکده الهیات ارتدوکس صربستان در این همایش مقالات خود را ارایه دادند که شامل: زوران کرستیچ، الکساندر جاکوواتس، ازدراوکو یووانوویچ و ازلاتکو ماتیچ، می‌شدند.
گفت‌وگو تنها مسیر شناخت و همدلی است
حسین ملاعبداللهی، سفیر ایران در صربستان در سخنرانی خود در این همایش گفت: هدف از برگزاری این نشست، گفت‌وگو در خصوص یکی از نیازهای امروز جهان بشری است. گفت‌وگو در بین متفکران، اندیشمندان، مروجین و پیروان ادیان اسلام و مسیحیت به یکی از مهم‌ترین نیازهای کنونی جامعه بشریت تبدیل شده است.
وی سپس ضمن اشاره به پدیده خطرناک، کور و خشونت‌بار افراط‌گرایی دینی در جهان و گفتن اینکه این خشونت تند، چهره یکی از ادیان مهم آسمانی یعنی اسلام را مخدوش کرده است، بیان کرد: این نشست نماد کوچکی است از عقلانیتی که همه ابنای بشر برای همزیستی در کنار یکدیگر نیاز دارند. گفت‌وگو تنها مسیری است که می‌تواند این این عقلانیت را تجسم بخشد.
ملاعبداللهی ادامه داد: گفت‌وگو تنها مسیری است که موجب شناخت و همدلی خواهد شد و همه را در کنار هم قرار خواهد داد و فهم مشترک، ایمان مشترک و اهداف مشترک ایجاد خواهد کرد. امروزه بیش از هر زمانی بشریت محتاج جهانی عاری از خشونت است. جهانی که در آن همه انسان‌ها فارغ از هر نوع دین، آیین و باوری که دارند به یکدیگر احترام بگذارند، عشق بورزند، برای سعادت یکدیگر تلاش کنند و برای ساختن جهانی پر از صلح و امنیت دست در دست یکدیگر دهند و با کوشش و تلاش مشترک سعادت و خوشبختی را برای عالم بشریت عینیت بخشند.
سفیر کشورمان همچنین خطاب به اندیشمندان دینی شرکت‌کننده در همایش اظهار کرد: بی‌تردید شما متفکران، اندیشمندان و استادان هریک به سهم خود می‌توانید با ارایه تجربیات خود پرده از ابهاماتی بردارید که مانع شناخت دقیق از یکدیگر شده است.
در ادامه پردراگ پوزوویچ، رییس دانشکده الهیات ارتدوکس دانشگاه بلگراد نیز توضیحاتی درباره تاریخچه صد ساله این دانشکده ارایه داد و با اشاره به همکاری فرهنگی آن با رایزنی فرهنگی ایران، توضیحاتی درباره سفر سال گذشته خود با هیأتی دانشگاهی از صربستان به کشور ایران بیان کرد.
به گفته پوزوویچ، ایران دارای یکی از قدیمی‌ترین فرهنگ‌ها و تمدن‌های جهان است و سهمی فراوان در پایه‌گذاری تمدن جهان داشته است.
وی سپس از نظام آموزشی ایران، تساهل و مهربانی ایرانی‌ها در برخورد با خودش که همه جا به او که لباس کشیشی به تن داشت احترام می‌گذاشتند و نیز از رفتار برابر ایرانی‌ها با ملل و ادیان دیگر به نیکی یاد کرد.
دین، قربانی افراط‌گرایی
افندی سعاد نصوفوویچ، رییس‌العلمای صربستان هم در سخنرانی خود با موضوع «اعتدال و افراط‌گرایی در متون اسلامی» ضمن اشاره به اینکه همه ما هر روز با چالش‌های بیشتری در عرصه افراط‌گرایی مواجه هستیم و دین قربانی آن است، گفت: لازم است به تحلیل عواملی بپردازیم که افراط‌گرایی را ایجاد کرده‌اند. باید بگویم که در وهله نخست در اسلام اعتدال وجود داشت، سپس بنیادگرایی و در نهایت افراط‌گرایی در وجوه مختلف آن پدید آمد. گرایش تکفیری نیز ضرورتاً یکی از عرصه‌های افراط‌گرایی دینی است.
در ادامه همایش زوران کرستیچ، در سخنرانی خود با موضوع «مسئولیت‌پذیری متدینان در ارتباط با صلح» ضمن اشاره به مسئولیت مضاعف دین‌داران برای حفظ آرامش گفت: مؤمنان از سویی باید تلاش خستگی‌ناپذیر برای تأکید بر صلح‌دوستی دین‌مدارانه در زندگی عمومی داشته باشند و از سوی دیگر باید به شدت علیه دین‌های کاذبی که به دنبال ایجاد جنگ‌های به اصطلاح دینی جدید هستند مبارزه کنند.
وی با تأکید بر اینکه دین و صلح به هم گره خورده است، گفت: هرچه دین اصیل‌تر باشد، اعتقاد آن به صلح نیز بیشتر است و متأسفانه هر چه خیانت به دین بیشتر شود، به همان اندازه جنگ نیز افزایش پیدا می‌کند.
سخنران سوم میزگرد حجت‌الاسلام احمد مازنی، نماینده مجلس شورای اسلامی بود که درباره «گفت‌وگو تنها راه همگرایی بین ادیان» صحبت کرد.
مازنی ضمن اشاره به اینکه رهبران ادیان الهی در برابر واقعیت موجود در عصر حاضر نیازمند همگرایی هستند، گفت: آنچه در نقطه مقابل رهبران دینی صف‌آرایی کرده عبارتست از: تلاش گسترده دشمنان مشترک برای دین‌زدایی از زندگی بشر. ترویج خشونت و افراطی‌گری به نام دین، توجیه رفتار حاکمان برخی کشورها به نام دین یا به عبارت دیگر به جای دینی کردن سیاست، سیاسی کردن دین است.
وی تأکید کرد: مسؤلیت مشترک رهبران ادیان الهی نیز ایجاد زندگی بهتر و اخلاقی‌تر برای همه انسان‌ها است و برای برون‌رفت از این فضای بحرانی و نیل به این هدف باید ادیان و انسان‌ها با یکدیگر گفت‌وگوی جدی و منطقی کنند.
با سکولار مخالفت تمام‌عیار کنیم
آلکساندر جاکوواتس، استاد دانشکده الهیات، آخرین سخنگوی بخش اول همایش بود که بحث خود را به «آزادی به عنوان هدیه الهی و امکان تحقق زندگی مسالمت‌آمیز در مسیحیت و اسلام» اختصاص داده بود. وی در ابتدای سخنرانی خود گفت: متأسفانه خشونت را اغلب به دین ارتباط می‌دهند و چنین ادعا می‌کنند که دین مشوق خشونت و مرتبط با آن است.
وی ضمن ارایه توضیحاتی درباره عدم ارتباط خشونت با اسلام و مسیحیت، گفت: خداوند اجباری در دین‌پذیری قرار نداده است. ما باید در سایه دین بر تقویت روح تساهل و احترام به یکدیگر کوشا باشیم.
آلکساندر جاکوواتس در بخش دیگری از سخنرانی خود گفت: لازم است با مدل کلاسیک سکولار که مبتنی بر آن است که دین صرفاً با حوزه خصوصی زندگی انسان ارتباط دارد و جنگ با حوزه عمومی، مخالفت تمام‌عیار کنیم. تئوری‌های پست‌سکولار نشان داده است که این رویکرد اشتباه بوده و هیچ کمکی به تثبیت زندگی مسالمت‌آمیز نکرده است.
در ابتدای بخش دوم همایش که بعدازظهر شروع شد، حجت‌الاسلام محمدمهدی تسخیری، رییس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان به موضوع «علل خشونت و نقش ادیان ابراهیمی در حذف آن» پرداخت. وی گفت: ما در پی تبیین آن هستیم که بگوییم کدام علل و اسباب موجب بروز خشونت‌های نوین موجود در جامعه امروزین است، و چگونه می‌توان با بهره‌گیری از اهرم‌هایی که با فطرت انسان‌ها سازگاری دارد به کاهش و یا توقف آن رسید.
تسخیری همچنین با اشاره به بهره‌گیری مثبت از ادیان ابراهیمی برای ایجاد آرامش و غلبه بر عوامل خشونت و یا بر عکس سوءاستفاده از ادیان آسمانی برای شعله‌ورساختن این خشونت‌ها، گفت: ما می‌خواهیم بدانیم که اصولاً تعالیم ادیان چگونه می‌تواند در به وجود آوردن فضای رعب و وحشت دخیل باشد و اساس این خشونت عام بشری شود. حال آنکه همین تعالیم به عنوان وسیله‌ای برای تعمیم وگسترش صلح، امنیت، آرامش، و همکاری در جوامع انسانی به حساب می‌آید.
در ادامه همایش ازدراوکو یووانوویچ، استاد دانشکده الهیات به موضوع «مسئولیت‌پذیری و نقش آموزه‌های دینی در حفظ صلح جهانی» پرداخت و طی آن گفت: آموزه‌های دینی مسئولیت و نقش بسزایی در کم شدن خشونت در جهان معاصر پست‌سکولار دارد. توانمندی‌های تأثیرگذاریِ آموزش دین متعدد است؛ به خصوص در ارتباط با زندگی مسالمت‌آمیز مسیحیان و مسلمانان.
وی افزود: در این زمینه آموزش‌های دینی این توانمندی را دارد که همه ارزش‌های الهی، انسان‌شناختی و فرهنگی‌ای را که در مسیحیت و اسلام مشترک‌اند، تبیین کند. همچنین لازم است آموزش‌های دین مشوق گفت‌وگوی بین فرهنگی و بین دینی باشند و نشان دهند که آشنایی با دیگران به معنای خلق صلح در جوامع دینی است.
سعید خلیل‌اوویچ، رییس مرکز علوم دینی «قم» بلگراد (پایتخت صربستان) هم به بحثی فلسفی پیرامون «جهان عاری از خشونت در ساحت‌های عقلانیت دینی و ابزاری» پرداخت و طی آن اظهار کرد: خشونت به یک اندازه ممکن است هم در جامعه سنتیِ دینی و هم در جامعه مدرن اتفاق بیفتد. لیکن، تفاوت در این است که این پدیده اجتماعی هیچ پشتوانه فلسفی در جامعه پیرو عقلانیت سنتی دین نمی‌تواند داشته باشد، و بلکه نشان از آن خواهد داشت که دین مورد سوءاستفاده واقع شده و در آن جامعه، به سعادت ابدی و رضایت الاهی به عنوان معیار و هدف نگریسته نمی‌شود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، ناممکن نخواهد بود که عقل ابزاری، در سایه اقتدار سیاسی، حکم کند که در یک یا چند مورد، خشونت می‌تواند به تحقق هدفی خاص کمک کند. در این صورت، خشونت از اعتبار کامل معرفتی و فلسفی برخوردار گشته و به عنوان مظهر حق و عدل، مورد حمایت ارزشی قرار خواهد گرفت.
چالش‌های پیش‌روی همزیستی مسیحیان و مسلمانان
سپس ازلاتکو ماتیچ، استاد دانشکده الهیات ارتدوکس دانشگاه بلگراد به عنوان سخنگوی پایانی همایش، مقاله‌ای با عنوان «مسیحیت و اسلام در جامعه کثرت‌گرا؛ همزیستی و چالش‌ها» ارایه داد. وی گفت: با طرح سؤالاتی به دنبال تحلیل موقعیت اسلام در تمدن غربی هستم و می‌خواهم مهم‌ترین چالش‌های رودررویی اسلام و غرب را ارایه دهم.
وی افزود: اعتقادم این است که اسلام به عنوان چالش تاریخی، سیاسی و جامعه‌شناختی تمدن معاصر غربی باید موضوع گفت‌وگوهای جدی متألهان و متکلمان هم باشد؛ چرا که گفت‌وگوهای فرهنگی و تمدنی از این دست به اینکه نوع نگاهمان را توسعه بدهیم کمک خواهد کرد؛ باید از نگاه انحصاری غرب‌گرایانه به همه دنیا و حقیقت خارج شد و تمرکززدایی کرد.
ازلاتکو ماتیچ ادامه داد: امروزه لازم است اصول دموکراسی و حقوق بشر و آزادی را که از اصول الهیات مسیحی است جامه عمل حقیقی بپوشانیم. تحقق این هدف و اجرای این اصول در همه عرصه‌های مختلف زندگی می‌تواند یک هدف مشترک داشته باشد و آن هم زندگی مسالمت‌آمیز مسیحیان و مسلمانان در سراسر عالم ماست.
وی ادامه داد: اینجا در واقع من به دنبال این هستم که نشان دهم اسلام در سه جهت می‌تواند مسیحیت را به چالش بکشد؛ چرا که اسلام با حضور خود مسیحیان را مجبور خواهد کرد که وارد یک گفت‌وگوی حقیقی شوند.
در بخش پایانی این همایش سخنرانان به بحث نهایی و جمع‌بندی همایش پرداختند و به سؤالات حاضران پاسخ دادند. در این بخش حجت‌الاسلام تسخیری، رییس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در سخنان کوتاهی گفت: بدون شک امروزه خشونت در جامعه بشری وجود دارد و مهم‌ترین خشونت، غیر از خشونت خانوادگی، خشونت سیاسی در جوامع است. همانگونه که عوامل دینی در افزایش خشونت مؤثر است، عوامل غیردینی و سلطه‌طلب نیز در افزایش خشونت‌ها مؤثرند.
وی افزود: مهم‌ترین عوامل دینی در گسترش خشونت، فهم نادرست از دین، وجود متون دینی غیرمطابق با واقع و نیز واکنش‌های غلط ما در مقابل آنهاست. متون دینی را باید خوب و مناسب تفسیر کرد و به کار بست؛ اما شاید باید بگوییم مشکل از علما و فرهیختگان نیست؛ بلکه از برخی از مردم است که اندیشه خود را آنطور که باید به کار نمی‌گیرند.
تسخیری ادامه داد: دو عامل اساسی خشونت سیاسی امروزه یکی «تروریسم» و دیگری «صهیونیسم» است. اولی اشاره به ترور افراد و گروه‌ها و دیگری به شخصیت‌های دولتی دارد. یکی عمدتاً در خاورمیانه واقع شده و دیگری در تمام نقاط جهان.
رییس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در پایان سخنانش تأکید کرد: دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در سراسر جهان باید دست به دست هم دهند تا عامل خشونت را ریشه‌کن کنند.
نظر شما