قدس آنلاین- گروه استان ها: مشهد به یمن وجود حضرت رضا (ع) مرکزیت مذهبی و موقعیتی بین‌المللی یافته است و دشت مشهد نیز که شهرستان مشهد در آن واقع است به لحاظ تأمین آب در حوزه آب­‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی دچار مشکل است.

در آینده نیز در دشت مشهد میزان تقاضای آب از عرضه آن پیشی خواهد گرفت و کمیابی آب اتفاق خواهد افتاد، درنتیجه یکی از چالش‌­های عمده مدیریت آب، عدم اطمینان از تأمین نیازهای آبی برای مصارف شرب و خدمات، صنعت و کشاورزی برای آینده شهر مشهد خواهد بود.

این یعنی آنکه منابع فعلی آب شهر مشهد به‌هیچ‌وجه متناسب نیاز این شهر نخواهد بود و باید منابع آبی جدیدی برای این شهر جست. البته در اطراف‌ و اکناف مشهد منابع آبی پایداری وجود ندارد و از ۱۷ سد موجود خراسان تنها سد کلات و سد مشترک دوستی آب شرب مشهد را تأمین می‌کنند که با میزان بحران و سطح نیاز این شهر فاصله زیادی دارد.

وضعیت کنونی که دشت و شهر مشهد با کم‌­آبی۲ مواجه است و در آینده نزدیک با کمیابی آب روبه‌­رو خواهد شد، چاره‌­ای به‌جز انتقال آب (عرضه آب جدید) برای حل مشکلات کوتاه‌مدت نخواهد بود؛ اما گزینه انتقال آب از عمان به اسم مشهد و به کام مشاوران تمام خواهد شد و در کوتاه‌مدت برای مشهد هیچ اولویتی نخواهد داشت.

به اسم مردم به کام مشاوران

دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، استاد دانشگاه فردوسی مشهد مقدس در این رابطه معتقد است: مافیای آب پولش از مصرف می‌آید، نه از کاهش مصرف!

وی در این رابطه اظهار می کند: «یک مافیای بسیار پیچیده حول محور اقتصاد آب در ایران تشکیل‌ شده‌است. باید افشا کنیم و بگوییم مافیا و پول‌درآوردن شرکت‌های عظیم پشت پروژه‌های آب است.

مافیای آب پولش از مصرف می‌آید، نه از کاهش مصرف! آب سد دوستی که می‌آید به مشهد، مترمکعبی چند تمام می‌شود؟ حدود ۴هزار تومان . از مردم ١٢٠ تومان،اصلا بگوییم ۵۰۰ تومان می‌گیرند. ٣هزار و ۵٠٠ تومان دیگر را یارانه می‌دهند به آن مافیای گردن‌کلفت! متری ۴٠ریال حاضر نیستند برای فرهنگ‌سازی کاهش مصرف بدهند، چون اگر کاهش مصرف پیدا بشود، به ایشان ضرر می‌رسد.»

وی این جملات را به زبان می‌آورد و می‌گوید: باید از وزارت نیرو در خصوص طرحی تحت عنوان دیپلماسی آب که در حال انجام است، پرسید. ما که در کشور، انجمن ژئوپلیتیک، قطب جغرافیای سیاسی، انجمن آب، فارغ‌التحصیلان رشته‌های مطالعاتی و همچنین دفتر مطالعات استراتژیک وزارت امور خارجه داریم و همه بسترهای علمی‌مطالعاتی برای دیپلماسی آب موجود است، چرا وزارت نیرو طرح دیپلماسی آب را به یک دکترای عمران که کارش دیپلماسی آب نیست در دانشگاه تبریز می‌دهد؟ به گفته وی، یکی از مشهورترین شرکت‌های مشاورآب، ۵ میلیارد تومان پول گرفته‌است که مشاوره بدهد؛فقط مطالعه طرح انتقال آب ازتاجیکستان،۵/١ میلیاردتومان هزینه داشته است. 

وی ادامه می‌دهد: طرح‌های انتقال آب، همه، جنبه انفعالی دارند و اجازه می‌دهند جمعیت شهر مشهد زیاد شود. بعد، شرکت‌های آب و مشاور دنبال این هستند که چگونه آب تهیه کنند! اگر قرار باشد آب از دریای عمان، تاجیکستان یا از هزارمسجد به مشهد بیاید، مجموع هزینه این‌ها چیزی بیش از ٣٠هزار میلیارد تومان می‌شود.

وی یادآور می شود: به نظر من، راهکارهای دیگری هست که بخشی از این پول به توسعه مناطق محروم اختصاص یابد و برای جمعیت بیکار و جویای کار در آن مناطق، اشتغال ایجاد شود تا حاشیه‌نشینی گسترش نیابد، اما وقتی جمعیت مشهد افزایش می‌یابد، همه این‌ها به نفع شرکت‌های مشاور است و برای همین، می‌گویم مافیای آب!

پاپلی‌یزدی با انتقاد از اینکه همه امور تصمیم‌گیری توسعه در اختیار شرکت‌های مشاور گذاشته می‌شود، در حالی که نه تخصص توسعه کلان را داشته و نه علاقه‌ای به آن دارند، خاطرنشان می‌کند: این شرکت‌ها فقط به دنبال منافع شرکت خودشان هستند و توسعه مملکت بازیچه منافع شرکت‌های مشاور شده‌است.

وی با اذعان به سوءمدیریت شرکت آب خراسان، متذکر می‌شود: ما مدیرانی در خراسان داریم که آدم‌های خوبی هستند، اما مدیران خوبی نیستند و مدیریتشان با منافع ملی مغایر است.

پاپلی‌یزدی درباره توجیهات مدیران آب استان درخصوص خشک‌شدن دشت مشهد و نداشتن چاره‌ای برای انتقال آب از نقاط دیگر، اظهار می‌کند: چه‌کسی دشت مشهد را خشک کرده‌است؟ اگر مدیریت درست بود، نه دشتی خشک می‌شد، نه مصرف آب بالا می‌رفت.

وی با اشاره به اینکه مشاوران طرح‌های انتقال آب طوری طراحی می‌کنند که ابتدای کار بگویند براساس مطالعات، طرح دارای ارزش است، بیان می‌کند: بعد از اینکه طرح وارد فاز اجرایی شد، می‌گویند بودجه کم است و دولت در ادامه پروژه، مجبور می‌شود برای اتمام کار، هزینه کند.

وی عنوان می‌کند: اگر بخواهند آب را از دریای عمان به مشهد، از سرخس به مشهد، گلپایگان به همدان، از زاینده‌رود به یزد و... ببرند، کل نفت و گاز مملکت را فقط باید خرج تامین آب کنیم. ٨٠٠هزار چاهی که در کشور هستند، با میزان مصرف انرژی و سوختی که دارند، یک‌چهارم تولید کشور را می‌سوزانند که آب درآورند.

الگوی مصرف مشکل دارد

شیران‌خراسانی، نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز  با صراحت، از دست‌های پنهان مافیای آب سخن به میان می آورد و بحران این مافیا را نگران‌کننده‌تر از بحران آب  می داند.

وی مافیای سازمان‌یافته در بخش آب را موضوعی جدی بیان دانسته و بیان می کند: به جای انتقال آب از عمان، الگوی مصرف در کشور باید اصلاح شود.

وی با بیان اینکه متاسفانه پیش از استفاده صحیح از داشته‌های آبی، به فکر سرمایه‌گذاری‌های کلان برای انتقال آب از دوردست‌ها و هزاران کیلومتر دورتر هستیم، افزود: باید برای انتقال آب از عمان و استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها سرمایه‌گذاری کلان صورت بگیرد تا آب به دست مصرف‌کننده برسد.

به گفته وی، یکی از طرح‌های انتقال آب از دریای عمان، انتقال آب به مشهد است که حدود ۱۵۰‌میلیون مترمکعب آب به این شهر انتقال داده می‌شود. اعتبار اولیه این طرح ۳‌میلیارد دلار است که حتما برآورد بیشتری برای آن می‌شود و بیشتر از ۱۰‌هزار میلیارد تومان برای این طرح انتقال هزینه می‌شود.

این نماینده مردم مشهد با بیان اینکه طرح دیگری که برای انتقال آب برنامه‌ریزی شده انتقال آب از ارتفاعات هزارمسجد با حداقل هزار و ۷۰میلیارد تومان به مشهد است، یادآور شد: هزینه دو طرح مذکور ۱۲هزار میلیارد تومان می‌شود که اگر به سمت آموزش کشاورزان و ارتقای سیستم آبیاری رفته و از هدررفت آب به میزان ۵درصد جلوگیری کنیم، بخش زیادی از مشکل کم‌آبی رفع می‌شود و با ۵درصد، حدود ۲۵۰میلیون مترمکعب صرفه‌جویی انجام می‌شود.

شیران‌خراسانی ادامه داد: بحث مافیا در بخش آب جدی است. این مافیا یا سازمان‌یافته است یا آثار آن سازمان‌یافته است و امروز در شرق کشور، طرح‌هایی عملیاتی می‌شود که مصداق پمپ و لوله دارد، اما بخش اصلاح الگوی مصرف مصداق عملیاتی ندارد.

بگذارید مطالعات انجام شود!

در پاسخ به انتقادات بی شمار در خصوص انتقال آب از عمان مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی در گفتگو با رسانه ها اظهار داشته است: باید حق داد که یک‌سری مطالعات انتقال آب انجام شود، هزینه انتقال آب و هر یک‌لیتر آب تمام‌شده محاسبه گردد، سپس درخصوص آن تصمیم‌گیری کرد.

جعفری با اشاره به مباحث رسانه‌ای‌شده درخصوص مافیای آب، اظهار می‌کند: مطالعات طرح انتقال آب از دریای عمان و... به این معنی نیست که گزینه انتقال آب قطعی شده‌است. به‌علاوه،‌ بحث انتقال آب از دریای عمان یا تاجیکستان گزینه نهایی تامین آب ما نیست، بلکه یکی از آن گزینه‌هاست که باید درخصوص آن مطالعه شود.

این مقام مسئول با اذعان به اینکه بحث انتقال آب عمان تنها مطالبه استان ما نیست تاکید کرده است: این مسئله مطالبه دو استان دیگر خراسان‌جنوبی و سیستان‌وبلوچستان نیز هست و استاندارانشان درخصوص مطالعات انتقال آب، صورت‌جلسه امضا کرده‌اند.

به گفته جعفری، پس از انجام مطالعات، می‌توان درخصوص بحث‌های اقتصادی و گزینه‌های جایگزین آن صحبت کرد.