مریم احمدی شیروان: یک مراسم دینی عمومی و جمعی که خانواده‌ها از زن و مرد و پیر و جوان دست در دست هم در آن شرکت می‌کنند و در کنار انس و مناجات لذت‌بخش و آرامش‌بخشی که با معبود خود دارند، کنار هم بودن و در جمع بودن را هم تمرین و تجربه می‌کنند. این تجربه، بیشتر برای کودکان و نوجوانان اهمیت دارد و کارشناسان معتقدند که نقش مؤثری در شکل‌گیری شخصیت و آینده تربیتی و اجتماعی آن‌ها خواهد داشت.

 تربیت صحیح، آینده‌ساز است

یک دکترای روان شناسی تربیتی با اشاره به معنای اصطلاحی «تربیت» به خبرنگار ما می‌گوید: تربیت به معنای رشد دادن یا فراهم کردن زمینه برای رشد یا شکوفایی استعدادها و به فعلیت رساندن استعدادهای بالقوه است. ضمن اینکه تربیت مختص انسان نیست و در مورد هر موجودی که قابلیت رشد داشته باشد، به کار می‌رود و در مورد انسان تمام ابعاد وجودی او را شامل می‌شود. هدف اصلی از تربیت آن است که هر آنچه مانع از شکوفایی استعدادهای انسان است، برطرف شود تا آن شخص به صفات برتر الهی دست پیدا کند.

تربیت یک نیاز اساسی است؛ چرا که با تربیت صحیح می‌توان به کمالات اخلاقی دست یافت و به سوی کمال گام برداشت. دکتر علی سعیدی می‌افزاید: مهم‌ترین اهداف در تربیت دینی فرزندان آموزش تقوا، خداترسی و پرهیزکاری به آن‌هاست. تربیت یک نیاز اساسی است؛ چرا که با تربیت صحیح می‌توان به کمالات اخلاقی دست یافت و به سوی کمال گام برداشت. تربیت صحیح فرزند در کودکی، آینده ساز او در دوران نوجوانی و جوانی است و سبب رشد صحیح روحی و معنوی او می‌شود. این چنین کودکی نه تنها دوران کودکی خود را با نشاط و آرامش طی می‌کند، بلکه در جوانی راه موفقیت و پیشرفت برای او هموار است و سبب می‌شود راحت‌تر به مدارج عالی کمال برسد. بنابراین قبل از اینکه دل او سخت شده و افراد دیگر مانند جامعه، گروه همسالان یا رسانه‌ها در تربیت او اثر گذاشته یا حتی پیش قدم شوند، باید خانواده به تربیت او مشغول شود.

 آثار پُررنگ اجتماعی عبادت‌های جمعی

این مشاور تربیت کودک در ادامه به ابعاد مختلف تربیت اشاره کرده، می‌گوید: تربیت کودک ابعاد مختلفی دارد. از سلامت جسم، نقش و تأثیر تغذیه و لقمه حلال، نحوه پوشش و حتی اثر ورزش و بازی گرفته تا اعتقادات نظری و آموزش خداشناسی و اعتقادات عملی یا همان عبادت کردن، چرا که بخشی از ایمان، عمل به اعضا است. آموزش نماز، دعا و آشنا کردن کودک با قرآن کریم از دیگر ابعاد این تربیت است. ضمن اینکه تربیت در بُعد اجتماعی، نظم پذیری، عبادت‌های جمعی و آداب معاشرت را نیز در بر می‌گیرد.

سعیدی با تأکید بر نقش تربیتی عبادت‌های جمعی اضافه می‌کند: بخش بزرگی از عبادت‌ها در اسلام جنبه اجتماعی دارند. مانند نماز جماعت، حج یا دعاهایی چون توسل، کمیل یا شب‌های قدر و... بعضی از این عبادت‌ها با اعضای ظاهری بدن انجام می‌گیرند که آشکار و واضح هستند و همه از انجام دادن آن مطلع می‌شوند؛ مانند نماز، جهاد یا انفاق. اما برخی دیگر باطنی هستند و در ظاهر نمود و نشانه‌ای ندارند و از آثار آن می‌توان به وجود آن‌ها پی برد؛ مانند توکل یا یاد خدا. در اسلام به انجام برخی از این عبادت‌ها به صورت آشکار و علنی که جنبه اجتماعی پُررنگ‌تری دارند، توصیه شده و عنوان شده است که بهره‌مندی از همه آثار آن‌ها در گروی آشکار و با شکوه برگزار شدن آن مراسم است. مانند برگزاری با شکوه نماز جماعت یا شب‌های قدر.

 حضور خانوادگی در مراسمی آرامش بخش

وی توضیح می‌دهد: اگر کودکان به طور مکرر و مداوم همراه پدر و مادر و سایر اعضای خانواده خود به مساجد و مراسم دینی رفته در دعاهای خاص مذهبی حضور پیدا کنند، برکات بزرگی شامل حال خانواده می‌شود و اثرات مفید تربیتی بر فرزندان خواهد گذاشت. کودکی که در این گونه مجامع و در محیطی سرشار از ذکر خدا، آیات قرآن و دعا رشد پیدا کند، بی‌شک از آن تأثیر می‌گیرد. ضمن اینکه افراد حاضر در این محل‌ها عموماً انسان‌هایی متقی، خداترس و با ایمان هستند و از این جهت می‌توانند الگوی خوبی برای فرزندان باشند. علاوه بر آن حضور در این مکان‌ها و فضاهای مذهبی سبب می‌شود هنگام ورود کودک به سنین بحرانی نوجوانی و جوانی، این گونه محیط‌ها عامل بازدارنده قوی و قابل اطمینانی برای کنترل بحران‌های جسمانی و روانی بلوغ او باشند. همچنین این مراسم معنوی، محیطی امن و پر از آرامش و آسایش روحی را برای نوجوانان فراهم می‌کنند تا این دوران را با دشواری کمتری بگذرانند و در کنار آن به تعالی و عروج معنوی دست پیدا کنند.

 احساس تعلق به جمع

این استاد دانشگاه در ادامه با تأکید بیشتر بر جنبه‌های اجتماعی این مراسم دینی و مذهبی می‌گوید: حضور در مراسم شب‌های قدر برای کودکان آموزنده و پرورش دهنده است و احساس تعلق به جمع را در آن‌ها افزایش می‌دهد. وقتی این حضور جنبه معنوی پیدا می‌کند، علاوه بر آنکه جنبه اجتماعی نیز پیدا می‌کند، می‌تواند خاطرات ماندگاری در ذهن کودکان بر جای بگذارد. درست مانند مراسم محرم که بیشترین خاطرات کودکی همه، زنجیرزنی و سینه زنی است. یا مراسم احیای شب قدر که تقریباً همه خاطراتی از دوران کودکی در ذهن داریم. علاوه بر آن از آنجا که پدر و مادر قوی‌ترین و اثرگذارترین افراد زندگی کودکان هستند، رفتار آن‌ها هم بر کودکان اثرگذار است. وقتی کودک می‌بیند که قوی‌ترین افراد زندگی‌اش، در برابر قدرت و منبعی عظیم و بزرگ خواهش‌ها و تقاضاهایشان را مطرح می‌کنند و به او توکل می‌کنند، یاد می‌گیرد که در این دنیا تنها نیست و در حوادث و مشکلات زندگی پیش رو می‌تواند با آن منبع ارتباط داشته باشد.

کودکان را با خود همراه کنیم

دکتر سعیدی در پایان با اشاره به جاذبه این مراسم می‌افزاید: شاید کودکان قبل از حضور در مراسم شب‌های قدر، با انواع سرگرمی‌های حقیقی یا مجازی مشغول باشند و آن سرگرمی‌های آنی را لذت بخش بدانند، اما با ایجاد انگیزه می‌توان آن‌ها را با خود در این مراسم همراه کرد. حتی شروع رفتن به این مراسم می‌تواند با انگیزه‌های بیرونی باشد، مثلاً همراه با جایزه‌ای کوچک یا تشویق کلامی این کار صورت پذیرد. وقتی کودکان وارد آن مراسم بشوند و کودکان دیگر را ببینند و در آن فضا و آرامش قرار گیرند، سبب تقویت حضور و رفتارهای بعدی خواهد شد.