در قرآن و روایات آیا به بحث آرزو اشاره شده است؟
بله، در روایات و حتی در قرآن به بحث آرزو اشاره شده است. غالباً آرزو در روایات موجود به ۲ دسته تقسیم می‌شود. آرزوهای طولانی و مذموم که دوری از آن‌ها نصیحت شده و نیز آرزوهای پسندیده و نیکو.
در مورد آرزوهای ناپسند و مذموم روایت است از پیامبر اکرم(ص) که فرمودند: در امت خویش من از ۲ چیز می‌ترسم، یکی پیروی از هوا و هوس و دیگری طولانی‌کردن آرزوها.
همچنین، امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: آرزو همچون سرابی فریب می‌دهد فردی را که آن را مد نظر خودش قرار دهد.
در آیه ۳ سوره حجر آمده است: بگذار آن‌ها بخورند و بهره گیرند و آرزوها آنان را غافل سازد ولی به‌زودی خواهند فهمید!
پس یعنی همه آرزوها مذموم و ناپسندند؟
آرزوی مذموم و ناپسند آرزویی است که با رأس مخلوق و خلقت یعنی خدای متعال رابطه‌ای برقرار نکرده است. یعنی در آرزوی انسان، خداوند و خواست خدا هیچ جایگاهی نداشته باشد.
در مقابل، آرزوهای صحیح و پسندیده هم داریم. آرزویی پسندیده و نیکوست که موافق باشد با آنچه خدای متعال از انسان می‌خواهد. یعنی جایگاه انسان و خواست خدا در آن لحاظ شده باشد. این در حالی است که آرزوهای ما معمولاً جذابیت‌های دنیایی نظیر جاه و مقام و... است و خواست خدای متعال در آن‌ها نقش پررنگی ندارد.
آثار آرزوهای منفی چیست؟
در روایات داریم که خدای متعال به حضرت موسی(ع) فرموده: ای موسی! آرزویت را در دنیا دراز نکن زیرا قسی‌القلب (سنگدل) می‌شوی.
همچنین امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: کسی که آرزویش را طولانی کند، عمل و وظیفه کنونی‌اش را نمی‌تواند به‌درستی انجام دهد. بنابراین یکی از آثار مخرب آرزوی مذموم بازماندن از وظیفه کنونی است. به عنوان مثال دانش‌آموزی که در خیالات خود به فکر آرزوهای طولانی و دراز است و درگیر آن‌ها می‌شود، ممکن است از وظایف کنونی خود مانند درس‌خواندن یا به‌واسطه تخیلاتش از کمک به پدر و مادر و... بازماند و نتواند به‌درستی به آن‌ها عمل کند. بنابراین باید از آرزوهای طولانی که غالباً دست‌نیافتنی و دنیایی است، پرهیز کرد.
یکی دیگر از آثار آرزوهای طولانی و دنیایی، فراموشی آخرت است زیرا انسان درگیر آرزوهای دنیایی و تحقق آن‌ها می‌شود و آخرت را به‌کلی از یاد می‌برد.
همچنین فراموشی مرگ نیز از آثار ردن آرزوهاست.
آرزوی پسندیده و نیکو باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
آرزویی پسندیده است که قابل دسترسی و اندازه‌گیری بوده و در آن رابطه ما با خالق مشخص باشد. بنابراین برای برگزیدن آرزوی پسندیده باید ببینیم در حال حاضر وظایف اصلی ما چیست و خواست خدای متعال چیست. سپس آرزویمان را با توانایی و وضعیت کنونی خودمان تطبیق دهیم.
آیا آرزوهای مادی می‌توانند جزو این دسته هم قرار بگیرند؟ یا نه، به‌طور کل آرزوهای مادی ناپسند است؟
آرزوهای مادی به شرطی که وسیله‌ای برای رسیدن به رضایت محبوب باشند، اشکالی ندارند. مثلاً آرزوی داشتن وسیله نقلیه برای اینکه به خانواده خود خدمت برسانیم یا آرزوی داشتن چیزهایی که در جهت انجام واجبات کمکمان کند، نیکوست. بنابراین اگر این نگاه را در آرزوهای خود داشته باشیم، آرزوهای مادی نیز پسندیده می‌شوند. اما اگر نیت ما برای رسیدن به آرزوهایمان تجمل‌گرایی و توی‌چشم‌بودن جلوی دیگران باشد، ناپسند می‌شود. دانش‌آموزی که قصد دارد درسش را بخواند تا پزشک شود، اگر هدفش نشان‌دادن خودش جلوی دیگران و توی‌چشم‌بودن باشد، ناپسند است و اشکال دارد اما اگر هدفش خدمت به دیگران و کمک به جامعه باشد، پسندیده و صحیح است.
بنابراین مرزی که می‌تواند تعیین‌کنندة پسندیده‌بودن یا ناپسندبودن آرزوهای مادی و دنیای ما شود، نیت آرزوست. اگر در نیتمان خواست خدای متعال را در نظر بگیریم، آرزوی موافق و پسندیده داریم وگرنه، آرزوهای ما ناپسند بوده و اشکال دارد.
در حوزه دانش‌آموزی نیز به همین صورت باید در نیت تمام آرزوهای انسان خواست خداوند در نظر گرفته شود. اگر دانش‌آموز کنکوری قصد دارد رتبه یک کشوری را کسب کند، نباید نیتش شهرت و جلوی چشم دیگران قرار گرفتن باشد. اما اگر نیت او ادامه تحصیل و خدمت به جامعه باشد، آرزویی پسندیده و نیکو است.
متأسفانه امروز شهرت و معروف‌شدن در هر زمینه اعم از تحصیلی، ورزشی، فرهنگی و... دامنگیر جوانان شده است. بنابراین نوجوانان و جوانان امروزی باید حواسشان حسابی جمع باشد و ب در نیت آرزوهایی که دارند، خواست خدا را در نظر بگیرند تا خدای‌نکرده گرفتار آرزوهای شیطانی نشوند.
نظر شما