قدسآنلاین - مانی حرف از انجام رفتارهای خارج از آیین نامه‌ها و دستورعمل‌ها توسط این مراکز می‌شود و زمانی دیگر خبرها حکایت از ضرب و شتم معتادان در برخی از کمپ‌ها دارند.حالا هم بعضی از کارشناسان کارایی آن‌ها را زیر سؤال می‌برند و می‌گویند اکثر کسانی که در این مراکز تحت درمان قرار می‌گیرند، کمی پس از رهایی بار دیگربه چرخه اعتیاد بر می‌گردند.
با این همه پرسش این است که واقعاً در این مراکز چه می‌گذرد و عملکردشان چگونه است؟
• درمان درازمدت می‌خواهیم
دکتر آذرخش مکری، روانپزشک و معاون مرکز آموزش مرکز ملی مطالعات اعتیاد در این باره به قدس می‌گوید: به صرف دور کردن یک دو ساله معتادان از مواد آن‌ها درمان نمی‌شوند. یعنی باید یک تغییرات روانی در آن‌ها صورت گیرد. دوم اینکه فرایند درمان معتادان ممکن است چندین سال طول بکشد. یعنی یک فرایند بلند مدت است. بنابر این وقتی گفته می‌شود با نگهداری معتادان در جایی و دسترسی نداشتن به موادمخدر آن‌ها درمان می‌شوند، اصلاً درست نیست. چون در عمل درمانی اتفاق نمی‌افتد، بلکه اقدام‌هایی آن هم به صورت کوتاه مدت برای مهار برخی از علائم انجام می‌شود.
شاید از طریق کمپ‌ها درصد بسیار ناچیزی معتادان درمان شوند، اما آن‌ها معمولاً کسانی هستند که بدون دخالت کمپ‌ها نیز درمان می‌شوند. وی با اشاره به اینکه بهترین روش درمان معتادان روش سرپایی و دراز مدت است، می‌افزاید: بسیاری از کمپ‌ها پس ازخروج بیماران، آنان را به حال خود رها می‌کنند، در نتیجه طولی نمی‌کشد که این افراد به چرخه اعتیاد بر می‌گردند درحالی که پس از رهایی از کمپ باید وارد فرایند درمان سرپایی درازمدت شوند.
وی تغییر در روش درمان معتادان را ضروری می‌داند و می‌گوید: شاید از طریق کمپ‌ها درصد بسیار ناچیزی معتادان درمان شوند، اما آن‌ها معمولاً کسانی هستند که بدون دخالت کمپ‌ها نیز درمان می‌شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که اگر کمپ‌ها نقش چندانی در درمان معتادان ندارند آیا می‌توان گفت که کارآمدی لازم را ندارند و تلاش سازمان‌های مردم نهاد و دولت چیزی جز اتلاف وقت و سرمایه نیست، می‌گوید: این گونه نیست که کمپ‌ها هیچ کاربرد و فایده‌ای نداشته باشند. یعنی کمپ‌ها بیشتر مراکز مهار و کنترل رفتارهای مشکل ساز معتادان هستند و در این بخش کارایی دارند و جلوگیری از فعالیت آن‌ها کار درستی نیست. البته این مراکز هم باید شبیه بیمارستان باشند نه پادگان یا زندان. دیگر آنکه جامعه برای درمان معتادان نیاز به یک تحول اساسی دارد. تحولی که ما را به سمت نظام درمانی سرپایی درازمدت با کمک مداخلات کوتاه مدت بستری پیش ببرد.
• همه مقصرند
دکترمحمد وحدتی هلان؛ عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی هم اگرچه عملکرد کمپ‌ها را مثبت ارزیابی نمی‌کند اما ادامه فعالیت آن‌ها را ضروری می‌خواند و به قدس می‌گوید: نگاهی به فعالیت مراکز اقامتی - درمانی ترک اعتیاد طی ۳۰ سال اخیر نشان می‌دهد که خروجی کار آن‌ها زیر سؤال است با این وجود تداوم فعالیت آن‌ها قابل دفاع است. اما باید یک تجدید نظر اساسی نسبت به نظارت آن‌ها داشته باشیم و با یک بررسی علمی ببینیم چه تعداد از معتادان پس از رهایی از کمپ‌ها دیگر به چرخه اعتیاد بر نمی‌گردند.
وی با اشاره به ضرورت نظارت بر عملکرد کمپ‌ها در کشور از سوی دستگاه‌های مسئول بویژه وزارت بهداشت و مجلس شورای اسلامی، می‌افزاید: وقتی خروجی کار کمپ‌ها را مثبت نمی‌بینیم، بنابراین همه دستگاه‌های مورد نظر از جمله مجلس، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی و استانداری‌ها در این امر مقصر هستند و باید جبران مافات کنند.
• چرخه‌های تو در تو
دکتر محسن روشن پژوه، معاون توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی نیز با اشاره به اینکه کمپ‌ها در اوایل دهه ۸۰ به صورت خودجوش توسط گروه‌های همتا شکل گرفته و سازمان بهزیستی نقشی در ایجاد آن‌ها نداشته است، به قدس می‌گوید: اوایل گزارش‌های نامناسبی از عملکرد کمپ‌ها به گوش می‌رسید بر این اساس با تدوین پروتکلی ساماندهی این مراکز در دستور کار سازمان بهزیستی قرار گرفت. به هرحال در سال ۹۲ وقتی طی یک بررسی به این نتیجه رسیدیم که ۷۰ درصد کمپ‌ها دستورعمل ابلاغ شده را اجرا نمی‌کنند و کارکرد این کمپ از درمان صرفاً به سمت نگهداری معتادان پیش می‌رود، اقدام به توقف صدور مجوز راه اندازی کمپ‌ها و همچنین نظارت دقیق بر نحوه اجرای دستورعمل بهزیستی از سوی مراکز اقامتی- درمانی ترک اعتیاد کردیم.
وی با اشاره به اینکه آخرین گزارش‌های ارائه شده نشان می‌دهد که در حال حاضر کمپ‌های دارای مجوز تا حد بسیار زیادی خود را با پروتکل و دستورعمل بهزیستی منطبق کرده‌اند، می‌افزاید: در مجموع اکنون شاهد تغییر کارکرد کمپ‌ها و ارتقای کیفیت آن‌ها هستیم. البته ما همچنان می‌خواهیم نظارت بر این کمپ‌ها را تقویت کنیم.
وی اخبار ناخوشایندی که از ضرب و شتم معتادان در مراکز اقامتی - درمانی ترک اعتیاد به گوش می‌رسد را بیشتر متوجه کمپ‌های غیر مجاز می‌کند و می‌گوید: واقعیت این است که در کنار کمپ‌های مجاز، کمپ‌های غیر مجاز زیادی هم در کشور در حال فعالیت هستند که نظارتی بر آن‌ها نداریم و در جریان اتفاقاتی که در آن‌ها می‌افتد، نیستیم.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا با تمام اقدام‌های انجام شده نتیجه درمان معتادان آن نیست که انتظار می‌رود؟ می‌گوید: چون بخشی از نتیجه و موفقیت در درمان معتادان در خارج از مجموعه تعریف می‌شود؛ یعنی بسیاری از ساختارهایی که در اجتماع وجود دارند و سبب بروز زمینه‌های اعتیاد و یا شکست درمان معتادان می‌شوند در حوزه اعتیاد نیستند و مربوط به حوزه‌های دیگر می‌شوند که باید به آن‌ها پرداخت. مثلاً وقتی معتادی بهبود نسبی پیدا می‌کند نیاز به اجتماع پذیری دارد و باید شرایط برای کسب و کارش فراهم شود یا تحت پوشش بیمه قرار بگیرد و... این‌ها چرخه‌های تو در تویی هستند که موفقیت درمان معتادان را تضمین می‌کنند و بدون مداخلات آن‌ها درمان ابتر می‌ماند.
وی در پاسخ به این پرسش که چه تعداد از معتادان پس از رهایی از کمپ درمان می‌شوند؟می گوید: همه آن‌ها درمان می‌شوند. یعنی نتیجه کوتاه مدت خوب است و افزون بر ۷۰ درصدشان ترک اعتیاد دارند، اما مهم درمان و رهایی از اعتیاد در درازمدت است.در اینجا آمار کمپ‌ها چندان رضایت بخش نیست. بنابراین باید روی استمرار درمان بیماران معتاد، توانمند سازی و جامعه پذیری آن‌ها به عنوان اهداف بلند مدت تلاش بیشتری داشته باشیم.
• نگرانی از کمپ‌های غیرمجاز ترک اعتیاد
سعید نمکی راهنمای درمان جمعیت احیای انسانی کنگره ۶۰ هم اگرچه وضعیت کمپ‌های ترک اعتیاد را در مقایسه با گذشته بسیار بهتر ارزیابی می‌کند اما می‌گوید:با این وجود هنوز هستند کمپ‌هایی که بدون روانپزشک یا امکانات رفاهی حداقلی باشند.
وی می‌افزاید: در مجموع عملکرد کمپ هایی که ساختار مشخصی دارند و تحت نظر وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند قطعاً قابل دفاع است اما عملکرد مراکز غیرمجاز واقعاً جای نگرانی دارد و باید در این زمینه فکری شود.
نظر شما