قدس آنلاین- با وجود این‌که ادبیات فارسی دارای قالب‌های متنوع و بی‌شماری است، اما برخی از فعالان و صاحب‌نظران در عرصه شعر، شعر نو فارسی را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای فرهنگی ایران در قرن اخیر می‌دانند که نه‌تنها تمامی تحولات فکری، اجتماعی و سیاسی این قرن را همراهی کرده، بلکه زبانی برای بیان این تحولات بوده است.

محمدرضا عبدالملکیان، شاعر معاصر که خود از شاعران نوگو و نوجوی عصر انقلاب است و درطول ۳۰ سالی که به فعالیت در عرصه سرودن شعر پرداخته، آثاری همچون مجموعه اشعار «ساده با تو حرف می‌زنم»، «مه در مه»، «ریشه در ابر»، «مهربانی»، «ردپای روشن باران»، «گل چه پایان قشنگی دارد»، «حالا که آمده‌ای»، «حالا که رفته‌ای»، «آوازهای آبادی» و «پل خواب» را چاپ کرده است، این روزها در تدارک برگزاری کنگره بزرگ «شعر نو ایران» است.

او که به‌عنوان مدیرعامل دفتر شعر جوان، عضو هیئت‌مدیره انجمن شاعران ایران و عضو شورای‌عالی خانه هنرمندان، سال‌هاست درکنار شعر فعالیت دارد، از هفته گذشته طی حکمی از سازمان حوزه هنری به‌عنوان دبیر این کنگره منصوب شد. به این انگیزه گفت‌وگویی با این شاعر پیشکسوت درخصوص کنگره مذکور و جایگاه و ویژگی‌های شعر نو انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

در ابتدا از خود موضوع کنگره یعنی شعر نو در ایران بگویید.

به‌طور کلی پیشینه شعرهای کلاسیک فارسی به بیش از یک‌هزار سال پیش باز می‌گردد. در این میان نخستین شعر نو توسط نیما یوشیج با عنوان ققنوس در سال ۱۳۱۶ سروده شد که بی‌تردید، وی را می‌توان شاعر پیشگام این نوع از اشعار در کشور برشمرد.

قدمت شعر نو در ایران، ۸۰ سال است و اعتقاد دارم این‌مدت نسبت به تاریخ یک‌هزار و ۲۰۰ ساله ادبیات و زبان فارسی کشور، زمانی فشرده و کوتاه بوده است. همواره شعر نو به‌عنوان یکی از قالب‌های شعر درکنار سایر قالب‌ها وجود داشته، لذا نباید این‌گونه شعر را در تقابل قالب‌های دیگر مورد ارزیابی قرار داد.

شعر نو از چه ویژگی‌هایی برخوردار بوده و درطول زمان چه تغییراتی داشته است؟

در ابتدا لازم است به این نکته اشاره کنم که در مرحله اول، شاعران با استفاده از ذوق و خلاقیت خود، اشعار را با قالب‌های مختلف سروده‌اند و در مرحله بعد، پژوهشگران و صاحب‌نظران، برای هرکدام از اشعار، قالب‌ها و اصول مربوط به هر قالب را تعریف کرده‌اند.

شعر نو که در ابتدا تنها شامل شعر نیمایی می‌شد، طی گذر سال‌ها، دو گونه شعر آزاد و سپید نیز به آن اضافه شد که هرکدام ویژگی‌های خود را دارد.

شعر نو نیمایی شعری کلاسیک است که وزنی مشخص ندارد و برخلاف اشعار دیگر، قافیه‌ها به‌صورت منظم در آن قرار نگرفته‌اند. بعد از مدت‌ها، برخی از شاعران تصمیم گرفتند اشعاری که مانند شعر نو سروده شده، اما برخوردار از وزن شعر نیست و هر چند سطر، یک قافیه دارد را به‌عنوان قالب شعر آزاد معرفی و پایه‌گذاری کنند.

شعر سپید نیز به این دلیل یکی دیگر از گونه‌های شعر نو محسوب شد که برخی از شاعران اعتقاد داشتند وزن شعر جزو مهم شعر نیست، بلکه ابزاری برای شاعر در سرودن شعر است. آن‌ها معتقد بودند آنچه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر در قالب سپید بوده، هویت شعر است.

جایگاه شعر نو در ادبیات معاصر ایران چگونه است؟

با وجود این‌که ۸۰ سال از عمر شعر نو در کشور ما می‌گذرد، اما شعر سپید عمری ۴۰ ساله دارد. علاوه‌بر این، بیش از نیمی از کتاب‌های منتشرشده، به انواع گونه‌های شعر نو اختصاص دارد. لذا نمی‌توان جایگاه مهم آن را در ادبیات معاصر ایران نادیده گرفت، زیرا بخشی از ادبیات کشور را دربر گرفته و ویژگی‌ها و ابعاد گوناگونی را در مجامع مختلف شعر و ادبیات به خود اختصاص داده است.

درخصوص جزئیات برگزاری نخستین کنگره بزرگ شعر نو ایران بگویید.

همان‌طورکه در فراخوان این کنگره اعلام شده، این کنگره دارای دو بخش کلی شامل شعر و مقالات است و شاعران علاقمند و فعال در عرصه شعر نو می‌توانند دو نوع متفاوت از اشعار خود را که در سه قالب شعر نو، آزاد و سپید سروده‌اند و تاکنون در کتابی منتشر نشده، در هنگام ثبت‌نام در پایگاه اینترنتی «نبض هنر  www.nabzehonar.com  به دبیرخانه کنگره ارسال کنند.

ارسال آثار متنوع از شاعران و پژوهشگران، خود به‌عنوان یکی از معیارهای آثار موردتوجه داوران برای داوری در این کنگره محسوب می‌شود. علاوه‌بر این، مقالات و اشعار این کنگره در قالب دو کتاب مجزا منتشر می‌شود و دعوت از شاعران و پژوهشگران، چه برای قرائت آثار در این کنگره و چه برای حضور در این مراسم چهارروزه، از دیگر ویژگی‌های این کنگره است.

برگزاری نمایشگاه تخصصی و متناسب با جایگاه شعر نو در ایران از آثار شاعران و پژوهشگران تراز اول کشور در حوزه شعر نو نیز از جمله مهم‌ترین بخش‌های جانبی این کنگره است تا علاقه‌مندان و شاعران فعال در عرصه شعر نو بتوانند کتاب‌هایی که در این عرصه لازم دارند را ازطریق این نمایشگاه تهیه کنند.

برگزاری چنین کنگره‌هایی چگونه می‌تواند سبب ارتقای کیفیت آثار و اشعار شاعران ایران در عرصه شعر نو شود؟

بی‌تردید هرچه زمینه حضور اشعار در رقابت‌های فرهنگی همچون جشنواره‌ها و کنگره‌های شعر افزایش یابد، این بخش از ادبیات رشد و بالندگی ویژه‌ای پیدا می‌کند. به‌نظرم ما به‌عنوان برگزارکنندگان این کنگره‌ها باید زمینه‌ای را برای توجه به این مهم فراهم کنیم. علاوه‌بر این، ما هیچ موضعی نسبت به هیچ‌کدام ازقالب‌های شعر نداریم و تلاش می‌کنیم تا این کنگره را با جامعیت کامل برگزار کنیم.