قدس آنلاین- تئاتر کودک و نوجوان علی‌رغم این‌که یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین گونه‌های تئاتری است و می‌تواند ذائقه هنری کودکان را شکل دهد، اما به میزان اهمیتش مورد اقبال جامعه تئاتری نیست. روز جهانی کودک بهانه‌ای است برای پرداختن به تئاتر کودک و نوجوان  و چالش‌های پیش روی این‌گونه تئاتری. به همین مناسبت با شهرام کرمی، کارگردان تئاتر و نمایشنامه‌نویس به گفت‌وگو نشستیم که می‌خوانید.

کرمی در ابتدای سخنان خود با ارزیابی تئاتر کودک و نوجوان و جایگاه آن در هنرهای نمایشی عنوان کرد: این موضوع از چند بعد قابل ارزیابی است. تئاتر کودک و نوجوان ما طی دو دهه اخیر بسیار رشد داشته و فراگیر شده، اما نسبت به آن‌چه باید وجود داشته باشد، فاصله دارد و اگر استانداردهای جهانی را ملاک قرار دهیم به میزان گستردگی تئاتر برای این نوع مخاطب، هنوز از آن سطح قابل‌قبول خیلی فاصله داریم.

روش علمی و عملی برای آموزش

وی در ادامه به این استاندارهای جهانی اشاره کرد و افزود: تئاتر کودک و نوجوان در دنیا به‌عنوان یک روش علمی و عملی هم برای فکر بچه‌ها و هم آموزش آن‌ها شناخته می‌شود؛ یعنی هم در مدارس و هم در شیوه‌های تعلیم وتربیت و البته اوقات فراغت و هم به‌عنوان یک کار فرهنگی غنی برای بچه‌ها. برای همین در کشورهای اروپایی و آمریکایی تئاتر جز رکن‌های اساسی است و بچه‌ها باید ماهی یک‌بار تئاتر ببینند یا در فعالیت‌های تئاتری مشارکت داشته باشند یا با شیوه‌های نمایشی در سیستم آموزشی خود درس می‌خوانند. برای همین تئاتر هنر فراگیری است و اگر این معیار را در کشور خودمان بخواهیم ارزیابی کنیم، به‌نظر من طی دو دهه اخیر تئاتر اتفاقاً رشد داشته است. به‌طور مثال الان از تئاتر در سیستم‌های آموزشی خوب استفاده می‌شود، اما جامع و کامل نیست. یعنی در سه‌سال گذشته برای اولین‌بار یک نمایشنامه به‌عنوان نمونه یک درام در کتاب ابتدایی آمد که پیش‌تر از این نبوده و این به‌نظرم کار خوبی است و آموزش و پرورش که همیشه در تدوین و چاپ کتاب‌های درسی خیلی دقت می‌کند به این نتیجه رسیده و بچه‌ها با این برنامه جدید با یک‌چیزی تحت‌عنوان این‌که «چگونه نمایشنامه بنویسیم» آشنا هستند.

وی تأکید کرد: بنابراین بچه‌ها با شیوه‌های نمایشی آشنا شدند و این اتفاق به‌مرور در سیستم‌های آموزشی فراگیر شد. آموزش و پرورش هم به نوبه خود فعالیت‌های فوق‌برنامه تئاتر دارد و بچه‌ها خودشان در اجرای نمایش و یا به‌عنوان مخاطب تئاتر، مشارکت می‌کنند. این اتفاق خوبی است و باید این را ببینیم و نباید فقط بگوییم که تاکنون اتفاقی نیفتاده است.

این کارگردان تئاتر یادآور شد: من معتقدم در عرصه فرهنگ و هنر باید قدم به قدم جلو برویم و شاهد رشد و پیشرفت باشیم. در بخش هنرهای نمایشی هم قدم‌های خوبی برداشته شده و نباید این‌ها را نادیده گرفت. اعتقاد دارم برای رسیدن به شرایط جامع و کامل باید اقدامات بیشتری اتفاق بیفتد. در بخش تئاتر و سالن‌های تئاتر مشکل عمده‌مان این است که سالن‌های کمی داریم و در خود تهران ما فقط سه سالن اختصاصی کودک و نوجوان داریم. این درحالی است که در حال‌حاضر در تهران شبی ۱۰۰ نمایش در ۶۰،۷۰ سالن اجرا می‌شود، ولی اگر سالن‌های اختصاصی کودک و نوجوان را حساب کنیم، تنها سه سالن مختص این گروه سنی داریم و یک تعدادی متغیر هم در فرهنگسراها داریم که به‌نسبت جمعیت میلیونی تهران دچار مشکل هستیم و متأسفانه اقدام اساسی در حوزه افتتاح سالن‌های اختصاصی کودک و نوجوان نکرده‌ایم. ما در این زمینه دچار ضعف هستیم و باید تعداد سالن‌ها را بالا ببریم.

کرمی در بخش دیگری از سخنان خود به مشکلات نمایشنامه‌نویسی کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: متأسفانه در این حوزه به‌شدت دچار مشکل هستیم، دلیلش هم این است که اگر بگوییم نمایشنامه‌نویسی جزو سخت‌ترین گونه‌های ادبیات است، بی‌راه نگفته‌ایم و شاید دشوارترین شکل نمایشنامه‌نویسی هم متعلق به کودکان باشد. در دنیا هم نمایشنامه‌نویسان کودک و نوجوان زیادی نداریم و اساساً با مقوله دشواری مواجهیم و در عرصه حرفه‌ای کار سختی است و در ایران تنها چند نمایشنامه‌نویس داریم مانند داود کیانیان، منصور خلج و از نسل جدید هم کیومرث قنبری‌آذر، امیر مشهدی‌عباس، ناصر آویژه و مریم کاظمی کسانی‌اند که در این حوزه می‌نویسند که بسیار کم هستند و به‌نظرم از این عرصه حمایت‌های لازم نمی‌شود که یک درام‌نویس فقط در این حوزه کار کند. خود من دو اثر چاپ‌شده در حوزه کودک دارم و چندسال یک‌بار نمایشنامه می‌نویسم و بیشتر کارهایم متعلق به گروه بزرگسال است، زیرا حمایت و شرایط کاری مهیا نیست. این یکی از ضعف‌های اساسی است، جدا از دشواری نوشتن برای بچه‌ها و این هم یکی از ضعف‌های ماست که باید با برنامه از نمایشنامه‌نویسان این ژانر حمایت کنیم.

هماهنگی نداریم

کرمی با اشاره به متولیان این عرصه تصریح کرد: در این عرصه چندین متولی داریم؛ آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، مرکز هنرهای نمایشی، حوزه هنری، سازمان فرهنگی هنری شهرداری و بنیاد شهید هم فعال است. البته متولی تئاتر از زمان قبل از انقلاب، کانون بوده و همیشه هم فعال است، اما بین این نهادهای مختلف هیچ هماهنگی و سیاست‌گذاری وجود ندارد.

وی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که خانواده‌ها چگونه می‌توانند تئاترهای مناسب برای فرزندانشان را تشخیص دهند و انتخاب کنند، گفت: در هر مرکزی که تئاتر اجرا می‌شود، باید به آن مرکز اطمینان کرد. در نهادهای مختلف در عرصه کودک و نوجوان هم نظارت وجود دارد و ارزیابی می‌شود، اما شاید یکی از ایراداتی که در این عرصه هست این است که اجرای نمایش‌های کلیشه‌ای خیلی مرسوم است؛ یعنی همان قصه و ساختارهای قدیمی و همان فرمول همیشگی داستان‌های حیوانات و قصه‌های خوب و بد که خیلی متداول شده است. البته وجود این نمایش‌ها برای مهدکودک‌ها لازم است، اما به‌دلیل اینکه گروه‌های تئاتر کودک و نوجوان زیاد هستند و حمایتی هم از آن‌ها نمی‌شود، آن‌ها ساده‌ترین روش را برای اجرای نمایش‌های خود انتخاب می‌کنند که اگر بتوانیم از آن‌ها حمایت کنیم، آن‌ها آن‌قدر ظرفیت دارند که به‌سمت نمایشنامه‌های خوب و تولیدهای قوی بروند.

وی در پایان تأکید کرد: ما بضاعت خوبی داریم، اما متأسفانه این چند دسته‌گی نهادهای متولی و عدم اختصاص اعتبار تئاتر کودک یکی از ضعف‌های همیشگی ماست و دیگر این‌که ما تئاتر کودک را تئاتر سطحی قلمداد نکنیم. این ‌گونه بسیار دشوار است و با فکر و تربیت بچه‌ها سروکار دارد. بنابراین باید با حساسیت‌های موجود در این عرصه گام برداریم.