قدس آنلاین- معاونت املاک و اراضی، یکی از معاونت‌های باسابقه تشکیلات آستان قدس رضوی است و وظیفه ساماندهی امور املاک و اراضی و بهره برداری از موقوفات آستان مقدس امام هشتم(ع) را بر عهده دارد. باتوجه به وظایف محوله، این معاونت، همواره با زمین‌های موقوفه، کاربری آنها، مستأجران این زمین‌ها و بعضاً متصرفان سر و کار دارد.
از سوی دیگر همواره پرسش هایی در ارتباط با برخی از اراضی موقوفه، باغات و... مطرح است. در گفت‌وگو با «غلامرضا رحمتی‌زاده» معاون املاک و اراضی آستان قدس رضوی کوشیدیم به برخی از این پرسش‌ها پاسخ داده شود.
تمامی سوالاتی که در این گفت‌وگوی صریح طرح شده، پرسش‌هایی است که در قالب پیامک، به ستون «صدای مردم» صفحه «آستان» روزنامه قدس رسیده است.
آقای رحمتی‌زاده! زمین‌های موقوفه آستان قدس رضوی رها شده در سطح شهر مشهد، پرسش‌هایی را ذهن شهروندان بوجود آورده است. معاونت املاک و اراضی چه برنامه‌ای در جهت بهره‌گیری از این زمین‌های موقوفه دارد؟
اجازه بدهید اصلاح کنم که اراضی موقوفه آستان قدس رضوی در سطح شهر مشهد، به هیچ وجه رها نشده است. یگان حفاظت املاک و اراضی آستان قدس رضوی ضمن محصور کردن اراضی فوق، به صورت شبانه‌روزی نسبت به حفاظت و صیانت از این اراضی موقوفات، اقدام می‌کند و حسب برنامه‌های این نهاد مقدس با نگاه بهره‌وری بهینه در دستور کار واگذاری و یا مشارکت بر اساس کاربری قانونی قرار دارد. با توجه به وسعت اراضی موقوفه آستان قدس رضوی در سطح شهر مشهد، موضوع حفظ و صیانت از املاک و اراضی موقوفه به عنوان یکی از مهم‌ترین وظایف، در اولویت برنامه‌های کاری این معاونت قرار دارد.
از سوی دیگر طرح‌های مختلف توسعه شهری وجود دارد که برای اراضی بایر، شرایطی را مشخص می‌کند. این اراضی در اختیار، هر کدام‌شان دارای کاربری‌های تعیین شده و مصوب هستند که با توجه به نوع هر کاربری، اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی و کاربری‌های عمومی و... بهره‌برداری از هر یک، توسط شورای عالی شهرسازی تعیین و آستان قدس رضوی با توجه به درخواست‌های واصله و سطوح کاربری‌های تعیین شده و با رعایت غبطه وقف و حقوق موقوفه، نسبت به واگذاری تدریجی اراضی موقوفه اقدام می کند. پس خلاصه اینکه برای تک تک زمین‌های موقوفه در سطح شهر برنامه‌ای مشخص شده است و این برنامه‌ها متناسب با ظرفیت و نیاز شهر به تدریج در حال اجرایی شدن است.
بخشی از ساخت‌وسازها در ارتفاعات جنوبی مشهد در زمین‌های متعلق به آستان قدس رضوی انجام شده است. بسیاری از کارشناسان انجام این ساخت‌وسازها را منطبق بر طرح‌های توسعه شهری نمی‌دانند و آن را «کوه‌خواری» معرفی می‌کنند. این ساخت‌وسازها چطور اتفاق افتاده است؟
بخشی از ارتفاعات دامنه‌های جنوبی مشهد متعلق به آستان قدس رضوی است که تاکنون ساخت‌وسازی درآن صورت نگرفته است و از طرفی اراضی محدوده ارتفاعات جنوبی شهر مشهد براساس طرح‌های توسعه شهری که مصوب شده نهادهای ذی‌ربط و در رأس آن شورای عالی شهرسازی است، کاربری قانونی پیدا کرده است. درباره نوع و نحوه مکان‌یابی کاربری‌های شهری هم، نهادهای دولتی مربوطه متولی تهیه و تصویب طرح‌ها هستند و مالکان اراضی از جمله آستان قدس رضوی هیچگونه دخل و تصرفی در این خصوص ندارند. یعنی این مالک نیست که می‌گوید کجا می‌شود ساخت و ساز کرد و کجا نمی‌شود.
آستان قدس رضوی صرفاً بر اساس طرح‌های مصوب تهیه شده و با لحاظ نمودن تمامی موارد قانونی و در راستای حفظ و صیانت از حقوق موقوفه، فقط در خصوص واگذاری اراضی مطابق با کاربری‌های قانونی تعیین شده اقدام می کند؛ اما به هر حال مسئولیت مجوزهای صادره از سوی نهادهای خصوصی و یا دولتی در زمینه پروانه‌های ساختمانی، تعیین کاربری‌ها و... با خود آن‌هاست و ارتباطی با آستان قدس رضوی یا هر مالک حقیقی و یا حقوقی دیگر ندارد.
در ارتفاعات جنوبی شهر مشهد به جز زمین واگذار شده به دانشگاه علوم پزشکی برای احداث دانشکده و شهرک سلامت که مناسب‌ترین استفاده از این زمین است بقیه موارد جزو اراضی موقوفه آستان قدس رضوی نبوده و واگذاری زمین‌ها برای انجام آن ساخت‌وسازها خارج از اختیارات این نهاد مقدس است
در ارتفاعات جنوبی شهر مشهد به جز زمین واگذار شده به دانشگاه علوم پزشکی برای احداث دانشکده و شهرک سلامت که مناسب‌ترین استفاده از این زمین است بقیه موارد جزو اراضی موقوفه آستان قدس رضوی نبوده و واگذاری زمین‌ها برای انجام آن ساخت‌وسازها خارج از اختیارات این نهاد مقدس است.
شماری از باغ‌های آستان قدس رضوی هم در سال‌های اخیر تغییر کاربری پیدا کرده است. به عنوان نمونه و شاخص، می‌شود به باغی که در حال حاضر در اختیار پروژه مشهد مال قرار دارد، اشاره کرد. لطفا در زمینه این تغییر کاربری‌ها هم توضیح دهید.
ببینید، طرح‌های توسعه شهری از چند دهه قبل، محدوده قانونی شهر مشهد را تعیین کرده است. سطوح کاربری‌های تعیین شده هم با لحاظ کردن جمعیت آینده شهر، پیش‌بینی شده است. مجموع این اقدامات، افق‌های آینده طرح‌های شهری را ترسیم کرده است. اما با توجه به تدریجی بودن استقرار کاربری‌های قانونی، آستان قدس رضوی با دو هدف حفظ و صیانت و بهره‌برداری بهینه از اراضی موقوفه و عدم رهاسازی فضاهای شهری تا زمان واگذاری، مطابق با کاربری‌های تعیین شده، نسبت به بهره‌برداری از فضاهای مذکور به عنوان باغ با کاشت درختان با عمر کوتاه اقدام کرده است. در واقع آستان قدس رضوی، زمینی را که می‌دانسته در آینده در خدمت طرح‌های توسعه شهری قرار خواهد گرفت، بر خلاف کاربری غیرباغی و با هدف کمک به محیط زیست شهر به طور موقت به باغ بوسیله کاشت درختان با عمر کوتاه تبدیل کرده است. این موضوع منافاتی هم با حقوق کسب شده در کاربری‌های تعیین شده مصوب، نداشته است. بنابراین با توجه به مرور زمان، افزایش جمعیت شهری و لزوم تأمین سرانه کاربری‌های تعیین شده در طرح های توسعه شهری مصوب، آستان قدس رضوی نسبت به واگذاری اراضی اقدام کرده است.
در برخی از نقاط شهری مشهد، آستان قدس رضوی حسب ضرورت و فراتر از حدود وظایف ذاتی خود، آن هم به منظور همراهی با مدیریت شهری و تأمین سرانه‌های خدمات شهری از جمله فضاهای سبز و... حتی بیش از سرانه‌های استاندارد نسبت به واگذاری اراضی با کاربری‌های متفاوت جهت بهره برداری در زمینه فضای سبز و... اقدام کرده است.
این، نشان می‌دهد که آستان قدس رضوی به موضوع نیازهای خدمات شهری به ویژه فضای سبز اهتمام فراوان دارد و به طرح‌های کلان توسعه شهری هم توجه کرده است.
منطقه «چشمه پونه» یکی از نقاط حاشیه‌ای شهر مشهد است. اهالی این منطقه مدعی هستند زمین‌هایی که در اختیار دارند، املاکی است که پدران آنها نسل اندر نسل در اختیار داشته‌اند و وجود قبرستان روستا و... را هم شاهدی بر این ادعا می‌دانند. آنها می‌گویند هیچ وقت روستا را ترک نکرده‌اند که بازگشت‌شان به خانه و کاشانه‌شان، تصرف محسوب شود. آخرین وضعیت «چشمه پونه» چیست؟
آستان قدس رضوی بر اساس اسناد مالکیت رسمی صادره و ماده ۲۲ قانون ثبت، مالک شش‌دانگ پلاک ۲۳۷ اصلی بازه «آبشر» با حدود و مشخصات کامل است که اراضی چشمه پونه هم قسمتی از آن است.
آستان قدس رضوی بر اساس اسناد مالکیت رسمی صادره و ماده ۲۲ قانون ثبت، مالک شش‌دانگ پلاک ۲۳۷ اصلی بازه «آبشر» با حدود و مشخصات کامل است که اراضی چشمه پونه هم قسمتی از آن است
دلیل مالکیت، سوابق ثبتی و اسناد مالکیت صادره توسط مرجع قانونی یعنی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است و شش‌دانگ پلاک بازه آبشر با نقشه و حدود مشخص و طی سند صادره در مالکیت آستان قدس رضوی بوده و جزء املاک موقوفه محسوب می‌شود و ساخت‌وسازهای موجود در آن، بدون اذن مالک، تصرف غیرمجاز به شمار می‌آید.
این اراضی جزو شهر مشهد شده و دارای طرح مصوب کمیسیون ماده ۵ است. درواقع مدعیان محترم، متصرف غیرمجاز ملک آستان قدس هستند و این اراضی دارای سند مالکیت شش‌دانگ به نام آستان قدس رضوی است.
به غیر از یکی دو خانواده، عمده تصرف‌ها بعد از سال ۱۳۸۲ انجام شده است. درواقع برخی از افراد با هدف کسب سود، زمین‌هایی را در سال‌های اخیر تصرف و ادعای خرید به صورت عادی نموده‌اند که اگر هم ادعایشان درست می‌بود در حکم خرید مال غیر و تصرف عدوانی است و این ادعاهای خرید و فروش هم غیرقانونی بوده است.
ساخت و سازهای بی‌رویه و غیراصولی در منطقه و در داخل محدوده‌های قانونی و خدماتی شهر مشهد برخلاف طرح‌ها و کاربری‌های مصوب شکل گرفته و در سال‌های اخیر توسعه یافته است، بنابراین آستان قدس رضوی که مالک رسمی و قانونی اراضی است مکلف است از مالکیت موقوفه صیانت کند و جلوی تصرف و ساخت‌وسازهای غیراصولی بدون إذن مالک را در اراضی موقوفه بگیرد.
تأکید می‌کنم که آستان قدس رضوی براساس اسناد مالکیت صادره، مالک شش‌دانگ این اراضی است و این شورای عالی شهرسازی و کمیسیون ماده ۵ است که طرح‌های توسعه شهری و کاربری‌ها را مصوب و مالک را موظف به رعایت کاربری‌ها می‌کند و در طرح‌های مصوب شهری، آستان قدس رضوی و یا سایر مالکان، در جانمایی کاربری‌ها نقشی ندارند و کاربری‌ها خارج از اراده مالکان رسمی مصوب می‌شود.
این معاونت چه برنامه‌ای برای اراضی واقع در محدوده میدان تیر و پادگان سابق ارتش دارد؟
عرصه پادگان و میدان تیر ذ جزو موارد اجاره رسمی ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده و در مرحله اول برای هر اقدام لازم، جلب نظر این سازمان محترم الزامی است. با تأکید و پیگیری مدیران محترم شهری مبنی بر انتقال پادگان‌ها به خارج از شهر مشهد و امکان بهره‌برداری از کاربری‌های مصوب طرح‌های شهری با توافق دوجانبه‌ای بین شهرداری و ارتش جمهوری اسلامی ایران و با توافق آستان قدس رضوی، میدان تیر بر اساس نقشه مصوب آماده‌سازی شد و در فاز اول، محورهای ترافیکی و شبکه معابر آن آسفالت و در اختیار شهرداری قرار گرفت. همچنین فضای سبز این مجموعه که بالغ بر ۶۴ هکتار است نیز برای احداث فضای سبز در مجاورت محدوده جنوبی بزرگراه شهید کلانتری در اختیار شهرداری است و در آینده هم از سایر فضاها با کاربری‌های قانونی آنها بهره‌برداری خواهد شد.
برخی مسئولان دولتی، سیاست‌های آستان قدس رضوی را عامل رفع نشدن مشکل حاشیه‌نشینی می‌دانند. معاونت املاک و اراضی چه پاسخی در این زمینه و در راستای حفظ حقوق موقوفات دارد؟
خب این قضاوتی نادرست و جفا در حق آستان قدس رضوی است. در بعضی از موارد چنین استنباط می‌شود که آستان قدس رضوی در تغییر کاربری املاک و اراضی، عدم ارائه خدمات شهری مناسب به ساکنان و شهروندان مناطق مختلف، گسترش حاشیه‌نشینی، عدم همکاری و مساعدت با شهروندان و... دخالت دارد در صورتی که چنین برداشت‌هایی نادرست است.
آستان قدس رضوی همواره برحسب وظایف شرعی و قانونی موظف به صیانت و حفاظت از موقوفات حضرت رضا(ع) بوده و در این راستا با صرف هزینه های سنگین و بکارگیری بیش از صد نفر نیروی آموزش دیده و ده‌ها وسیله نقلیه و اجرای گشت‌های ۲۴ ساعته در حدّ توان خود از ساخت‌وسازهای غیرمجاز روی اراضی حاشیه شهر جلوگیری و در این راه با مأموران و مأموریت سایر دستگاه‌های دولتی نظیر جهاد کشاورزی و شهرداری هماهنگی می‌نماید و از مساعدت و پشتیبانی‌های دادستانی محترم نیز برخوردار است، ضمن اینکه آستان قدس رضوی بر اساس قانون، با طرح‌ها و ضوابط توسعه شهری موافقت داشته و همکاری کرده است.
این تصور که اگر نهادها و سازمان‌های اجرایی، خدمات لازم را مطابق قانون برای ساکنان منازل مسکونی که بطور غیرمجاز در اراضی موقوفه احداث شده است ارائه نمی‌دهند باعث و مسبب آن آستان قدس رضوی است، درست نیست. زیرا ارائه خدمات شهری از سوی دستگاه‌های مجری همچون شهرداری، شرکت‌های آب، برق، گاز و... تابع شرایط قانونی و کاربری مصوب است و این موضوع نه تنها اراضی موقوفه بلکه املاک و اراضی غیرموقوفه و اصطلاحاً ملکی را هم می‌شود و نباید آن را به آستان قدس رضوی ارتباط داد.
آستان قدس رضوی برای کمک به حاشیه‌نشینان، بویژه در شهر مشهد، در زمینه املاک و اراضی محل سکونت آنان چه مساعدتی کرده است؟
اواخر سال گذشته در راستای منشور هفتگانه ابلاغی مقام معظم رهبری و تأکید تولیت معزز آستان قدس رضوی اقدام بسیار با ارزش و گام مثبتی برای تعیین تکلیف صاحبان ساختمان‌های مسکونی احداث شده در اراضی وقفی آستان قدس رضوی برداشته شد که در قالب مصوبه مساعدتی، صاحبان ساختمان‌های مسکونی حاشیه شهر متناسب با موقعیت و مساحت زمین می‌توانند تا هفتاد درصد معافیت حق تقدیمی به صورت اقساط ده ساله اعتبارنامه و سند رسمی اجاره دریافت کنند.
در عین حال موضوع مدیریت پدیده حاشیه‌نشینی شهری امری ضروری است که مسئول و مجری دارد و آستان قدس رضوی با رعایت ضوابط شرعی و قانونی و در راستای اهداف کلان این نهاد مقدس مبنی بر بهره‌مند ساختن محرومان و مستضعفان از موقوفات موجود در هر منطقه(بر حسب گنجایش وقف‌نامه‌ها) همواره تلاش کرده است با دستگاه‌ها و سازمان‌های مجری و مسئول در حوزه توسعه قانونمند شهری همکاری و در این زمینه نقش بسزایی ایفا نموده است.
نظر شما