قدس آنلاین- وقتی نوه‌ها مقابل پدربزرگ و مادر بزرگ می‌نشینند و از روی تفنن و شاید تمسخر به ادبیات آن‌ها و یا تلفظ بعضی کلمات توسط آن‌ها می‌خندند، نشان از فرهنگ‌گریزی نسل امروز دارد، اما فاجعه از آنجا شروع می‌شود که بسیاری از پدر و مادرها سعی می‌کنند به فرزندان‌شان آموزش دهند که در خانه، مدرسه و یا محیط بیرون از خانه با لهجه محلی‌شان صحبت نکنند. همین رفتارهای به‌ظاهر کم‌اهمیت باعث شده گویش‌های محلی و فرهنگ بومی و قومی روزبه‌روز کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر شود.
ضرورتهای حفظ تنوع زبان در ایران
با از بین رفتن گویش‌های محلی، علاوه‌بر این‌که زبان و ادبیاتی متزلزل خواهیم داشت، با مسائل و ناهنجاری‌های اجتماعی هم روبه‌رو خواهیم شد؛ نا هنجاری‌هایی مثل فاصله انداختن بین نسل امروز و دیروز و یا کم شدن عاطفه بین نسل‌ها.
برای حفظ این «دژ فرهنگی» باید بیش از این‌ها به زبان و ادبیات فارسی بها بدهیم.
گاهی جشنواره‌هایی به زبان محلی در گوشه‌وکنار کشور برگزار می‌شود؛ نمونه‌اش برگزاری جشنواره‌های رضوی به زبان عربی و یا دوسالانه «منال» که به‌زودی سومین دوره‌اش در استان ایلام برگزار می‌شود.
اما مسئولین فرهنگی برای ماندگاری ادبیات بومی و خرده‌فرهنگ‌ها باید چه‌کارهایی انجام دهند؟ آیا صرف برگزاری جشنواره‌های متعدد می‌تواند محافظ این در گرانبها باشد؟
برکات جشنواره‌های بومی و منطقه‌ای
مرتضی حیدری‌آل‌کثیر، شاعر خوزستانی که به زبان فارسی و عربی شعر می‌گوید، برگزاری همایش در شهرستان را با محوریت پاسداشت ادبیات بومی مهم‌ترین ابزار توجه و حمایت از ادبیات بومی می‌داند. این شاعر می‌گوید: در کنار فعالیت‌های فرهنگی که در استان خوزستان انجام می‌شود، سالانه چندین همایش به زبان عربی و محلی در این استان برگزار می‌شود و من برکات معنوی و تأثیر این همایش‌ها را بر هنرمندان و فضای جامعه می‌بینم.
این شاعر معتقد است هیچ چاره‌ای جز این نیست که همایش‌هایی در شهرستان‌ها برگزار شود که به زبان محلی همان‌جا باشد؛ چون وقتی قومیتی ببیند نظام حاکم و نهاد فرهنگی مثل وزارت ارشاد به زبان آن قومیت اهمیت می‌دهد، بر پاسداشت فرهنگ ملی هم تأثیر می‌گذارد.
حیدری می‌گوید: وقتی در سال ۱۳۹۱ در محضر مقام معظم انقلاب به زبان عربی که زبان محلی مردم خوزستان است شعری فولکلور خواندم، رهبر معظم انقلاب مرا مورد تفقد قرار دادند و به زبان عربی شعری خواندند. این بده‌بستان همان‌زمان در تلویزیون پخش شد و در فضای مجازی منتشر شد و این انعکاس باعث خوشحالی مردم منطقه شد و به‌اندازه انجام چندین‌سال کار فرهنگی، مؤثر بود.
شاعر «پایتخت جهان» ادامه می‌دهد: به‌نظر من پاسداشت قومیت‌ها فقط به دلایل فرهنگی و اجتماعی نیست، حتی از بُعد سیاسی هم توجه به لهجه‌های بومی اهمیت دارد. برای ایجاد برادری میان کشورهای منطقه نباید از سلاح هنر غافل بود. هنر باعث ایجاد همدلی و وحدت‌آفرینی می‌شود؛ مثلاً زمانی‌که هنرمندان ایرانی فیلم‌هایی نظیر مریم مقدس، مختار و یا یوسف پیامبر(ص) را می‌سازند، تأثیر خاصی بر عرب‌های منطقه و حوزه خلیج فارس می‌گذارند و این تأثیر، چندین‌برابر سمینار و مذاکره بر وحدت ملی و بین‌المللی تأثیر می‌گذارد.
حیدری آل‌کثیر همچنین معتقد است: مسئولین فرهنگی می‌توانند علاوه‌بر برگزاری همایش‌ها، اقدامات کم‌هزینه‌تر زیادی برای گسترش زبان و ادب فارسی و پاسداشت قومیت‌ها انجام دهند.
این شاعر ایجاد بستر برای رویارویی شاعران کشورهای مختلف با یکدیگر به‌عنوان بهترین ناقلان فرهنگ و تکریم شاعران در جشنواره‌ها را اقداماتی دانست که می‌تواند باعث توجه به فرهنگ‌های منطقه‌ای و لهجه‌های بومی شود.
فقط با برگزاری جشنواره‌ها نمی‌توان به نتیجه دلخواه رسید
اما معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام که مسئول برگزاری دوسالانه شعر کردی «منال» است، ضمن تأکید بر تقویت زبان مادری معتقد است، توجه به فرهنگ بومی باعث تحکیم فرهنگ ملی می‌شود و از آنجایی‌که کشور ما ایران، رنگین‌کمانی از خرده‌فرهنگ‌های مختلف است و تنوع خاصی دارد، وحدت این خرده‌فرهنگ‌ها باعث غنای فرهنگ ملی و اسلامی ما می‌شود.
عمران خودآموز ضمن اشاره به تجربه برگزاری دوسالانه شعر کردی معتقد است: فعالیت‌هایی نظیر برگزاری جشنواره‌ها در پاسداشت فرهنگ و لهجه بومی بی‌تأثیر نیست و اتفاقاً از سمت هنرمندان استقبال خوبی هم از این جشنواره شده است، چون جشنواره یکی از راه‌های ایجاد انگیزه و رغبت است، اما صرفاً با برگزاری جشنواره‌ها نمی‌توان به نتیجه دلخواه رسید.
دبیر دوسالانه شعر کردی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین مسئله‌ای که می‌تواند باعث توجه جامعه به حفظ فرهنگ بومی شود، ایجاد رغبت در خانواده‌هاست. خانواده‌ها باید به فرهنگ بومی‌شان احترام بگذارند. در بازدیدی که رهبر معظم انقلاب با خانواده یکی از شهدای مدافع حرم داشتند، به آن‌ها تأکید کرده بودند که در خانه با زبان محلی و ترکی حرف بزنند، چون بچه‌ها فارسی را در مدارس و جامعه یاد می‌گیرند.
خودآموز ضمن بیان این مطلب که خرده فرهنگ‌ها ارزش‌هایی هستند که از دیرباز به ما رسیده است، گفت: اگر بخواهیم خرده‌فرهنگ‌ها را به نسل امروز منتقل کنیم، علاوه‌بر برگزاری جشنواره‌ها و توجه خانواده به این مسئله، باید نهادهایی مثل آموزش و پرورش و کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان را درگیر این مسائل کنیم.
نظر شما