قدس آنلاین- اگر گذرتان به مناطق بیابانی و کویری افتاده باشد، می‌دانید که برخورد کردن با آب و سرسبزی در این اقلیم‌ها تا چه اندازه دلچسب و غنیمت است؛ حتی اگر آن آب و درخت به مقدار اندکی باشد. حالا تصور کنید در بیابان به تالابی برسید با طبیعتی سرشار و این چیزی است که در جغرافیای «خواف» می‌توان یافت. این دومین بار است که برای تماشا و لذت بردن از طبیعت با همکارم حسن احمدی فرد، خودمان را به شهرستان خواف رسانده‌ایم و بعد از طی مسافتی ۶۰ کیلومتری به منطقه حفاظت شده «سیرخون» جایی نزدیک به مرز ایران و افغانستان می‌رسیم.

راهنمای ما در سفر به منطقه سیرخون محیط بان خوشنام و پر تلاش «مدثّر تیموری» است. بعد از رسیدن به پاسگاه محیط بانی، استراحتی می‌کنیم و از پاسگاه بیرون می‌زنیم. ناگهان در برابر ما آب است و نی‌های سرسبز که انگار فراموش کرده‌اند پاییز هم دارد تمام می‌شود. صدای آب آدم را به وجد می‌آورد و می‌مانیم که این حجم آب از کجا می‌آید در این خسیسی آسمان که پاییز به پایان رسیده است و از بارانش خبری نیست.

* آبی شور اما منبع زندگی

تیموری در توضیح این پرسش ما، می‌گوید: این منطقه که جزو دشت سنگان است و در جنوب شرقی شهرستان خواف واقع شده از لحاظ ارتفاع، کم ارتفاع‌ترین زمین‌های شهرستان را با ۶۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا تشکیل می‌دهد و این شرایط خاص، موجب هدایت آب‌های روان و سطحی خواف و بخشی از رشتخوار و قائن به صورت دائمی به این دشت شده که البته در نهایت وارد کشور افغانستان می‌شود.

آب را مزه می‌کنم؛ شور است! دلیل شور بودن آب، گذر از زمین‌های نمکی است، البته خوشبختانه همین آب شور موجب شده است که پرندگان زیادی از آن استفاده کنند و حتی در مسیر، گله‌ای را می‌بینم که گوسفندان آن از آب می‌نوشند.

یادم هست چند سال پیش که به منطقه سر زدیم، تنها کانکسی گذاشته بودند و حالا در همان مکان پاسگاه محیط بانی ساخته شده است و حتی در این پاسگاه، بخشی برای میهمانان و افراد دوستدار طبیعت و پرنده‌نگر در نظر گرفته شده است و این نشان از توجه محیط زیست خواف به دوستداران طبیعت دارد. وقتی خوشحال‌تر می‌شوم که می‌شنوم تورهایی که از مناطق دیگر کشور برای دیدن خواف به این شهرستان می‌آیند، برنامه بازدید از تالاب را هم در برنامه خود دارند.

* رهاسازی هوبره‌ها از اسارت

تا غروب بشود، چشمانمان لذت تماشای تالاب را چشیده است و پرندگانی که البته می‌توانیم از دور تماشایشان کنیم و پروازشان را ببینیم. قبل از غروب آفتاب، برنامه دوستان محیط ‌بان ما آزادسازی دو قطعه «هوبره» است که به همراه ۹ هوبره دیگر از شکارچیان متخلف ضبط شده‌اند. اکنون نوبت به این دو هوبره رسیده است که به علت مساعد بودن حالشان آن‌ها را در منطقه رهاسازی کنند. بعد از آزادسازی هوبره‌ها از محیط بانان می‌شنوم که این هوبره‌ها قرار بوده بعد از صید غیرقانونی، به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس قاچاق شوند که خوشبختانه نجات پیدا کردند.

تیموری در توضیح بیشتر درباره تالاب می‌گوید: بررسی‌های صورت گرفته با استفاده از نقشه‌های موجود و پیمایش میدانی نشان می‌دهد که کال شور سیرخون در انتهای یک رود بسیار طولانی قرار گرفته که زهکش آب‌های سطحی بخش وسیعی از شهرستان‌های کاشمر، مه ولات، بجستان، گناباد، رشتخوار و خواف است و طول تقریبی برآورد شده این زهکش از جغرافیای کاشمر تا خروجی آن در مرز افغانستان ۲۹۵ کیلومتر برآورد می‌شود.

* امکانی برای پرنده‌نگری در استان

منطقه حفاظت شده سیرخون با ۵۴ هزار هکتار وسعت، می‌تواند یک امکان برای پرنده‌نگری در استان خراسان باشد؛ آن هم در شهر خواف که شهری است تاریخی و دیدنی که دیدن بناهای تاریخی‌اش آدمی را به گذشته‌های درخشانی می‌برد.

آفتاب که می‌افتد، به پاسگاه بر می‌گردیم. همکاران تیموری با مهربانی فراوان از ما پذیرایی می‌کنند. از خاطراتشان برایمان می‌گویند و از سختی‌های کار و در می‌یابم اگر عشق و علاقه فراوان این محیط بان‌ها نباشد، نمی‌توان چندین منطقه تحت پوشش با میلیون‌ها هکتار را با تنها چند نفر محیط بان اداره کرد آن هم در روزگاری که بی‌مهری‌ها نسبت به محیط زیست کم نیست.

شب پس از شام، محیط بان‌ها برای گشت شبانه از پاسگاه بیرون می‌زنند و این یعنی محیط‌ ‌بانی، شب و روز ندارد. من و همکارم به دنیای خواب پناه می‌بریم تا صبح زود برسد و بعد از صبحانه‌ای بیرون بزنیم. محیط بان‌ها این بار ما را به جایی در حوالی تالاب می‌برند. چند کیلومتری دورتر جایی که ناگهان با هزاران پرنده از نوع باقرقره روبه رو می‌شویم. آن چه می‌بینیم قابل توصیف نیست. آدم باید خود این صحنه‌های زیبا را ببیند و لمس کند. باید این پرنده‌های زیبا را دید و در کمین برای عکاسی از آن‌ها صدای پرواز و فرودشان را در چند متری شنید. باید بال گشودن عقاب را دید که چگونه بین آن همه پرنده بر درخت تاغ نشسته است و سر می‌چرخاند تا کدام صید را نشانه برود. منطقه حفاظت شده سیرخون تلفیقی است از خشکی و بیابان و آب؛ هم می‌توان نی و جلبک را در تالاب دید و هم می‌توان تاغ و بوته‌های اسپند، شور و... را و این چیز کمی نیست.

*  جلوه‌گاه پرندگان در شرق کشور

تیموری هنگام دیدن منطقه و عکاسی برایم توضیح می‌دهد: در تالاب در چند سال اخیر به دلیل حفاظت جدی، پوشش متراکمی از نی‌ها و انواع گیاهان شوری‌پسند در کنار درختچه‌های گز روییده و چون تالاب در کریدور مهاجرت پرندگان آبزی و کنار آبزی قرار دارد، هر سال در فصل مهاجرت تعداد زیادی از گونه‌های مختلف پرندگان در آن مشاهده می‌شوند که از آن جمله می‌توانم به سنقر تالابی، خوتکا، اردک سرسبز، سیاه کاکل، کشیم کوچک، حواصیل خاکستری و ارغوانی، پلیکان و چندین پرنده دیگر اشاره کنم. این نکته هم قابل ذکر است که از مجموع بیش از ۳۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی گونه‌هایی از جمله اردک مرمری، اردک بلوطی، لیکو، یلوه کوچک برای اولین بار در سطح استان در این آبگیر رکورد (ثبت) شده‌اند.

علاوه بر پرندگان آبزی و کنار آبزی در این خشکسالی ها، رودخانه و تالاب منبعی برای استفاده آهوان منطقه، گربه شنی، گربه وحشی، کاراکال، زاغ بور، هوبره و... هم شده است.

نکته جالب دیگر درباره سیرخون و آب دائمی و جاری در آن، وجود نوعی ماهی به نام ماهی خیاط است. ساعت ۱۱صبح را نشان می‌دهد و ما مجبوریم برگردیم به سمت مشهد. به امید روزی که دوباره به منطقه حفاظت شده سیرخون و دیدار محیط بان‌های پر تلاش و مهربانش بازگردیم.