قدس آنلاین-گروه استان ها-پروین محمدی: هیپنوتیزم و کاربرد آن موضوعی است که امروز در مجامع علمی مطرح و مورد علاقه همگان گرفته است. به همین جهت از دکتر مهدی فتحی متخصص بیهوشی، فلوشیپ و فوق تخصص بیهوشی قلب، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دبیر انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران، مدرس بین المللی هیپنوتیزم با تجربه ۳۰ ساله در این رشته، دارای ۶۴ عنوان کتاب، بیش از ۸۰ مقاله علمی پژوهشی در سطوح بین المللی و داخلی و حدود ۸۰ پایان نامه در حوزههای هیپنوتیزمی، چندین CD و DVD  آموزشی صوتی و تصویری از هیپنوتیزم و هیپنوتیزم کنترل درد و... دعوت کردیم تا با حضور در روزنامه قدس از روش های هیپنوتیزم و کاربرد آن بگوید.

هیپنوتیزم خواب نیست

دکتر فتحی بر این باور است که با وجود معنی خواب برای کلمه یونانی هیپنوتیزم، اساساً هیپنوتیزم خواب نیست، بلکه یک حالت طبیعی مغز است که تمام افراد در طول زندگی روزمره خود آن را تجربه میکنند (مثل وقتی که جذب خاطرهای مربوط به ۲۰ سال قبل میشوید و حواستان به اطراف نیست) و کاری که هیپنوتیزم درمانگر انجام میدهد، این است که حالت هوشیاری فرد را تغییر میدهد و با جهت دهی و هدایت تصاویرذهنی، قابلیت تصویرپردازی شخص را به سمتی سوق میدهد که مغز و بدن، آن حالت را به خودش بگیرد. حالا اگر این وضعیت در جهت درمانی استفاده شود، هیپنوتیزم درمانی و اگر در موارد غیردرمانی و به قصد ارتقای کیفیت زندگی یا افزایش قدرت تمرکز و توجه و... باشد در زمینههای دیگر کاربرد پیدا میکند. از این رو وقتی یک نفر هیپنوتیزم شود و در یک نقش خاص ظاهر شود، میتواند، خود را به همان شکل باور کند و بدون مشکل با انفکاک، جذب هرکاری شود. پس هر جایی که جذب و انفکاک همزمان و توأم با هم انجام شود از نظر مغزی «هیپنوتیزم» صورت گرفته است که در این شرایط، شخص میتواند در حال راه رفتن، وزنه زدن، فوتبال و... و حتی فرآیندهای درمانی و جراحی و... در حالت هیپنوتیزم قرار گیرد.
وی زمان ماندگاری در حالت هیپنوتیزم را منوط به ظرفیت هیپنوتیزم پذیری فرد دانسته، خاطرنشان کرد: از چند ثانیه تا چند دقیقه یا حتی ۲۴ ساعت میتوان فرد را در حالت هیپنوتیزم نگه داشت که بسته به پذیرش افراد، متفاوت است به طوری که اگر فردی هیپنوتیزم را قبول نداشته باشد، نمیتوان او را هیپنوتیزم کرد.

کاربرد هیپنوتیزم در فرایندهای درمانی

دبیر انجمن علمی هیپنوتیزم بالینی ایران با بیان اینکه در هر فرم درمانی که ارتباط پزشک و بیمار وجود دارد، هیپنوتیزم هم کاربرد دارد، اضافه کرد: در صورت پذیرش بیمار به راحتی می توان با ایجاد تصاویر و نفوذ در ذهن، مراحل درمانی را انجام داد. به عنوان مثال در بحث کنترل دردهای جراحی حین عمل و بعد از عمل، اضطراب های قبل و بعد از عمل، زایمان بدون درد، تهوع و استفراغ های مکرر دوران بارداری (ویار حاملگی)، دردهای سیکل ماهانه خانم ها، کاهش درد در حوزه دندانپزشکی، جراحی بدون بی حسی برای افرادی که به داروی بی حسی حساسیت یا ترس دارند. ترس های مختلف افراد مانند ترس از تاریکی از ام.آر.آی و... ، عدم تحمل اندوسکوپی، تعویض پانسمان سوختگی که درد شدید دارد، در حوزه طب اطفال و بسیاری از اختلالات رفتاری کودکان، افزایش اعتماد به نفس، توجه و تمرکز، کاربرد مثبت و مناسبی دارد.
در برخی موارد نیز به تنهایی و بعضی مواقع هم در کنار روانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.
در طب عمومی هم تمام سردردهای تنشی قابلیت درمان با هیپنوتیزم را دارند، ولی در سینوزیت فقط درد کنترل می شود، ولی سینوزیت درمان نمی شود.
در بیماری های روان تنی، ترس های مرضی، فوبیاها، ترس از آسانسور و محیط های بسته و جمعیت، ترس از حضور و سخنرانی در جمع و... میت وان از هیپنوتیزم کمک گرفت و آن را کنترل کرد.
در بیماران سرطانی بیماری را درمان نمی کند، ولی عوارض ناشی از شیمی درمانی را بهبود می بخشد.
در شکستگی نیز نمی تواند آن را درمان کند، ولی درد ناشی از شکستگی را تسکین می دهد.

محدودیت و ممنوعیت در هیپنوتیزم

دکتر فتحی در پاسخ به این پرسش که برای چه کسانی نباید هیپنوتیزم انجام شود و یا در چه مواردی محدودیت وجود دارد، اظهار داشت: هیپنوتیزم در افرادی که اختلال شخصیت مانند انحرافات جنسی و... دارند، کاربرد ندارد. کسانی که دچار اختلالات بدبینی و وسواس فکری هستند نیز نمیتوانند از هیپنوتیزم استفاده کنند.

ممنوعیت دیگر برای افرادی است که خود را هیپنوتیزم گر معرفی می کنند، اما درمانگر نیستند. این افراد هرگز نباید هیپنوتیزم کنند زیرا اگر فردی به خاطر تومور مغزی دچار سردرد شده، باید به فردی مراجعه کند که قبل از هیپنوتیزم او را معاینه کند و علت سردرد را تشخیص دهد و از هیپنوتیزم برای درمان تومور استفاده نکند. چون تومور با هیپنوتیزم درمان نمی شود، بلکه معالجه تومور را به تأخیر می اندازد. از این رو این فرایند باید در کلینیک هیپنوتیزم رعایت شود.

این دانشیار بیهوشی با ۳۰ سال سابقه هیپنوتیزم به تأثیر مثبت هیپنوتیزم در اقتصاد درمان اشاره و تصریح کرد: وقتی از هیپنوتیزم در جراحی ها استفاده میک نیم، نیاز به ناشتا بودن بیمار و بیهوشی نیست، نه دارو، نه سرم و نه آنژیوکت و... استفاده نمی کنیم و نیاز به اشغال تخت بیمارستان هم نیست. افزون بر آن با کاهش درد وعوارض جانبی می توانیم بیمار را زودتر به حالت عادی زندگی برگردانیم و بیمار زودتر کارایی خود را به دست آورد. بنابراین با هیپنوتیزم درمانی می توانیم، کمک بزرگی به اقتصاد درمان داشته باشیم.
وی با تأکید به اینکه هیپنوتیزم یک پدیده ماورایی نیست و این ذهن است که با خاصیت های فراوان آن کارهای زیادی می توان انجام داد، یادآور شد: مغز قابلیت هایی دارد که هنوز کشف نشده و چه بسا در آیندهای نزدیک دیگر در اعمال جراحی نیاز به بیهوشی نباشد و از کارایی مغز و فعالیت های آن استفاده شود.
دکتر فتحی با اشاره به اینکه تاکنون ۷۰۰۰ روان پزشک، دندان پزشک، فیزیوتراپ و... تحت آموزش های لازم برای هیپنوتیزم درمانی قرار گرفته اند تا در حیطه های تخصصی خود از آن استفاده کنند، گفت: کارهایی که در مشهد انجام شده، عبارت است از: جراحی و درآوردن پلاک از دست بیماری که نیاز به بیهوشی کامل داشته، اما بدون بیهوشی و با هیپنوتیزم انجام شده، عمل ترمیم رباط صلیبی زانو برای اولین بار در دنیا که عمل بسیار سنگینی است و نیاز به بیهوشی کامل دارد با برداشتن توده چربی از پشت با الکتروکوتر، ۳۴ مورد جراحی دندان عقل نهفته، ۳۰ مورد تعویض پانسمان سوختگی، ۶۰ مورد کنترل درد بعد از جراحی های کیسه صفرا، ۳۴ مورد عمل های فتق شکمی و... برای کنترل درد بعد از عمل، افزون بر ۲۰ مورد درمان ریشه دندان بدون بی حسی، عمل کورتاژ تشخیصی در سرطان رحم که عمل سنگینی است و صفر تا صد آن بدون بیهوشی و بی حسی و با هیپنوتیزم انجام شد، سه مورد زایمان طبیعی در بیمارستان بنت الهدی و سینا و درمان اختلال خواب.

برگزاری کنگره هیپنوتیزم آسیا در مشهد

فلوشیپ و فوق تخصص بیهوشی قلب دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این گفت وگو از جایگاه ویژه و بالای هیپنوتیزم این دانشگاه خبر داد و گفت: با اینکه ایران، قطب هیپنوتیزم آسیاست، ولی از نظر فعالیت های پژوهشی و درمانی، آمار دانشگاه علوم پزشکی مشهد به تنهایی از کل آمار کشور بالاتر و چندین برابر است به طوری که در کل کشور ۱۲ مورد پژوهش در این زمینه انجام شده و در مشهد به تنهایی ۸۰ پژوهش انجام و مورد تأیید قرار گرفته است که همه ثبت شده و قابل استناد است. از این رو قرار است در سال ۲۰۱۹ (آبان ماه ۱۳۹۸) انجمن بین المللی هیپنوتیزم، کنگره هیپنوتیزم آسیا را با حضور سران هیپنوتیزم دنیا در مشهد برگزار کند و این یک افتخار علمی برای مشهد و دانشگاه علوم پزشکی است.
وی در پایان به چند نکته مهم اشاره و تأکید کرد: هیچ کس را به زور نباید هیپنوتیزم کرد.
•  در هیپنوتیزم هر دو طرف (هیپنوتیزم شونده و هیپنوتیزم کننده) باید آمادگی و ظرفیت و قابلیت لازم را داشته باشند تا بتوانند پیام بدهند و پیام بگیرند و هر دو پیام دهنده و پیام گیرنده باید هیپنوتیزم را باور داشته باشند تا این کار انجام شود.
•  با توجه به اینکه هیپنوتیزم در دست روان درمانگر مثل تیغ است در دست جراح از این رو توسط افراد غیرحرفهای نباید این کار انجام شود، بلکه باید کسی که به هیپنوتیزم تسلط دارد، این کار را انجام دهد.
•  رعایت شئونات اخلاقی در فرایند هیپنوتیزم حتماً باید لحاظ شود. مثلاً اگر بیمار برای کنترل سردرد آمده، نباید از مسائل خصوصی وی پرسید.
•  برای بیماری که جای کار برای هیپنوتیزم ندارد، نباید هیپنوتیزم انجام داد.
•  و باز هم تأکید بر اینکه فرد هیپنوتیزم کننده حتماً درمانگر هم باشد. (آشنا به علوم پزشکی و حیطه درمان)