قدس آنلاین-ترکیه این روزها شاهد افزایش تحرکات احزاب سیاسی این کشور است. احزاب ترکیه از بحرانهای داخلی و منطقهای تأثیر پذیرفتهاند؛ اما علیرغم چالشهای موجود در حال آمادگی برای انتخابات سال ۲۰۱۹ هستند. نوشتار حاضر سعی دارد وضعیت کنونی چهار حزب حاضر در پارلمان ترکیه را بررسی کند.

ترکیب پارلمان ترکیه در حال حاضر از چهار حزب تشکیل شده است. حزبعدالتوتوسعه (AKP)، حزبجمهوریخواهخلق (CHP)، حزبدموکراتیکخلق‌ها (HDP) و حزبحرکتملی (MHP) چهار حزب اصلی ترکیه محسوب میشوند. چالشهای موجود برای هر یک از احزاب و وضعیت آنها در موقعیت کنونی در ادامه تبیین میشود.

حزب عدالتوتوسعه به رهبری رجب طیب اردوغان حزب حاکم ترکیه است. این حزب اکنون با چالشهای متعددی مواجه است. تغییر محیط داخلی و خارجی ترکیه موجب شده که آک پارتی نیز سیاستهای خود را تغییر دهد. تغییر این سیاستها اکنون چالش نخست را برای مقامات حزب عدالت و توسعه ایجاد کرده است. ازآنجایی‌که سیاست کنونی آک پارتی با سیاستهای واشنگتن زاویه پیدا کرده است؛ لذا آمریکا با سیاستهای آنکارا مخالفت جدی میکند. بیان تفصیل اختلافات ترکیه و آمریکا در این نوشتار نمیگنجد؛ اما اصلیترین موارد این اختلاف به مسائلی چون حمایت واشنگتن از نیروهای دموکراتیک سوریه، عدم استرداد فتحالله گولن، ابهام در نقشآفرینی آمریکا در کودتای پانزدهم جولای ۲۰۱۶، محاکمه رضا ضراب و … برمیگردد.

آک پارتی ساختار کنونی حزب را برای موفقیت در انتخابات آتی مناسب نمیبیند؛ لذا این حزب در حال حاضر روسای حزبی و شهرداران را مجبور به استعفا کرده است. در حقیقت عدالت و توسعه هنوز از نفوذ عناصر مربوط به تشکیلات فتح‌اللهگولن هراس دارد و دست به پاک‌سازی آک پارتی زده است. اردوغان هم نگرانی جدی از انتخابات آتی دارد؛ لذا تحرکات وی برای انجام فعالیتهای حزبی افزایش یافته است. گفتمان عدالت و توسعه بعد از گذشت پانزده سال از حکمرانی آن نیاز به ارائه رویکردهای نو دارد و با تاکتیکهای پیشین امید به برتری مطلق آن کاسته خواهد شد. بحران اقتصادی ترکیه در حال حاضر از چالشهای جدی ترکیه محسوب میشود؛ لذا تداوم چنین وضعیتی نگاهها را از آک پارتی دور خواهد کرد. به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال ۲۰۰۲ مرهون بحران اقتصادی آن زمان ترکیه بود. این حزب در حال حاضر نیز برای حفظ قدرت خود باید امیدها را برای رفع این بحران زنده کند.

حزبجمهوریخواهخلق به رهبری کمال قلیچدار اوغلو در حال حاضر دومین حزب بزرگ ترکیه محسوب میشود. این حزب نخستین حزب تأسیس‌شده در جمهوری نوین ترکیه به رهبری آتاتورک بود. نوع دیدگاه‌ها و تاکتیکهای این حزب برای جامعه امروز ترکیه چندان مطلوب نیست. CHP با «راهپیماییعدالت» سعی داشت اقدام جدیدی در فضای سیاسی ترکیه آغاز کند؛ اما نتوانست آن را به هدف موردنظر خود سوق دهد. مهمترین عامل عدم موفقیت این حزب برای افزایش آرای خود به واکنشی بودن اقدامات آن برمیگردد. مقامات حزب تلاش دارند خود را در مقابل حزب عدالت و توسعه تعریف کنند که این موضوع موجب میشود توانایی حزب برای جذب آرای رأی‌دهندگان آک پارتی به‌شدت کاهش یابد و صرفاً میزان ثابتی را در سبد رأی خود حفظ کند.

کمال قلیچدار اوغلو و حزب متبوع او نیاز دارد که تاکتیکهای نوین برای جلب نظر مردم ترکیه اتخاذ کند. ازآنجایی‌که حزب جمهوریخواه خلق قدیمیترین حزب جمهوری نوین ترکیه محسوب میشود، به نظر می‌رسد همچنان خود را در تابلو گذشته میبیند. گرچه شخصیتی چون آتاتورک رئیس نخست آن بود؛ اما جامعه امروز ترکیه بیش از همه به تاکتیکهایی برای حل بحرانهای این کشور چشم دوخته است و تأکید بر گذشته درخشان دردی از رنجهای آن نمیکاهد. حزب جمهوریخواه خلق علی‌رغم استراتژی سوسیالدمکرات خود امروز به آمریکا و اتحادیه اروپا نزدیک شده است و حتی یکی از عوامل پیروزی خود را نیز در مسیر قرابت به غرب میبیند. آرای CHP بر اساس نتایج نظرسنجیهای معتبر نسبت به انتخابات ۲۰۱۵ افت داشته است. تداوم تاکتیکهای کنونی حزب جمهوریخواه خلق نتایج بهتری را برای این حزب در انتخابات آتی رقم نخواهد زد.

حزبدموکراتیکخلق‌هابه رهبری مشترک صلاح الدین دمیرتاش و فیگن یوکسکداغ سومین حزب ترکیه به شمار میآید. وضعیت کنونی این حزب با آغاز پرتحرک آن همخوانی ندارد. حزبدموکراتیکخلق‌ها که حزبی کردی محسوب میشود، نتوانسته آرای اکثر کردهای ترکیه را به خود جلب کند؛ لذا تداوم مسیر کنونی این حزب توفیق چندانی را نصیب آن نخواهد کرد. البته ذکر این نکته ضروری است که طرحهای حزب عدالت و توسعه برای محدود کردن بیش از پیش حزب دموکراتیک خلقها نیز در کاهش آرای این حزب تأثیر بسزایی داشته است. رهبران این حزب در حال حاضر به دنبال طرحهای حزب حاکم در زندان به سر میبرند. زندانی و بازداشت شدن تعدادی از نمایندگان و شهرداران حزب دموکراتیک خلقها علاوه بر رهبران این حزب وضعیت کنونی آن را به‌شدت تضعیف کرده است.

آک پارتی برای مقابله با حزب نوپای دموکراتیک خلقها توانست با تاکتیکهای موفق زمینه محدودیت گسترده این حزب را فراهم کند. حضور HDP در انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن سال ۲۰۱۵ عامل مهمی در عدم کسب اکثریت آرا از سوی حزب عدالت و توسعه برای تشکیل دولت تک‌حزبی محسوب میشد؛ لذا آک پارتی برای حفظ برتری خود در ترکیه نیاز داشت که سبد رأی حزب دموکراتیک خلقها را با ریزش جدی مواجه کند. بر این اساس مطرح کردن روابط این حزب با حزب کارگران کردستان ترکیه (پ. ک.ک) و متهم ساختن آن به حمایت از خشونت موجب شد که زمینههای کاهش آرای HDP فراهم شود. به نظر میرسد حزب عدالت و توسعه تلاش داشت مشروعیت قانونی حزب دموکراتیک خلق ها را زیر سؤال ببرد تا زمینه انحلال این حزب به وجود آید. وضعیت کنونی حزب کردی دموکراتیک خلقها چشمانداز موفقی برای این حزب نشان نمیدهد؛ لذا انتظار تغییر ایجابی آرای آن در انتخابات آتی بعید است.

حزبحرکتملی‌ به رهبری دولت باغچلی به عنوان چهارمین حزب ترکیه محسوب میشود. به نظر میرسد این حزب در بین احزاب حاضر در پارلمان وضعیت متزلزلتری دارد. ملیگراهای ترکیه خود نیز به کاهش شدید آرای این حزب پی بردهاند؛ لذا در حال حاضر با لابیهای خود با حزب حاکم ترکیه به دنبال کاهش حد نصاب لازم برای ورود به پارلمان هستند. حد نصاب لازم برای حضور احزاب در پارلمان ترکیه کسب ۱۰ درصدی آرای ملی این کشور است؛ لذا هر حزبی که در سطح استانهای ترکیه به میزان کمتر از این آرا دست مییابد، امکان راه‌یابی به پارلمان این کشور را ندارد. بر این اساس حزب حرکت ملیدر حال حاضر تلاش میکند حضور این حزب در پارلمان ترکیه را هرچند با آرای کمتر حفظ کند.

حمایتهای گسترده حزب حرکت ملی از برنامههای رجب طیب اردوغان ازجمله همه‌پرسیاصلاحقانوناساسی موجب شد که حامیان این حزب دست از حمایت خود بردارند. مرالآکشنر رهبر حزب تازه تأسیس خوب (İYİ) ازجمله افرادی است که از حزب حرکت ملی جدا شد. به نظر می­رسد روند استعفای اعضای اصلی MHP تداوم داشته باشد که در این صورت پیشبینی عدم راه‌یابی این حزب به پارلمان در انتخابات آتی دور از انتظار نیست. البته این موضوع در حالی ممکن خواهد بود که حد نصاب ۱۰ درصدی آرای ملی برای ورود احزاب به پارلمان باقی باشد.

در مجموع بررسی و تحلیل وضعیت کنونی احزاب حاضر در پارلمان ترکیه نشان میدهد که چالشهای جدی پیش روی این احزاب قرار دارد. حزبحرکتملی‌ در بین احزاب دیگر شرایط سختتری را تجربه میکند و احتمال عدم راه‌یابی این حزب به پارلمان ترکیه در انتخابات آتی وجود دارد. شرایط حزب دموکراتیک خلقها نیز با ابهامهای بسیاری مواجه است که محدودیت بیش از پیش این حزب موجب ایجاد چنین وضعیتی شده است. گرچه احزاب عدالت و توسعه و جمهوریخواه خلق نیز شرایط مناسبی پیش رو ندارند؛ اما نسبت به دو حزب دیگر شرایط باثبات­تری را تجربه میکنند. بر این اساس به نظر میرسد حزب عدالت و توسعه با اتخاذ تاکتیکهای جدید همچنان میتواند برتری خود را حفظ کند. با این حال نباید فراموش کرد که عدم کسب اکثریت آرا در انتخابات آتی از سوی آک پارتی می تواند تجربه انتخابات هفتم ژوئن ۲۰۱۵ را دوباره تکرار کند. چنین وضعیتی میتواند ائتلاف بین احزاب ترکیه را رقم بزند.

منتشر شده در ویژه نامه بیت المقدس روزنامه قدس