قدس آنلاین- با وجود این که طی روزهای گذشته دولت وبانک مرکزی درصدد بودند تا برای مقابله با نوسانات شدید نرخ ارز از جمله دلار تدابیری را برای این بازار در نظر بگیرند، بر اساس اعلام جدید بانک مرکزی نرخ ۱۷ ارز افزایش یافته است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، در روز گذشته نرخ ۱۷ ارز از جمله دلار نسبت به روز دوشنبه افزایش و نرخ ۱۹واحد پولی مانند یورو و پوند کاهش یافته و همچنین نرخ سه ارز دیگر نیز ثابت مانده است.

در این خصوص نرخ هر دلار آمریکا برای دیروز(سه شنبه ۱۰ بهمن) با ۴۹ ریال افزایش نسبت به روز گذشته آن(دوشنبه) ۳۶ هزار و ۹۵۴ ریال قیمت خورد و نرخ دلار در بازار آزاد هم با ۳۰ تومان افزایش به ۴۵۸۰ تومان رسید.

* ضرورت مقابله با افزایش نرخ دلار

یک نماینده مجلس هم با هشدار نسبت به افزایش نرخ برخی ارزها از جمله دلار در بازار گفت: درست نیست که هر روز بازار ارز یک قیمت داشته باشد و دولت هم خود را مسئول نداند؛ بنابراین فکر می‌کنم آقای رئیس‌جمهور باید در این راستا اقدام‌های لازم را انجام دهد.

وی خاطرنشان کرد: تلاطمی که امروز در بازار ارز وجود دارد و متأسفانه به بازارهای دیگر همچون بازار مسکن و دیگر مباحث اقتصادی و همچنین برخی مسائل اجتماعی تسری یافته است، باید مورد توجه قرار گیرد.

بهروز نعمتی، با اشاره به آخرین وضعیت رسیدگی به پرسش خود و حدود ۹۰ نفر از نمایندگان مجلس از رئیس‌جمهور درباره وضعیت بازار ارز اعلام کرد: معتقدم این پرسش ما بسیار جدی و اساسی است و باتوجه به فضای حاکم بر بازار ارز کشور در مدت اخیر، لازم است دولت این بازار را کنترل کند.

* کاهش توزیع دلار به بازار

اما یک معادله ساده در بازارهای مختلف از جمله بازار ارز علت گرانی برخی ارزها از جمله دلار را روشن می‌کند. کارشناسان وحتی اقتصاددانان معتقدند زمانی که عرضه یک محصول و کالا در بازار کم شود وتقاضا نیز برای آن بالا باشد به تبع همان کالا گران شده و تقریباً کنترل آن نیز از دست متولیان آن خارج می‌شود. این عده معتقدند کمبود شدید دلار در بازار می‌تواند یکی از علل اصلی گرانی آن باشد و به همین دلیل نیز مکانیزم‌های نظارتی بانک مرکزی خنثی شده وکارایی لازم برای مقابله با نرخ ارز ودلار را از دست داده است. مسئله‌ای که مشاور رئیس اتاق بازرگانی تهران هم برآن صحه می‌گذارد.  

در این خصوص ابراهیم بهادرانی با اشاره به نقش کلیدی بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز در کشور، اظهارداشت: بانک مرکزی به عنوان متولی ارز مسئولیت تعیین نرخ ارز و مدیریت عرضه و تقاضا را دارد و افزایش نرخ ارز در چند ماه گذشته ناشی از کاهش عرضه ارز توسط بانک مرکزی است.

وی با اشاره به افزایش تقاضا در ماه گذشته، بیان کرد: ماه گذشته تعدادی از کالاهایی که ارز مبادلاتی دریافت می‌کردند از فهرست ارز مبادلاتی حذف شدند و واردکنندگان این اجناس برای تأمین ارز به بازار رجوع کردند که افزایش تقاضا را به همراه داشته و با کمبود ارز، نرخ آن سیری صعودی را طی کرده است.

وی با تأکید بر اثرگذاری تنش‌های سیاسی بر بازار، تصریح کرد: مسائل اقتصادی در کشور در بسیاری از مواقع زیر سایه مسائل سیاسی قرار می‌گیرد به طوری که تنش‌های برجام تأثیرات منفی بر اقتصاد داشته و نگرانی مردم از افزایش نرخ ارز، تقاضا را افزایش داده است.

به گفته وی، افزایش قیمت ارز و نوسانات آن موجب می‌شود صادرکنندگان تا رسیدن به نقطه تعادل از فروش ارز خودداری کنند و عرضه ارز کاهش یابد.

مشاور رئیس اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: امسال تراز تجاری کشور به دلیل پیشی گرفتن واردات از صادرات منفی شد و این موضوع نشان‌دهنده این است که درخواست ارز برای واردات افزایش داشته و به میزان آن ارز وارد کشور نشده است. این مسائل و مشکلات پیرامون دلار در حالی مطرح است که در سیستم خود بانک مرکزی هم هرهفته نرخ دلار مبادله‌ای روند صعودی دارد و سیستم بانکی قادر به کنترل آن نیست که هنوز علت چنین اتفاقاتی برای فعالان بازار ومردم نامشخص است. کارشناسان وفعالن بازار ارز معتقدند، همسو شدن با گرانی ارز از سوی بانک مرکزی به رقابتی بین این بانک ودلالان تعبیر می شود.

* رابطه کاهش عرضه وگرانی دلار

در همین راستا نیز برخی خبرها حکایت از عدم واریز پول نفت به حساب ایران به علت ادامه تحریم‌ها پس از برجام حکایت دارد که این مسئله عاملی برای کاهش عرضه وگرانی دلار و برخی دیگر از ارزها شده است.

کانال آینده روشن با نقد سخنان اخیر عراقچی معاون وزیر خارجه مبنی بر این که هیچ مشکلی در انتقال درآمدهای نفتی وجود ندارد، طی یادداشتی تأکید کرده که مشکل انتقال درآمدهای حاصل از فروش نفت همچنان به قوت خود باقی است به طوری که در این زمینه دو مشکل اساسی وجود دارد. اولین مشکل باقی ماندن تحریم‌های ثانویه بانکی است و وزارت خزانه‌داری آمریکا در دستورعمل اجرای برجام در بخش b۱ مربوط به خرید نفت خام ایران شفاف اعلام کرده که خریداران نفت ایران باید مراقب باشند که در تراکنش مربوط به پول نفت هیچ فرد و نهاد تحریمی یا همان SDNها درگیر نباشند.

بنابر اعلام این کانال، این شرط که باید مسائل از سوی بانک‌های طرف حساب ایران راستی‌آزمایی شود، کار را برای انتقال آزادانه پول‌های ایران سخت کرده است. در نتیجه راحت‌ترین کار، خرید اقلام مصرفی از کشور مقابل است. به طور مشخص ایران نمی‌تواند پول‌های نفت خود را به طلا تبدیل کند، چرا که رهگیری آن سخت‌تر می‌شود و بانک طرف ایران جرئت این کار را نخواهد داشت. از سویی مشکل دوم، مسئله تبدیل ارزهاست. وقتی در کره جنوبی معادل چند میلیارد دلار پول نفت انباشته شده و از طرف دیگر نیاز ارزی ایران در امارات و به درهم است، (حتی برای خرید کالاهای مصرفی) باید بانک مرکزی بتواند این درآمد را به امارات منتقل کند، اما تبدیل مستقیم وون به درهم در حجم زیاد امکان پذیر نیست، چرا که بازار کافی ندارد و برای تبدیل باید به ارز مرجع دلار تبدیل شود و بعد به درهم تبدیل شود؛ ولی چون یوترن دلار برای ایران بسته است، این تبدیل امکان پذیر نیست. نکته مهم این است که بستن یوترن دلار یک تحریم ثانویه هسته‌ای بوده است که در برجام باید برداشته می‌شده، اما نشده است.

این دو مشکل با هم سبب می‌شود یا ایران دست به خرید مستقیم از کشور وارد کننده نفت بزند، که شرایط واردات کالای مصرفی مثل خودرو راحت‌تر است، یا اینکه پول‌ها را آنجا دپو کند و در نهایت فاینانس بگیرد. بر اساس تحلیل این کانال اقتصادی در نهایت باید تصریح کرد که ما دسترسی آزادانه به پول نفت نداریم و اگر داشتیم نباید پروژه‌های عمرانی روی زمین می‌ماند. اگر دسترسی آزاد بود کشور نیازی به فاینانس خارجی نداشت.