قدس آنلاین- هرچند اعزام نیروی کار ایرانی از مجاری رسمی و قانونی به خارج سال به سال در حال کاهش است، اما به نظر می‌رسد به همان میزان و شاید هم شدیدتر مهاجرت افراد جویای کار از مبادی غیررسمی روندی افزایشی دارد. در واقع خبری که چندی پیش محمد اکبرنیا؛ مدیرکل دفتر کاریابی‌های وزارت کار در گفت و گو با قدس اعلام کرده، حاکی از آن است که در حال حاضر سالانه کمتر از ۲۰۰۰ ایرانی آن هم از طریق کاریابی‌های مجاز بخش خصوصی برای کار به خارج اعزام می‌شوند. البته این تنها یک روی سکه است و روی دیگر و پنهانش فعالیت مؤسسات غیرمجاز است. جایی که ظاهراً برخلاف بخش نخست در این زمینه بشدت فعال است و بسیاری از ایرانیان جویای کار از طریق آن به آنسوی مرزها انتقال می‌یابند.

البته گزارشی از مراکز رسمی کشور در خصوص آمار مهاجرت نیروی کار ایرانی به کشورهای دیگر دنیا در دست نیست، اما براساس گزارش بانک جهانی سالانه نزدیک به یک ‌و نیم‌میلیون نفر نیروی کار از ایران مهاجرت می‌کنند و این روند رو به صعود است، به‌طوری که درسال ٢٠١٣ بیشتر از یک‌ میلیون و ۶۰۴‌ هزار نفر کارگر از ایران مهاجرت کرده‌اند که این آمار نشان‌ دهنده افزایش ۵/۲۳ درصدی مهاجرت نیروی کار از ایران نسبت به‌ سال ٢٠١٠ میلادی است.

از سوی دیگر اظهارات برخی از مسئولان و کارشناسان حوزه کاری نیز نشان از افزایش مهاجرت نیروی کار ایران به خارج بویژه به ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد.

مهاجرت کارگران گسترده‌تر از قبل

سلمان خدادادی؛ عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از دستگاه‌های متولی به خاطر ارائه نشدن آماری از آخرین وضعیت اعزام نیروی کار به قدس می‌گوید: در حال حاضر هیچ مرکزی نیست که به صورت رسمی بگوید که مهاجرت نیروی کار ما افزایش یا کاهش داشته، اما در محافل غیررسمی اعلام می‌شود که طی یک سال گذشته، مهاجرت کارگران به کشورهای حاشیه خلیج فارس گسترده‌تر از قبل شده است.

نماینده مردم ملکان در مجلس شورای اسلامی، مهاجرت برای به دست آوردن فرصت‌های شغلی و کسب دستمزد بیشتر را حق طبیعی مردم می‌داند و می‌افزاید: در این زمینه اگر اعزام نیروی کار از مبادی رسمی باشد، هیچ منعی وجود ندارد.

وی نبود فرصت‌های شغلی مناسب و پایین بودن دستمزدها را مهم‌ترین عوامل مهاجرت نیروی کار ایران به خارج عنوان و تصریح می‌کند: کسب و کار در کشور چندان رونق ندارد و تلاش‌هایی که تاکنون برای اشتغال‌زایی صورت گرفته، نتیجه قابل توجهی نداشته است. از سوی دیگر به دلیل پایین بودن دستمزدها کارگران با مشکلات زیادی بویژه در بُعد تأمین معیشت خانوارشان روبه رو هستند بنابراین در چنین شرایطی آنان کار در خارج از کشور را بهترین گزینه برای خودشان تلقی می‌کنند.

رئیس سابق کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی افزایش سرمایه گذاری در تولید، توسعه زیرساخت اقتصادی و افزایش حقوق و مزایای کارگران متناسب با میزان فعالیت و تورم جامعه را بهترین راهکار مقابله با پدیده مهاجرت نیروی کار بویژه دانش آموختگان دانشگاه‌ها می‌خواند و می‌گوید: باید به این موضوع نگاه واقعی و درست داشته باشیم.

چرا کاریابی‌های غیرمجاز!؟

حسن کرباسی عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کاریابی‌های بین المللی ایران هم از گسترش مهاجرت ایرانیان جوینده کار به خارج به دلیل کمبود کار خبر می‌دهد و می‌گوید: مقصد بیشتر این افراد به کشورهای حاشیه خلیج فارس و بخصوص ترکیه است چراکه برای اعزام به ترکیه نیاز به ویزا نیست.

وی با اشاره به اینکه دولت هیچ برنامه خاصی برای اعزام نیروی کار از مجاری رسمی ندارد و در حال حاضر این کار به صورت خیلی محدود انجام می‌گیرد، می‌افزاید: وقتی سیستم دولتی فاقد برنامه باشد مهاجرت نیروی کار به دست کاریابی‌های غیرمجاز می‌افتد که الآن شاهد چنین اتفاقی هستیم.

چرایی اعزام‌های غیرمجاز

هادی ابوی؛ دبیرکل کانون انجمن‌های صنفی کارگران ایران هم به افزایش مهاجرت نیروی کار به کشورهای دیگر به نسبت گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: ما در حوزه کارگری دو مشکل بزرگ داریم که یکی به فاصله بین دستمزدها و هزینه‌ها یا همان بحث معیشت کارگران و دیگری به امنیت شغلی آنان برمی گردد که این دو موضوع بشدت کارگران را تحت فشار قرار داده است. در واقع این دو مسئله و نابسامانی بازار کار و رشد بالای بیکاری از دلایل عمده مهاجرت نیروی کار ایران به خارج به شمار می‌آیند.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از افرادی که شغل و درآمد مالی مناسبی ندارند، قادر نیستند سال‌ها منتظر شوند تا شاید از طریق مجاری قانونی مجوز اعزام بگیرند و برای کار به خارج بروند، می‌گوید: از این رو این گونه افراد ترجیح می‌دهند به صورت قاچاق یا غیرمجاز به خارج بروند.

ابوی افزایش مهاجرت نیروی کار به خارج را کاملاً قابل پیش بینی و یک امر طبیعی در وضعیت اقتصادی امروز کشور ارزیابی می‌کند و می‌گوید: افراد بویژه آنانی که در مناطق مرزی ساکن هستند، وقتی بیکار باشند و یا از درآمد و وضعیت اشتغال خود راضی نباشند، اولین فکری که به سرشان می‌زند، خروج از کشور و اشتغال در کشورهای همسایه است.

وی با اشاره به اینکه ساز و کار قانونی برای اعزام نیروی کار بیشتر برای نیروهای تحصیلکرده و متخصص است، می‌افزاید: اما بیشتر کسانی که از طریق مجاری غیرقانونی برای کار به کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌روند، فاقد تخصص هستند. یعنی جزو کارگران ساده به شمار می‌آیند که برای تامین معاش خود و خانواده شان خطرات احتمالی را به جان می‌خرند و به کشورهای دیگر می‌روند.

وی حتی از مهاجرت برخی از ایرانیان برای اشتغال به کشور افعانستان طی سال‌های اخیر خبر می‌دهد و می‌گوید: اگر تا دیروز ایران شاهد نیروی کار کشور افغانستان بوده است، اما اخیراً بعضی از ایرانیان برای کار به این کشور می‌روند.

وی درباره پیامدهای منفی مهاجرت نیروی کار به صورت غیر قانونی به خارج از مرزهای کشور می‌گوید: جدا از زیان‌های اقتصادی، وقتی اعزام‌ها ثبت و ضبط نشود، برنامه ریزی برای کار و اشتغال افراد در کشور از سوی مسئولان دچار مشکل می‌شود. ضمن اینکه برای خود این گونه افراد هم در کشور مقصد مشکلاتی پیش می‌آید که رفع آن‌ها آسان نخواهد بود. البته در شرایط اقتصادی امروز ایران اعزام نیروی کار می‌تواند راهکاری برای اشتغال درصد بیشتری از افراد جامعه باشد.